Δισακχαρίτης (αγγλ.: disaccharide) ονομάζεται ένα «διπλό σάκχαρο», δηλαδή ένας υδατάνθρακας – όπως το καλαμοσάκχαρο – ο οποίος σχηματίζεται όταν δύο μονοσακχαρίτες υποβληθούν σε μια αντίδρασης συμπύκνωσης, η οποία περιλαμβάνει την εξάλειψη ενός μορίου νερού. Όπως οι μονοσακχαρίτες, έτσι και οι δισακχαρίτες, σχηματίζουν ένα υδατικό διάλυμα όταν διαλύονται στο νερό.

Από τα πιο γνωστά παραδείγματα δισακχαριτών είναι η σακχαρόζη (συστατικό των φρούτων και η κυριότερη πηγή γλυκόζης για τους ζωϊκούς οργανισμούς), η λακτόζη (το σάκχαρο του γάλακτος) και η μαλτόζη (προκύπτει από τη διάσπαση του αμύλου κατά την πέψη).[1]

Οι δισακχαρίτες είναι μία από τις τέσσερις χημικές ομάδες των υδατανθράκων, οι άλλες τρεις είναι οι μονοσακχαρίτες, οι ολιγοσακχαρίτες και οι πολυσακχαρίτες.

Ταξινόμηση

Επεξεργασία

Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι δισακχαριτών: Οι ανάγοντες δισακχαρίτες, στους οποίους ένας μονοσακχαρίτης, το ανάγον σάκχαρο, έχει ακόμα μια ελεύθερη ημιακεταλική ομάδα και οι μη ανάγοντες δισακχαρίτες, στους οποίους τα συστατικά συνδέονται μέσω μιας ακεταλικής σύνδεσης μεταξύ των ανωμερών κέντρων τους και κανένας μονοσακχαρίτης δεν έχει μια ελεύθερη ημιακεταλικη ομάδα.

Η κελλοβιόζη και η μαλτόζη είναι παραδείγματα αναγόντων δισακχαρίτων, ενώ η σακχαρόζη και η τρεχαλόζη παραδείγματα μη αναγόντων δισακχαρίτων (βλέπε πιο κάτω πίνακα).[2] [3]

Σχηματισμός

Επεξεργασία

Οι δισακχαρίτες σχηματίζονται όταν δύο μονοσακχαρίτες ενώνονται και ένα μόριο νερού έχει αφαιρεθεί. Για παράδειγμα το σάκχαρο του γάλακτος (λακτόζη) παράγεται από γαλακτόζη και γλυκόζη ενώ το σάκχαρο από ζαχαροκάλαμο και τα ζαχαρότευτλα (σακχαρόζη) παράγεται από γλυκόζη και φρουκτόζη.

Ο σχηματισμός των δισακχαριτών πραγματοποιείται όταν οι δύο μονοσακχαρίτες συνδέονται με ένα γλυκοζιτικό δεσμό μέσω μιας αντίδρασης συμπύκνωσης (επίσης ονομάζεται αντίδραση αφυδάτωσης ή σύνθεση αφυδάτωσης) η οποία οδηγεί στην απώλεια ενός μορίου νερού.

Ιδιότητες

Επεξεργασία

Ο γλυκοζιτικός δεσμός μπορεί να σχηματιστεί μεταξύ οποιασδήποτε υδροξυλικής ομάδας ενός από τους συνιστώντες μονοσακχαρίτες. Έτσι, ακόμη και αν αμφότερα τα συνιστώντα σάκχαρα είναι τα ίδια (π.χ. γλυκόζη) διαφορετικοί συνδυασμοί δεσμών και στερεοχημεία έχουν ως αποτέλεσμα δισακχαρίτες με διαφορετικές χημικές και φυσικές ιδιότητες.

Ανάλογα με τα συστατικά μέρη του μονοσακχαρίτη, οι δισακχαρίτες είναι μερικές φορές κρυσταλλικοί, μερικές φορές υδατοδιαλυτοί και μερικές φορές γλυκοί στη γεύση και κολλώδεις στην αίσθηση.

Συνήθεις δισακχαρίτες

Επεξεργασία
Δισακχαρίτης Μονοσακχαρίτης 1 Μονοσακχαρίτης 2 Δεσμός Αναγωγιμότητα
Σακχαρόζη Γλυκόζη Φρουκτόζη α(1→2)β  N
Λακτόζη Γαλακτόζη Γλυκόζη β(1→4)  Y
Μαλτόζη Γλυκόζη Γλυκόζη α(1→4)  Y
Λακτουλόζη Γαλακτόζη Φρουκτόζη β(1→4)  Y
Τρεχαλόζη Γλυκόζη Γλυκόζη α(1→1)α  N
Κελλοβιόζη Γλυκόζη Γλυκόζη β(1→4)  Y

Η μαλτόζη και η κελλοβιόζη είναι προϊόντα υδρόλυσης των πολυσακχαριτών, αμύλου και κυτταρίνης αντίστοιχα.

Σημειώσεις και παραπομπές

Επεξεργασία
  1. IUPAC, Compendium of Chemical Terminology, 2nd ed. (the "Gold Book") (1997). Online corrected version:  (2006–) "disaccharides".
  2. «Nomenclature of Carbohydrates (Recommendations 1996)2-Carb-36 Disaccharides». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 2011. 
  3. «Disaccharides and Oligiosaccharides». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2008.