Διανομή Linux

Διανομή Linux (αγγλικά: Linux distribution ή distro εν συντομία) είναι μια συλλογή προγραμμάτων που συνοδεύουν έναν πυρήνα Linux, συχνά με δικό της αποθετήριο προγραμμάτων, και εξειδικεύεται ανάλογα με τον κύριο στόχο της που μπορεί να είναι φιλικότητα στο χρήστη, πολυμέσα, προγραμματισμός, υπερυπολογιστές κ.α. Οι διανομές κατασκευάζονται και οργανώνονται από διάφορες εταιρείες και εθελοντές. Μια διανομή μπορεί, κατά κάποιον τρόπο, να παρομοιασθεί με διαφορετικές εκδόσεις ενός από τα υπόλοιπα λειτουργικά συστήματα.

Το Linux διαφέρει από τα περισσότερα γνωστά λειτουργικά συστήματα από το γεγονός ότι είναι ελεύθερο και με ανοικτό κώδικα ενώ είναι διαθέσιμο σε πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους εκδόσεις. Με βάση αυτή τη διαφορά ενώ στα υπόλοιπα λειτουργικά συστήματα ο δημιουργός τους είναι, κατά κάποιον τρόπο, αναγκασμένος να παρέχει εκδόσεις που να περιέχουν και ένα βασικό περιβάλλον εργασίας και κάποια στοιχειώδη προγράμματα, στο Linux δεν υπάρχει αυτή η ανάγκη. Στην πραγματικότητα «Linux» ονομάζεται μόνο ο πυρήνας του λειτουργικού και ο καθένας μπορεί να «δημιουργήσει» ένα λειτουργικό σύστημα βασισμένο σε αυτόν, με την προσθήκη των υπόλοιπων εργαλείων και προγραμμάτων που χρειάζονται για να υπάρξει ένα πλήρες λειτουργικό.

Τι προσφέρει

Μια διανομή αποτελείται συνήθως από τα εξής:

• από έναν πυρήνα Linux, το τμήμα του λειτουργικού δηλαδή που αναλαμβάνει το καθαρά "υπολογιστικό" μέρος της λειτουργίας και την επικοινωνία hardware-software (υλικού-λογισμικού)
• μια βασική βιβλιοθήκη συστήματος (π.χ.glibc, uclibc)
• ένα γραφικό περιβάλλον, συνήθως το X Window System, για την "παραθυροποίηση" της λειτουργίας του υπολογιστή
• ένα περιβάλλον εργασίας χρήστη όπως GNOME, KDE, Xfce κλπ που οργανώνει την αλληλεπίδραση χρήστη-υπολογιστή
• συλλογές εφαρμογών και προγραμμάτων (πακέτα)
• αποθετήριο ελεγμένων προγραμμάτων στο Διαδίκτυο

Ιστορία

Πριν την εμφάνιση των διανομών για να μπορέσει κάποιος να εγκαταστήσει και να χρησιμοποιήσει το Linux έπρεπε να εγκαταστήσει τον πυρήνα και στη συνέχεια να συγκεντρώσει όλα τα εργαλεία (κελύφη, εργαλεία προγραμματισμού, εργαλεία κονσόλας, γραφικά περιβάλλοντα) και να τα παραμετροποιήσει, κάνοντάς τα να συνεργαστούν με επιτυχία. Οι διανομές ξεκίνησαν σαν προρρυθμισμένα συστήματα που περιείχαν όλα τα παραπάνω και παρείχαν στο χρήστη ένα έτοιμο λειτουργικό σύστημα βασισμένο στο Linux.

Ο όρος «GNU/Linux»

Λόγω της πληθώρας των τρόπων με τον οποίο μπορεί να ρυθμιστεί ένας πυρήνας Linux, της βασικής βιβλιοθήκης που χρησιμοποιείται και των διαφορετικών γραφικών περιβαλλόντων, συστημάτων πακέτων και εφαρμογών που περιλαμβάνονται, το Linux πιο σωστά πρέπει να θεωρείται σαν μια οικογένεια παρόμοιων λειτουργικών συστημάτων, που είναι βασισμένα στον ίδιο πυρήνα. Αν και μόνο ο πυρήνας ονομάζεται Linux και τα υπόλοιπα τμήματα του λειτουργικού συστήματος μπορεί να χρησιμοποιούνται και σε άλλα λειτουργικά συστήματα (για παράδειγμα τα ίδια γραφικά περιβάλλοντα μπορούν να εκτελεστούν σε NetBSD ή τα ίδια εργαλεία κονσόλας σε Solaris), έχει επικρατήσει η ονομασία Linux σαν όρος που καλύπτει κάθε έκδοση μιας διανομής βασισμένης στον πυρήνα Linux. Το Free Software Foundation που ασχολείται με την ανάπτυξη των εργαλείων και προγραμμάτων του εγχειρήματος GNU, τα οποία και χρησιμοποιούνται στο μεγαλύτερο ποσοστό των διανομών επιμένει στη χρήση του όρου «GNU/Linux» σαν ένα πιο σωστό όνομα για τις διανομές αυτές.

Διαχείριση Πακέτων Λογισμικού

Το βασικότερο στοιχείο που διαφοροποιεί (γενικά) τις διανομές είναι το σύστημα που παρέχει τα προγράμματα που εγκαθίστανται. Καθώς στο Linux τρέχουν κατά κύριο λόγο προγράμματα είτε ελεύθερου λογισμικού είτε λογισμικού ανοικτού κώδικα, η χρησιμοποίηση από τη διανομή ενός τρόπου επίλυσης των προβλημάτων που παρουσιάζονται από την έλλειψη ή τη διαφορετική έκδοση κάποιων συστατικών που χρειάζονται για τη σωστή λειτουργία των προγραμμάτων είναι ζωτικής σημασίας.

Στα ΛΣ κλειστού κώδικα, ο κατασκευαστής προγραμμάτων είναι υποχρεωμένος να χρησιμοποιεί μόνο τα στοιχεία του λειτουργικού στα οποία του έχει δώσει πρόσβαση ο κατασκευαστής. Επομένως είναι "υποχρεωμένος" να ελέγχει αν το πρόγραμμά του μπορεί να τρέξει στην έκδοση που έχει εγκατεστημένη ο χρήστης και αν δεν είναι συμβατή να παρέχει ο ίδιος στον χρήστη τα απαιτούμενα συστατικά.

Με τη χρήση ενός διαχειριστή πακέτων λογισμικού αυτή η ανάγκη μειώνεται κάπως καθώς αυτοί οι «διαχειριστές» αναλαμβάνουν την επίλυση των διαφορών και αν χρειάζεται ανατρέχουν σε άλλες πηγές προκειμένου να εγκαταστήσουν επιπλέον συστατικά. Όλοι όμως οι κατασκευαστές διανομών δεν έχουν συμφωνήσει σε κάποιο προτυποποιημένο σύστημα.

Βασικό στοιχείο μιας διανομής είναι και η ύπαρξη ενός αποθετηρίου στο Διαδίκτυο από όπου οι χρήστες μπορούν να κατεβάζουν συμπληρωματικά προγράμματα ή νεώτερες εκδόσεις των προγραμμάτων που έχουν εγκαταστήσει.

Συμβατότητα

Άλλη μεγάλη διαφορά μεταξύ των διάφορων διανομών υπάρχει στη χρήση των, ας πούμε κλασικών, υποφακέλων και τη θέση εγκατάστασης διάφορων συστατικών. Σε άλλες διανομές τα διάφορα προγράμματα και το ίδιο το λειτουργικό κρατάει ημερολόγιο (log) στο φάκελο /var/log/ ενώ σε άλλες χρησιμοποιεί το φάκελο /usr/share/ για να κρατάει τα ημερολόγια του χρήστη. Σε άλλες διανομές ο υπερχρήστης δεν μπορεί να συνδεθεί καν! (μπορεί μόνο αφού κάνει είσοδο ως απλός χρήστης να μετατρέψει την τρέχουσα σύνοδο από σύνοδο απλού χρήστη σε υπερχρήστη). Αυτή η διαφορά έχει σαν αποτέλεσμα κάποια προγράμματα γραμμένα ειδικά για κάποια διανομή ή κάποια κακογραμμένα προγράμματα να μην μπορούν να τρέξουν σε διαφορετικές διανομές.

Εξειδίκευση

Πάρα πολλές διανομές είναι εξειδικευμένες για συγκεκριμένη χρήση χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για άλλους λόγους. Παράδειγμα το GeeXboX που αποτελεί μία Live CD διανομή για HTPC (Home Theater PC) ή Media Center.

Οι περισσότερες εξειδικευμένες διανομές στηρίζονται στα αποθετήρια άλλων, πιο γενικών, διανομών. Απλά περιλαμβάνουν κάποιο εξειδικευμένο περιβάλλον εργασίας και έχουν (ως προεπιλεγμένα για εγκατάσταση) προγράμματα που αφορούν το αντικείμενο της εξειδίκευσής τους. Παράδειγμα είναι το Sxolinux που περιλαμβάνει τα περισσότερα εργαλεία για τη χρήση σε σχολεία παράλληλα με ελληνικά σχολικά εγχειρίδια και εφαρμογές ειδικά γραμμένες για το ελληνικό σχολείο.

Εμπορικές Διανομές

Πολλές διανομές του Linux είναι εμπορικές. Η διαφορά μιας εμπορικής διανομής μπορεί να βρίσκεται μόνο στο σύστημα εγκατάστασης της διανομής (του οποίου μπορεί να έχει copyright) ή και στο σύστημα εγκατάστασης των προγραμμάτων ή να περιλαμβάνει συγκεκριμένα κατοχυρωμένα προγράμματα ή απλά στην υποστήριξη. Πολλές εμπορικές διανομές περιλαμβάνουν και εργαλεία που δεν είναι διαθέσιμος ο κώδικάς τους ή δεν ανήκουν στο ελεύθερο λογισμικό.

Για παράδειγμα το RedHat Linux αποτελεί μια εμπορική διανομή που όμως έχει κλώνους όπως το CentOS και το Fedora που παρέχουν σχεδόν 100% συμβατότητα. Άλλες διανομές απλά παρέχουν στην "εμπορική έκδοση" υποστήριξη τηλεφωνική ή με e-mail κλπ.

Διανομές

Σήμερα υπάρχουν πολλές διαφορετικές διανομές που καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες. Οι απολύτως βασικές διανομές, στα χαρακτηριστικά των οποίων βασίζονται πολλές άλλες νεότερες ή/και μικρότερες είναι το Debian (πρωτοεμφανίστηκε το 1993, το αρχαιότερο εν ενεργεία όλων), Slackware (σχεδόν όσο παλιό και το Debian), Redhat, και Arch.

Μερικές χαρακτηριστικές διανομές είναι:

• Arch Linux: Μινιμαλιστική διανομή που διατηρείται από μια κοινότητα εθελοντών, και χρησιμοποιεί πακέτα της μορφής .tar.gz και .tar.xz. Διάφορες άλλες μικρότερες διανομές να βασίζονται πάνω του (π.χ. Antergos).
• Debian GNU/Linux: Οργανωμένο από μια ομάδα εθελοντών, και είναι η διανομή με τα περισσότερα πακέτα σήμερα. Είναι η μοναδική διανομή που αποτελείται μόνο από ελεύθερα πακέτα. Χρησιμοποιεί πακέτα deb.
• Ubuntu Linux : Ίσως η πιο δημοφιλής διανομή αυτή τη στιγμή. Βασίζεται στο Debian και ένα από τα βασικά στοιχεία της φιλοσοφίας της είναι η φιλικότητα προς το χρήστη. Χρησιμοποιεί πακέτα deb.
  • Kubuntu, Xubuntu και Edubuntu : Διανομές που στηρίζονται στο Ubuntu (και μπορούν να εγκατασταθούν σχεδόν κατευθείαν από αυτό) και παρέχουν στο χρήστη από προεπιλογή KDE, Xfce και εκπαιδευτικό περιβάλλον αντίστοιχα.
• Knoppix : Live διανομή, που δεν χρειάζεται εγκατάσταση αλλά λειτουργεί απευθείας από το CD, που βασίζεται στο Debian. Πολύ χρήσιμη διανομή σε περιπτώσεις ανάκτησης δεδομένων όταν το κυρίως λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή δεν μπορεί να ξεκινήσει. Χρησιμοποιεί πακέτα deb.
• Damn Small Linux : Ακόμα μια διανομή βασισμένη στο Knoppix Linux που καταλαμβάνει μόνο 50MB χώρου και περιλαμβάνει πλήρες σετ εφαρμογών. Λόγω της ταχύτητας της μπορεί να χρησιμοποιηθεί άνετα σε παλιούς υπολογιστές. Χρησιμοποιεί πακέτα deb.
• Slackware Linux : Η αγαπημένη διανομή αυτών που ξεκίνησαν με το Linux στις αρχές της δεκαετίας του '90. Είναι η διανομή που έκανε το Linux αγαπητό στους διαχειριστές συστημάτων. Επίσης είναι η αρχαιότερη διανομή που υποστηρίζεται ακόμη αν και περιέχει σχεδόν τα λιγότερα πακέτα.
• Redhat Linux: μία από τις πρώτες εταιρείες που αντιμετώπισαν σοβαρά το Linux. Σήμερα κατέχει ένα μεγάλο ποσοστό της αγοράς. Διατίθεται μόνο σε εμπορική έκδοση.
  • Fedora : Διανομή που προήλθε από το Redhat Linux και υποστηρίζεται από τη Redhat. Λειτουργεί ως δοκιμαστικό πεδίο για τις σταθερές εκδόσεις του Redhat Linux αλλά αποτελεί και η ίδια μια πολύ σταθερή και στιβαρή διανομή. Σε αντίθεση με το Redhat Linux διατίθεται ελεύθερα προς χρήση.
  • CentOS : Διανομή στηριγμένη στον πηγαίο κώδικα του Redhat από τον οποίο έχουν αφαιρεθεί όσα τμήματα το κάνουν εμπορικό. Θεωρείται ότι παρέχει 100% συμβατότητα με το Redhat.
• SuSe Linux: Έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής λόγω της φιλικότητας της προς τον χρήστη και των πολλών πακέτων που διαθέτει. Σήμερα έχει μετονομαστεί σε OpenSUSE και έχει αγοραστεί από την Novell.
• Mandriva Linux: Βασισμένο στο Redhat, αλλά με ιδιαίτερα προσεγμένο γραφικό περιβάλλον. Μέχρι πρότινος ήταν γνωστό ως Mandrake.
• Gentoo Linux : Διανομή που μπορεί να παραμετροποιηθεί στο έπακρο αφού όλα τα προγράμματα, αλλά και το ίδιο το λειτουργικό, μπορούν να "χτίζονται" κατά την εγκατάσταση τους. Γι' αυτό το λόγο αποτελεί μια από τις ταχύτερες διανομές.
• Mageia: Νέα εξελληνισμένη διανομή φορκ της Mandriva, αναπτυσσόμενη από την κοινότητα. Έχει κυκλοφορήσει δυο σταθερές εκδόσεις.

Το DistroWatch προσπαθεί να συμπεριλάβει όλες τις υπάρχουσες διανομές και περιλαμβάνει αρκετές συγκρίσεις μεταξύ των διανομών.

Ελληνικές διανομές

• sxolinux: (DVD εγκατάστασης) η τελευταία έκδοση βασίζεται στο Ubuntu Lucid και περιέχει όλο το εκπαιδευτικό λογισμικό του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, μαζί με τα βιβλία της Α’ Γυμνασίου
• Iloog: (Live CD) Ελληνική διανομή σε περιβάλλον Χ-Fluxbox. Αναπτύσσεται από μέλη της Ένωσης Χρηστών Λίνουξ Ιωαννίνων και προορίζεται, κυρίως, για μαθητική και επιστημονική χρήση.
• Monomaxos: (Live DVD με δυνατότητα εγκατάστασης), Εξελληνισμένη διανομή βασισμένη στο Ubuntu. Η τελευταία σταθερή έκδοση είναι η 5 και υπάρχει σε τέσσερις εκδόσεις:
  1. Monomaxos-5
  2. Monomaxos office (για υπολογιστή γραφείου: σύνδεση σε τοπικό δίκτυο/σκαναρίσματα/εκτυπώσεις/αποστολή-λήψη fax/τηλεφωνία voip/internet κλπ αλλά και: desktop publishing/στατιστική/επεξεργασία φωτογραφίας/μηχανολογικό–ηλεκτρολογικό–ηλεκτρονικό σχέδιο/3D-γραφικά)
  3. Monomaxos LXDE (για παλιούς υπολογιστές: επεξεργαστής 1GHz / 128ΜΒ μνήμης RAM)
  4. Monomaxos Netbook edition (για φορητούς υπολογιστές)
• ΖΕΥΣ: Αποτελεί κλώνο του Slackware. Η τελευταία σταθερή έκδοση Workstation είναι η 2.0.0 και για Server η 3.0.0
• Slackel: (Live CD με δυνατότητα εγκατάστασης) Εξελληνισμένη διανομή βασισμένη στο Slackware. Η τελευταία σταθερή έκδοση είναι η 13.37
• Knoppel: (Live CD με δυνατότητα εγκατάστασης) Εξελληνισμένη διανομή βασισμένη στο Knoppix. Η τελευταία σταθερή έκδοση είναι η 0.8 ενώ υπάρχει και η beta 0.9
• PuppEL: (Live CD με δυνατότητα εγκατάστασης) Εξελληνισμένη διανομή βασισμένη στο Puppy Linux 4. Αναπτύσσεται από την ομάδα "Hamsters" και η τελευταία σταθερή του έκδοση είναι η 4.31.
• Hamster Linux (Live CD)
• Happy Linux (Live CD) Ανεξάρτητη ελληνική διανομή με στοιχεία του Puppy Linux σε περιβάλλον LXDE .
• Oxinus: Πλήρως εξελληνισμένη διανομή του Debian σε τροποποιημένο περιβάλλον. Περιλαμβάνει πλειάδα χρήσιμων προγραμμάτων, με φυλλομετρητή τον Google Chrome για Linux. Η τελευταία του έκδοση είναι η 4.0, ενώ υπάρχει κι έκδοση Lite για παλιούς υπολογιστές και netbooks.

Τοπικές διανομές

• gnuLinEx (Linex): Διανομή που δημιουργήθηκε και συντηρείται από την τοπική διακυβέρνηση της Εξτρεμαδούρα
• LiMux: Διανομή που αποτελεί ένα ISO 9241 περιβάλλον εργασίας και χρησιμοποιείται από τις αρχές της πόλης του Μονάχου

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Οι τρεις γίγαντες...
• Ελληνικές διανομές Linux