Βικιπαίδεια

Διονυσία (όνομα)

γυναικείο όνομα

Διονυσία [στα νέα ελληνικά: δionisía, δjonisía] είναι ελληνικό γυναικείο κύριο όνομα (βαφτιστικό όνομα). Από το όνομα Διονυσία προέρχονται τα υποκοριστικά ονόματα: Διόνη, Διώνη, Διονυσούλα, Ντένη, Ντένια.

Ετυμολογία του ονόματος Διονύσιος Επεξεργασία

 
Ο Διόνυσος πάνω σε πάνθηρα.
Μωσαϊκό δάπεδο της «Οικίας του Διονύσου» στην Πέλλα, 2,70 × 2,65 μ. (330–300 π.Χ.).

Το αρχαιοελληνικό όνομα Διονυσία, θηλυκός τύπος του Διονύσιος, προέρχεται από το Διόνυσος, το όνομα του θεού του οίνου και της γονιμότητας, γιου του Δία και της θνητής Σεμέλης στην αρχαιοελληνική μυθολογία και σημαίνει «αφιερωμένη στον Διόνυσο».

Το ίδιο το θεωνύμιο Διόνυσος, επίσης Διόννυσος και Ζόννυσος, από το *Διόσ-νυσος, είναι αβέβαιου ετύμου. Σύμφωνα με τον Γ. Μπαμπινιώτη, αν για το πρώτο συνθετικό του ονόματος είναι βέβαιο ότι προέρχεται από το Ζεύς, γενική Διός, για το δεύτερο συνθετικό, από τις πολλές υποθέσεις οι οποίες έχουν διατυπωθεί, η πιο αληθοφανής το συνδέει με το Νῦσα / Νῦσσα, όνομα νυμφών οι οποίες θεωρούνταν από τη μυθολογία ως τροφοί του Διονύσου. Η αναγωγή του θεού σε θρακικές και λυδικές πηγές δεν ευσταθεί μετά τη διαπίστωση της ύπαρξής του ήδη στη μυκηναϊκή εποχή (πβ. μυκηναϊκό di-wo-nu-so-jo, τύπος γενικής).[1]

Ονομαστική εορτή Επεξεργασία

Διάδοση του ονόματος Επεξεργασία

Ο Αθ. Μπούτουρας κατατάσσει το όνομα στα «Ονόματα εξ αγίων»,[9] εξαιτίας της πανελλήνιας απήχησης δύο κυρίως αγίων, καταρχάς του πολιούχου της Αθήνας και συνεργάτη του αποστόλου Παύλου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου (1ος αι.) (βλ. Πράξεις των Αποστόλων, ιζ΄ 34) και ύστερα του πολιούχου Ζακύνθου αρχιεπισκόπου Αιγίνης Διονυσίου της Ζακύνθου ( 16ος–17ος αι.). Στη Δυτική Ευρώπη ξεχωρίζει ο πρώτος επίσκοπος του Παρισιού Διονύσιος (λατινικά: Dionysius, γαλλικά: saint Denis de Paris), που μαρτύρησε στο Παρίσι τον (3ο αι.) μαζί με τον Ελευθέριο και τον Ρούστικο, και που η εκκλησιαστική παράδοση τον συνέχεε για αιώνες με τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη.[10][11] Ο επίσκοπος του Παρισιού διέδωσε τον χριστιανισμό στους Γαλάτες και από εκεί στη Δυτική και τη Βόρεια Ευρώπη, και μαζί διαδόθηκε και το όνομα Διονύσιος και Διονυσία, μέσω του λατινικού Dionysia, Denisia, Denisa, Denise, στους λαούς της Δύσης. Στην Αγγλία το όνομα έφθασε με τους Νορμανδούς.

Ενδεικτικά, σήμερα στον ελλαδικό χώρο, σε μια προσπάθεια στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων από τον Απρίλιο του 2009, το βαφτιστικό Διονυσία παρουσιάζεται ως το 109ο πιο συχνό όνομα (75ο ανάμεσα στα γυναικεία). Το φέρουν γύρω στις 10.000 Ελληνίδες ή ποσοστό 0,14%.[12] Ενώ, σύμφωνα με τον Νικ. Κοντοσόπουλο, το όνομα Διονυσία είναι χαρακτηριστικό ζακυνθινό γυναικείο όνομα.[13] Στην Κύπρο, κατά την απογραφή του πληθυσμού το 2011, το όνομα Διονυσία παρουσιάζεται 615ο σε συχνότητα, με 55 εμφανίσεις σε σύνολο 145.612 ή ποσοστό 0,04%.[14]

Σύμφωνα με τη Θετίμα, το όνομα Διονυσία εμφανίζεται στο Lexicon of Greek Personal Names (LGPN) να το φέρουν 197 διαφορετικά πρόσωπα στην αρχαία και ελληνιστική εποχή. Η πρωιμότερη μαρτυρία προέρχεται από την Κρήτη τον 6ο αι. π.Χ. Παράλληλοι τύποι: Διοννυσία (6ος αι. π.Χ., Κύπρος), Δειωνυσία (αυτοκρατορική περίοδος, Πάρος), Διωνυσία (5ος-6ος αι. μ.Χ., Αθήνα), Διονυσεία (4ος/5ος αι. μ.Χ., Λοκρίδα), Δειονοισια (4ος αι. μ.Χ., Λυδία), Dionysia (1ος αι. π.Χ. – 1ος αι. μ.Χ., αυτοκρατορική περίοδος, Κάτω Ιταλία· 2ος αι. μ.Χ., 3ος αι. μ.Χ., Θράκη).[15] Τέλος, Διονυσώ, στο δήμο της αρχαίας Αθήνας Λακιάδες (αρχ. Λακιάδαι).[16]

Αντρικός τύπος του ονόματος Επεξεργασία

Τύποι του ονόματος Επεξεργασία

  • Διονυσία· Σία, σύντομος τύπος που προέκυψε από αποκοπή των πρώτων συλλαβών.
  • Διονυσώ [δjonisó], Διονύσω [δjoníso]·[17] Νύσω, σύντομος τύπος από αποκοπή των πρώτων συλλαβών (αντρικό Νύσης).
  • Διονυσή, στη Θράκη.[18]

Υποκοριστικοί τύποι Επεξεργασία

  • Διονυσούλα, υποκοριστικό, κοινό σε όλο τον ελληνόφωνο χώρο· Σούλα, σύντομος τύπος που προέκυψε από αποκοπή των πρώτων συλλαβών.
  • Νόνη· Νόνω, στη Ζαγορά και τη Σηλυβρία.[19]
  • Διόνη, στην Καππαδοκία.[20]
  • Το όνομα Διονυσία μοιράζεται με άλλα ονόματα τύπους σαν το Σόνια, από το ρωσικό Соня (Σοφία), το Σωσώ, συνήθως υποκοριστικό του Σωτηρία, το Σίσση κτλ.
  • Ένα ακόμη υποκοριστικό μπορεί να είναι το Νίνα, το οποίο εκτιμάται ότι προέρχεται από το αρσενικό "Νιόνιος" όπου γίνεται "Νιόνια" και η απλοποίηση αυτού είναι το "Νίνα".

Τύποι από άλλες γλώσσες Επεξεργασία

Διαλεκτικοί τύποι Επεξεργασία

  • Διασινού [δjasiñú], στην Αστροπαλιά,[21] Διασυνώ [δjasinó], Διασουνιώ [δjasuñó], στην Κω, Δυασινιώ [δjasiñó], στη Σάμο.[22]
  • Βγενυσούλα [vjenisúla],[23][24] από το αντρικό Βγενύσιος. Το όνομα, σύμφωνα με τον Αθ. Μπούτουρα, από παρετυμολόγηση πιθανώς προς τα ευγενής, βγαίνω.[25]
  • Διανή [δjaní], στη Μακεδονία,[26] (αντρικό Διανής, το οποίο ωστόσο παρουσιάζεται στα ακριτικά άσματα ως σύντομος τύπος του Διγενής).
  • Γιονυσία [jonísia].[27]

Το όνομα σε άλλες γλώσσες Επεξεργασία

 
Η Αμερικανίδα ηθοποιός Ντενίς Ρίτσαρντς (Denise Richards).

Το όνομα διαδόθηκε σε άλλες γλώσσες μέσω του λατινικού Dionysia.


Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα, δεύτερη έκδοση, ανατύπωση, 2005.
  2. ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005.
  3. ↑ «San Dionigi l’Areopagita», Santi e Beati.
  4. ↑ Νικηφόρος Βιδάλης, Τ’ αδέλφια μας οι άγιοι, Γραφείο καλού τύπου, Αθήνα 1990, σ. 412.
  5. ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής, ό.π.
  6. ↑ «San Dionigi Vescovo di Alessandria», Santi e Beati.
  7. ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής, ό.π.
  8. ↑ Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1995 (ανατύπωση), σ. 115.
  9. ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, Τα νεοελληνικά κύρια ονόματα ιστορικώς καί γλωσσικώς ερμηνευόμενα, Αθήνα 1912, σ. 63.
  10. ↑ Νικηφόρος Βιδάλης, ό.π., σ. 413.
  11. ↑ «San Dionigi e compagni Vescovo e martiri», Santi e Beati.
  12. ↑ Χάρης Φουνταλής, «Ελληνικά ονόματα (και ολίγη από στατιστική)» Αρχειοθετήθηκε 2015-06-22 στο Wayback Machine..
  13. ↑ Νικόλαος Γ. Κοντοσόπουλος, Διάλεκτοι και ιδιώματα της νέας ελληνικής, Αθήνα 1994, σ. 71.
  14. ↑ «Πληθυσμός – Συχνότητα Ονομάτων, 2011», Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου.
  15. ↑ «Διονυσία» Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine., Θετίμα.
  16. ↑ «Διονυσώ», Athenian Onomasticon[νεκρός σύνδεσμος].
  17. ↑ Τάσος Γριτσόπουλος, «Βαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίας», ανάτυπον από τη Λαογραφία, τομ. 16, Αθήνα 1956, σ. 353.
  18. ↑ Ελπινίκη Σταμούλη Σαραντή, Από την Ανατολική Θράκη: Η Σηλυβρία με τα γύρω της χωριά, Αθήνα 1958, σ. 214.
  19. ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 173.
  20. ↑ Φ. Δ. Αποστολόπουλος, «Τα βαπτιστικά ονόματα ανδρών και γυναικών της Καππαδοκίας», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τχ. #1, Αθήνα 1997, τχ. #1, σ. 104.
  21. ↑ Α. Κ. Χούμης, «Βαπτιστικά ονόματα», Δελτίο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλάδος τμ. #4 (1892), σ. 350.
  22. ↑ Επαμεινώνδας Ι. Σταματιάδης, Σαμιακά #5: Λαογραφία, Μτφ. Ι. Ζαφείρης, Ν. Μύτικας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Μαθηματικών, Σάμος 1965/2010, σ. 179.
  23. ↑ Παναγιώτης Παπαζαφειρόπουλος, Περισυναγωγή γλωσσικής ύλης και εθίμων του ελληνικού λαού ιδία δε του της Πελοποννήσου, παραβαλλομένων εν πολλοίς προς τα των αρχαίων Ελλήνων, Πάτρα 1887, σ. 171.
  24. ↑ Τάσος Γριτσόπουλος, ό.π.
  25. ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 63.
  26. ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π..
  27. ↑ Φ. Δ. Αποστολόπουλος, ό.π.
  28. ↑ Patrick Hanks και Flavia Hodges, A Concise Dictionary of First Names, Oxford Univesity Press, αναθεωρημένη έκδοση, 1997, ISBN 0-19-860094-1, σ. 63.
  29. ↑ Rosa και Volker Kohlheim, Duden Lexikon der Vornamen, Duden Verlag, τρίτη έκδοση, 1998, ISBN 3-411-04943-X, σ. 83.
  30. ↑ «Denise», Nordic Names.
  31. ↑ Josep M. Albaigès i Olivart, Diccionari dels noms de noi, Persona femenins, Edicions 62, Βαρκελώνη 1995, ISBN 84-297-3991-2, σσ. 63 και 61.
  32. ↑ Emidio De Felice, Dizionario dei nomi italiani, Mondadori, Μιλάνο 1986, ISBN 978-88-04-42791-9, σ. 128.
  33. ↑ «Denise», Nordic Names.
  34. ↑ «Dionetta», Nordic Names.
  35. ↑ «Дионисий», Gramota.
  36. ↑ «Denise», Nordic Names.
  37. ↑ Milan Mataján και Matei Považaj, Vyberte si meno pre svoje dieťa, Art Area, Μπρατισλάβα 1998, ISBN 80-88879-48-5, σ. 83.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Διονυσία_(όνομα)&oldid=10267779"