Γωνίες Μαλεβιζίου Ηρακλείου

οικισμός της Ελλάδας

Συντεταγμένες: 35°17′44″N 24°55′41″E / 35.29556°N 24.92806°E / 35.29556; 24.92806

Οι Γωνιές (επίσημο: αι Γωνίαι) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Μαλεβιζίου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην Επαρχία Μαλεβιζίου.

Γωνιές
Γωνιές is located in Greece
Γωνιές
Γωνιές
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα[1]
ΠεριφέρειαΚρήτης
Περιφερειακή ΕνότηταΗρακλείου
ΔήμοςΜαλεβιζίου
Δημοτική ΕνότηταΤυλίσου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμαΚρήτη
ΝομόςΗρακλείου
Υψόμετρο620
Πληθυσμός
Μόνιμος206
Έτος απογραφής2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασίαΓωνιές
Ταχ. κώδικας740 51
Αυτό το λήμμα αφορά το χωριό του δήμου Μαλεβιζίου. Για το χωριό στο νομό Ηρακλείου του δήμου Μινώα Πεδιάδας, δείτε: Γωνιές Πεδιάδας.

Γενικά στοιχεία

Επεξεργασία

Οι Γωνιές βρίσκονται στις βόρειες υπώρειες του Ψηλορείτη στο βάθος κοιλάδας, ανατολικά του υψώματος Φιλιόρημος (υψ. 797 μ.) και μεταξύ των λόφων Πούπα και Ανεμόπρινος, και από τη θέση αυτή έλαβε την ονομασία του, στο 26ο χλμ. προς Ανώγεια Μυλοποτάμου. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και με την κτηνοτροφία. Επίσης υφαίνονται μάλλινα υφαντά. Στο χωριό υπάρχουν μεταξύ άλλων αγροτικό ιατρείο, δημοτικό σχολείο, αστυνομικός σταθμός, ταχυδρομείο και πολιτιστικός σύλλογος. Παράγονται γαλακτοκομικά προϊόντα. Υπάρχει ο ναός του Αγίου Δημητρίου και ένας άλλος παλαιός ναός, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, με ξυλόγλυπτο τέμπλο και με τοιχογραφίες. Από αθλητική άποψη ενεργός στην Γ΄ ερασιτεχνική κατηγορία είναι ο Αθλητικός Όμιλος Γωνιών, στο ποδόσφαιρο.

Ιστορικά στοιχεία

Επεξεργασία

Το χωριό αναφέρεται το 1583 Gognés με 245 κατοίκους[2], το 1671 Gonyes με 42 χαράτσα και το 1881 Γωνιές με 344 κατοίκους

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο οικισμός ήταν έδρα των επαναστατών και πολλές φορές καταστράφηκε από τους Τούρκους. Το 1830 στη θέση Έβδομο σφαγιάστηκαν 74 κάτοικοι. Στη διάρκεια της Επανάστασης του 1866 στον οικισμό είχε την έδρα της η Επιτροπή Ανατολικής Κρήτης με επικεφαλής τον ηγούμενο της μονής Ιερουσαλήμ Μαλεβιζίου, Μελέτιο Καλησπεράκη.

Ήταν τόπος καταγωγής του χαΐνη Μιχαήλ Καλησπεράκη ή Βλάχου, ανεψιού του παραπάνω ηγουμένου. Αυτός συνελήφθη έπειτα από προδοσία και αποκεφαλίστηκε , έπειτα από βασανιστήρια στη σημερινή πλατεία του Νικηφόρου Φωκά του Ηρακλείου, στις 16 Φεβρουαρίου του 1857[3]. Μάλιστα, το κρησφύγετό του ήταν σπηλιά, που βρίσκεται στο Γωνιανό Φαράγγι. Σήμερα είναι γνωστή ως του Καλησπέρα ο σπήλιος.

Στην κορυφή του υψώματος Φιλιόρημος ανακαλύφθηκε τελευταία ιερό κορυφής, που χρονολογείται από τη Μεσομινωική Εποχή και αποτελείται από δύο συνεχόμενα δωμάτια. Βρέθηκαν ειδώλια και ζώδια. Στη θέση Κορφή της Κεριάς βρέθηκε χάλκινο ειδώλιο. Στον Άγιο Αντώνιο υπήρχε πιθανότατα πρωτομινωικός ή[4] μεσομινωικός οικισμός.

Εξάλλου, στη θέση Σκλαβόκαμπος αποκαλύφθηκε από τον αρχαιολόγο Σπ. Μαρινάτο (1930) κατά τη διάνοιξη δρόμου μινωικό μέγαρο, που χρονολογούνταν από την Υστερομινωική Περίοδο. Οι Γερμανοί το κατέστρεψαν ολοσχερώς και δε σώζονται σήμερα παρά ελάχιστα ίχνη. Από το μέγαρο μπορεί κανείς να δει τη στενόμακρη κοιλάδα του Σκλαβόκαμπου. Η κοιλάδα ονομάστηκε έτσι επειδή, σύμφωνα με την παράδοση, κατά τις κρητικές επαναστάσεις σκλαβώθηκαν εκεί διαδοχικά επτά Τούρκοι πασάδες).[5]

Διοικητικά στοιχεία

Επεξεργασία

Ως οικισμός αναφέρεται το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας.[6] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι, αποτελεί την κοινότητα Γωνιών Μαλεβιζίου[7] που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Τυλίσου του Δήμου Μαλεβιζίου και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 323 κατοίκους[8].

Δείτε Κοινότητα Γωνιών Μαλεβιζίου

Προσωπικότητες

Επεξεργασία
  • Γιάννης Σμαραγδής, σκηνοθέτης και σεναριογράφος
  • Ανδρέας Ε. Νάθενας, αξιωματικός των Ενόπλων Δυνάμεων και στρατιωτικός διοικητής Ηρακλείου κατά το τελευταίο διάστημα της Κατοχής ως εκπρόσωπος της εξόριστης κυβέρνησης της Μέσης Ανατολής[9][10].
  • Φθενός Βασίλειος: συνταγματάρχης, βετεράνος Κύπρου 1974 με διάκριση στη μάχη Αεροδρομίου Λευκωσίας και δήμαρχος Τυλίσσου[11]
  • Νάθενας Εμμανουήλ: πτέραρχος, βετεράνος Β' ΠΠ
  • Νάθενας Εμμ. Γεώργιος: συγκοινωνιολόγος, μελετητής Σιδηροδρόμου Κρήτης, πρόεδρος Συλλόγου Φίλων Σιδηροδρόμου Αθηνών
  • Νάθενας Εμμ. Ιωάννης: εισαγγελεύς

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. (Ελληνικά) Βάση δεδομένων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
  2. Καστροφύλακας, Κ 102
  3. Ν. Σταυρινίδης, Μιχαήλ Βλάχος, ο χαΐνης με το τραγικό τέλος, Εφημερίδα «Πατρίς» 1-1-1958 εξ.
  4. Κρητικά Χρονικά, Κ’ 322.
  5. Ιστότοπος του Δήμου Τυλίσου
  6. «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2023. 
  7. «e-nomothesia: Τράπεζα Πληροφοριών Νομοθεσίας». 
  8. «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2021-10-04 στο Wayback Machine.», σελ. 10866 (σελ. 392 του pdf)
  9. Μαρκογιαννάκη, Γιάννη Κ. (15 Σεπτεμβρίου 2012). «Η μάχη στα Ξύπετρα (14 Σεπτεμβρίου 1944)». patris.gr. Πατρίς - Καθημερινή πρωινή εφημερίδα Ηρακλείου Κρήτης. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2018. 
  10. Κώστας Ν. Σταυρακάκης (επιμ.), Ανταρτική Ομάς Ανωγείων. Συνοπτική έκθεσις πεπραγμένων της Ανεξαρτήτου Ανταρτικής Ομάδος Ανωγείων και Διαμερίσματος Α. Μυλοποτάμου περιόδου 1941 - 1945, Ταξιδευτής, Αθήνα 2005, σελ. 105
  11. Έχασε τη μάχη ο πρώην δήμαρχος Τυλίσου Β. Φθενός- Η ηρωική μάχη με την ομάδα του στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, το 1974

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία