Δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα

(Ανακατεύθυνση από Δεύτερο Μνημόνιο)

Το Δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα, που συνήθως αναφέρεται ως "δεύτερη δέσμη μέτρων διάσωσης" ή "δεύτερο μνημόνιο", ήταν ένα μνημόνιο συνεννόησης σχετικά με την οικονομική βοήθεια προς την Ελλάδα για την αντιμετώπιση της κρίσης του ελληνικού δημοσίου χρέους.

Υπογράφηκε την 1η Μαρτίου 2012, από την ελληνική κυβέρνηση και από τον τότε πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο και, αφετέρου, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξ' ονόματος της Ευρωομάδας, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και του (ΔΝΤ).

Το δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα αντικατέστησε ένα προηγούμενο σχέδιο διάσωσης, το Πρώτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής για την Ελλάδα.

Ιστορία Επεξεργασία

Ιούλιος 2011 Επεξεργασία

Στις 21 Ιουλίου 2011, 17 ηγέτες χωρών της ευρωζώνης, που συνήλθαν σε σύνοδο κορυφής της ΕΕ, ενέκριναν ένα προσχέδιο δεύτερης δέσμης μέτρων διάσωσης για την Ελλάδα για την αντιμετώπιση των περιορισμών της πρώτης δέσμης μέτρων διάσωσης της Ελλάδας. Η δεύτερη δέσμη μέτρων διάσωσης λάμβανε τη μορφή βοήθειας ύψους 109 δισ. Ευρώ από το νεοσύστατο Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Η περίοδος αποπληρωμής παρατάθηκε από επτά σε δεκαπέντε έτη και το επιτόκιο μειώθηκε στο 3,5%.

Για πρώτη φορά, αυτό περιλάμβανε επίσης τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (που ονομάζεται PSI), πράγμα που σημαίνει ότι ο ιδιωτικός χρηματοπιστωτικός τομέας δέχθηκε μία χρηματοδότηση. Συμφωνήθηκε ότι η καθαρή συνεισφορά των τραπεζών και των ασφαλιστικών εταιρειών στη στήριξη της Ελλάδας θα περιλάμβανε επιπλέον € 37 δισ. Η προγραμματισμένη αγορά ελληνικών ομολόγων από ιδιώτες πιστωτές από το ταμείο διάσωσης του ευρώ με την ονομαστική τους αξία θα επιβάρυνε τον ιδιωτικό τομέα με τουλάχιστον άλλα 12,6 δισ. Ευρώ.

Αναφέρθηκε επίσης στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ, σχέδιο ανασυγκρότησης της Ελλάδας για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημιούργησε το "Task Force for Greece".

Σύνοδος κορυφής της ΕΕ (26 Οκτωβρίου 2011) Επεξεργασία

Τη νύχτα της 26ης-27ης Οκτωβρίου, στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ, οι πολιτικοί έκαναν δύο σημαντικές αποφάσεις για να μειώσουν τον κίνδυνο ενδεχόμενης μόλυνσης σε άλλα θεσμικά όργανα, κυρίως την Κύπρο, σε περίπτωση ελληνικής αθέτησης υποχρεώσεων. Η πρώτη απόφαση ήταν να απαιτηθεί από όλες τις ευρωπαϊκές τράπεζες να επιτυγχάνουν κεφαλαιοποίηση 9%, ώστε να είναι αρκετά ισχυρές και να αντέχουν σε εκείνες τις οικονομικές ζημίες που ενδεχομένως θα μπορούσαν να εκραγούν από την ελληνική αδυναμία πληρωμής. Η δεύτερη απόφαση ήταν να αξιοποιηθεί το EFSF από 500 δις ευρώ σε 1 τρισεκατομμύριο ευρώ, ως τείχος προστασίας για την προστασία της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης με μια επικείμενη κρίση χρέους. Η μόχλευση είχε προηγουμένως επικριθεί από πολλές πλευρές, επειδή είναι κάτι που οι φορολογούμενοι τελικά κινδυνεύουν να πληρώσουν, λόγω των σημαντικά αυξημένων κινδύνων που ανέλαβε το EFSF.

Επιπλέον, οι χώρες της ευρωζώνης συμφώνησαν σε ένα σχέδιο μείωσης του χρέους της Ελλάδας από το σημερινό 160% σε 120% του ΑΕΠ έως το 2020. Στο πλαίσιο αυτού του σχεδίου προτάθηκε ότι όλοι οι ιδιοκτήτες ελληνικών κρατικών ομολόγων θα πρέπει να αποδεχθούν "εθελοντικά" κούρεμα των ομολόγων τους (με αποτέλεσμα τη μείωση του χρέους ύψους 100 δισ. ευρώ) και, επιπλέον, την αποδοχή των επιτοκίων στο 3,5%. Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής, αυτό αρχικά έγινε τυπικά αποδεκτό από τις κυβερνητικές τράπεζες στην Ευρώπη. Το έργο της διαπραγμάτευσης μιας τελικής συμφωνίας, που περιλάμβανε και τους ιδιώτες πιστωτές, παραδόθηκε στους Έλληνες πολιτικούς.

Λόγω της αβεβαιότητας της εγχώριας πολιτικής εξέλιξης στην Ελλάδα, η πρώτη εκταμίευση αναβλήθηκε μετά την ανακοίνωση του Πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου την 1η Νοεμβρίου 2011 ότι επιθυμεί να διεξαχθεί δημοψήφισμα για τις αποφάσεις της συνόδου κορυφής της Ευρωζώνης. Στις 11 Νοεμβρίου 2011, ο Παπανδρέου παραιτήθηκε και διετέλεσε πρωθυπουργός ο Λουκάς Παπαδήμος. Το πιο σημαντικό καθήκον αυτής της προσωρινής κυβέρνησης ήταν να οριστικοποιήσει τη συμφωνία για "κούρεμα" για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα και να περάσει ένα νέο πακέτο λιτότητας, προκειμένου να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της Τρόικας για τη λήψη του δεύτερου δανείου διάσωσης αξίας 109 δισ. Ευρώ.

Ένας από τους γερμανούς επικριτές του EFSF, Fabian Lindner, παρομοίασε την πίεση λιτότητας που αισθάνθηκε η Ελλάδα με την στάση που ασκούσαν οι ΗΠΑ έναντι της Γερμανίας το 1931.

Τελική συμφωνία (Φεβρουάριος 2012) Επεξεργασία

Η Τρόικα πίσω από το δεύτερο πακέτο διάσωσης καθόρισε τρεις προϋποθέσεις για να συμμορφωθεί η Ελλάδα προκειμένου να λάβει τα χρήματα. Η πρώτη απαίτηση ήταν να οριστικοποιηθεί μια συμφωνία βάσει της οποίας όλοι οι κάτοχοι κρατικών ομολόγων θα δέχονταν περικοπή 50% με αποδόσεις μειωμένες στο 3,5%, διευκολύνοντας έτσι τη μείωση του χρέους κατά 100 δισ. Ευρώ για την Ελλάδα. Η δεύτερη απαίτηση ήταν ότι η Ελλάδα έπρεπε να εφαρμόσει ένα άλλο απαιτητικό πακέτο λιτότητας, προκειμένου να φέρει το έλλειμμα του προϋπολογισμού σε βιώσιμη περιοχή. Η τρίτη και τελική απαίτηση ήταν ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτικών θα πρέπει να υπογράψει μια συμφωνία που θα εγγυάται τη συνεχή υποστήριξή τους για το νέο πακέτο λιτότητας, ακόμη και μετά τις εκλογές του Μαΐου 2012.

Στις 21 Φεβρουαρίου 2012, το ​​Eurogroup ολοκλήρωσε το δεύτερο πακέτο διάσωσης. Σε μια συνάντηση μαραθωνίου δεκατριών ωρών στις Βρυξέλλες, τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να χορηγήσουν νέο δάνειο 109 δισ. Ευρώ και αναδρομική μείωση των επιτοκίων διάσωσης σε επίπεδο μόλις 150 μονάδων βάσης πάνω από το Euribor. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα μετέφεραν επίσης στην Ελλάδα όλα τα κέρδη που πραγματοποίησαν οι κεντρικές τους τράπεζες αγοράζοντας ελληνικά ομόλογα με μειωμένο επιτόκιο μέχρι το 2020. Οι ιδιώτες επενδυτές δέχτηκαν μια ελαφρώς μεγαλύτερη περικοπή του 53,5% της ονομαστικής αξίας των ελληνικών κυβερνητικών ομολόγων ισοδύναμη με συνολική απώλεια περίπου 75%. Η συμφωνία προέβλεπε ότι οι κάτοχοι προηγούμενων ελληνικών ομολόγων εκδοθέντα από την Ελληνική Δημοκρατία, να έχουν εκδοθεί από την EFSF για € 1000 προηγουμένως, € 150 σε "PSI" και € 315 σε "New Greek Bonds". Ενώ η αγοραία τιμή του χαρτοφυλακίου που προτεινόταν στην ανταλλαγή ήταν της τάξεως του 21% της αρχικής ονομαστικής αξίας (15% για τα δύο χαρτονομίσματα PSI του EFSF - 1 και 2 έτη - και 6% για τα Νέα Ελληνικά Ομόλογα - 11-30 έτη). Η διάρκεια του συνόλου των Νέων Ελληνικών Ομολόγων ήταν ελαφρώς μικρότερη των 10 ετών.

Στις 9 Μαρτίου 2012, η ​​Διεθνής Ένωση Ανταλλαγής Συναλλαγών (ISDA) εξέδωσε ένα ανακοινωθέν με τίτλο «Αναδιάρθρωση Πιστωτικού Συμβάντος» που ενεργοποίησε την πληρωμή των συμβάσεων αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου. Σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, η αναδιάρθρωση της Ελλάδας αντιπροσωπεύει μια αθέτηση. Είναι η μεγαλύτερη συμφωνία αναδιάρθρωσης του χρέους στον κόσμο, επηρεάζοντας ομόλογα ύψους 206 δισ. Ευρώ. Οι πιστωτές καλούνται να ανταλλάξουν τα ελληνικά τους ομόλογα σε νέα ομόλογα με διάρκεια μεταξύ 11 και 30 ετών και χαμηλότερες μέσες αποδόσεις 3,65% (2% για τα τρία πρώτα χρόνια, 3% για τα επόμενα πέντε έτη και 4,2% για τα επόμενα 3 έτη), διευκολύνοντας έτσι τη μείωση χρέους ύψους 100 δισ. ευρώ για την Ελλάδα. Τα κράτη μέλη της ευρωζώνης δεσμεύθηκαν να συνεισφέρουν 30 δισ. Ευρώ για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Αρκετοί κάτοχοι ομολόγων δε συμφώνησαν σε μια εθελοντική ανταλλαγή ομολόγων και η ελληνική κυβέρνηση απείλησε και εισήγαγε μια ρήτρα αναδρομικής συλλογικής δράσης για την επιβολή της συμμετοχής.

Τα μετρητά θα παραδίνονταν αφού γινόταν σαφές ότι οι κάτοχοι ομολόγων του ιδιωτικού τομέα όντως συμμετέχουν στο κούρεμα και αφού η Ελλάδα αποδείξει το νομικό πλαίσιο που θα θέσει σε εφαρμογή για να υλοποιήσει δεκάδες "προηγούμενες ενέργειες" - από την αποδυνάμωση του υποπαραγωγικού φόρου, οι συλλέκτες να υιοθετήσουν νομοθεσία για την ελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων της χώρας, να ενισχύσουν τους κανόνες κατά της δωροδοκίας και να προετοιμάσουν τουλάχιστον δύο μεγάλες κρατικά ελεγχόμενες εταιρείες προς πώληση μέχρι τον Ιούνιο. Σε αντάλλαγμα για τα χρήματα διάσωσης, η Ελλάδα θα δεχόταν "μια ενισχυμένη και μόνιμη παρουσία στο έδαφος" των ευρωπαϊκών μόνιτορ. Θα έπρεπε επίσης να εξυπηρετήσει τα χρέη από ειδικό, ξεχωριστό λογαριασμό μεσεγγύησης, καταθέτοντας ποσά εκ των προτέρων για να καλύψει τις πληρωμές που είναι πληρωτέες τους επόμενους τρεις μήνες. Η ενέργεια αυτή εποπτευόταν από την Τρόικα.

Στις 3 Μαρτίου 2012, το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών δήλωσε ότι δώδεκα μέλη της διευθύνουσας επιτροπής του θα ανταλλάσσουν τα ομόλογα τους και θα αποδέχονται απώλεια έως και 75%. Όταν όλες οι αποδοχές είχαν υπολογιστεί στις 9 Μαρτίου και μετά, το ελληνικό κοινοβούλιο αποφάσισε μεταγενέστερα να ενεργοποιήσει μια ρήτρα συλλογικής δράσης για τα ομόλογα που καλύπτονται από τον ελληνικό νόμο. Το συνολικό μερίδιο των ελληνικών κρατικών ομολόγων αντιμετώπισε μια ανταλλαγή χρέους που έφθασε το 95,7% σε € 197 δισ.). Το υπόλοιπο 4,3% των κατόχων ομολόγων που καλύπτονταν από το ξένο δίκαιο και αρνούνταν την ανταλλαγή χρεών (ίσο με 9 δισ. Ευρώ), έλαβαν δύο εβδομάδες πρόσθετου χρόνου για να επανεξετάσουν και να συμμετάσχουν οικειοθελώς στην ανταλλαγή.

Όταν εκτελέστηκε η ανταλλαγή, οι κάτοχοι ομολόγων έλαβαν πληρωμή σε μετρητά στο 15% της αρχικής τους συμμετοχής και εκδόθηκαν νέα ελληνικά ομόλογα αξίας 31,5% των παλαιών ομολόγων τους (που καλύπτονται από 24 νέες κινητές αξίες). Συνδυάζοντας αυτό, υπήρξε περικοπή 53,5% της ονομαστικής αξίας, έτσι ώστε ο ελληνικός σωρός χρεών να μειωθεί συνολικά από το επίπεδο 350 δισ. Ευρώ, σε ένα πιο βιώσιμο επίπεδο γύρω στα 250 δισ. Ευρώ.

Στις 20 Μαρτίου 2012, το Ελληνικό Κοινοβούλιο επικύρωσε τη Συμφωνία Διευκόλυνσης Χρηματοπιστωτικής Βοήθειας Master (MFFA) μεταξύ του EFSF, της Ελληνικής Δημοκρατίας, του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (HSFS) και της Τράπεζας της Ελλάδος.

Δείτε επίσης Επεξεργασία