Βικιπαίδεια

Δον Ζουάν

Ο Δον Ζουάν ή Δον Χουάν (Ισπανικά προφέρεται: doɴˈχwan, επίσης Ντον Τζοβάννι (Ιταλικά), είναι ένας θρυλικός φανταστικός ελευθεριάζων ήρωας. Η πρώτη έκδοση γράφτηκε από τον Ισπανό δραματουργό Τίρσο δε Μολίνα (ψευδώνυμο του Γκαμπριέλ Τέγιεθ).[1] Το θεατρικό του, El Burlador de Sevilla y combidado de piedra (Ο Απατεώνας της Σεβίλης και ο πέτρινος συνδαιτυμόνας), γράφτηκε τον δέκατο τέταρτο αιώνα και εκδόθηκε στην Ισπανία γύρω στο 1630. Το όνομα "Δον Ζουάν" αποτελεί συχνά μεταφορά για έναν άνδρα γυναικά.

Πορτραίτο του Φραντσίσκο Ντ'Αντράντε ως Δον Ζουάν στο Ντον Τζοβάννι του Μότσαρτ από τον Μαξ Σλεβόκτ, 1912

Σκοπός Επεξεργασία

Το αυθεντικό θεατρικό γράφτηκε κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Χρυσής Εποχής σύμφωνα με τις πεποιθήσεις και τα ιδανικά του, αλλά καθώς η ιστορία μεταφράστηκε και ο καιρός περνούσε η ιστορία προσαρμόστηκε για να ικανοποιήσει τις πολιτισμικές αλλαγές.[1]

Ο Τίρσο δε Μολίνα έγραψε το El burlador de Sevilla το 1630 προκειμένου να επιδείξει ένα μάθημα που αλλάζει τη ζωή. Είδε ότι όλοι αφαιρούσαν τη ζωή τους, ζούσαν και αμάρταναν όπως επιθυμούσαν, επειδή πίστευαν ότι τελικά, εφόσον μετανοήσουν πριν πεθάνουν, θα λάβουν τη χάρη για να εισέλθουν στον παράδεισο. Εντούτοις, μέσα από το θεατρικό του, δείχνει ακόμη και το Δον Ζουάν, που ταυτίζεται με τον ίδιο το διάβολο, έναν "άντρα δίχως όνομα" και μεταμορφωτής, πρέπει τελικά να πληρώσει για τις αμαρτίες του. Ο Τίρσο μας θυμίζει ότι πρέπει να πληρώνουμε για τις πράξεις μας, και ότι στο τέλος, ο θάνατος μας καθιστά ίσους.[2]

Θρύλος Επεξεργασία

Αν και οι ποικίλες προσεγγίσεις του μύθου του Δον Ζουάν παρουσιάζουν κάποιες παραλλαγές, η βασική ιστορία παραμένει η ίδια. Ξεκινώντας με τη δουλειά του Τίρσο, ο Δον Ζουάν απεικονίζεται ως ένας πλούσιος ελευθεριάζων που αφιερώνει τη ζωή του αποπλανώντας γυναίκες, λαμβάνοντας μεγάλη υπερηφάνεια για την ικανότητά του να αποπλανεί γυναίκες όλων των ηλικιών και κοινωνικών θέσεων στη ζωή.

"Tan largo me lo fiáis" (μεταφράζεται ως "Θα το πιστέψω όταν το δω!"[3])(με επιφύλαξη — δείτε την σελίδα συζήτησης) είναι ο αφορισμός που ζει ο Δον Ζουάν. Είναι ο τρόπος που υποδεικνύει ότι είναι νέος και ότι ο θάνατος είναι μακρινός, πιστεύοντας ότι έχει αρκετό χρόνο να μετανοήσει για τις αμαρτίες του.[2]

Η ζωή του χαρακτηρίζεται επίσης από βία και τυχερά παιχνίδια, και σε πολλές ερμηνείες (Τίρσο, Εσπρονθέδα, Θορρίγια), σκοτώνει τον Δον Γκονζάλο, τον πατέρα μιας κοπέλας που είχε αποπλανήσει, Δόνα Άνα. Αυτό οδηγεί στη διάσημη τελευταία σκηνή δείπνου, όπου ο Δον Ζουάν προσκαλεί το άγαλμα του πατέρα στο δείπνο. Το τέλος εξαρτάται σε ποια έκδοση του θρύλου που κάποιος διαβάζει. Το αυθεντικό θεατρικό του Τίρσο προοριζόταν ως θρησκευτική παραβολή ενάντια στους αμαρτολούς τρόπους του Δον Ζουάν, και τελειώνει με το θάνατό του, έχοντας αρνηθεί ο Θεός τη σωτηρία του. Άλλοι συγγραφείς και δραματουργοί ερμήνευσαν το τέλος με το δικό τους τρόπο. Στο λιμπρέτο του Ντα Πόντε για το Δον Τζοβάννι, αρνείται επανειλημμένα να μετανοήσει, παρά το γεγονός ότι του δόθηκε η ευκαιρία από το άγαλμα. Στου Εσπρονθέντα, ο Δον Φελίξ περπατάει στην κόλαση και στο θάνατό του με δική του θέληση, ενώ στου Θορρίγια, ο Δον Ζουάν ζητά και δέχεται θεία χάρη. Η προσωπικότητα του Δον Ζουάν έχει εμπνεύσει πολλές σύγχρονες αντιλήψεις.

Πολιτιστικό αντίκτυπο Επεξεργασία

Ο Αλμπέρ Καμύ χρησιμοποίησε τον Δον Ζουάν ως χαρακτήρα για να απεικονίσει συγκεκριμένες ιδέες. Στο Ο μύθος του Σίσυφου, ο Καμύ περιγράφει το Δον Ζουάν ως ένα παράδειγμα 'παράλογου ήρωα', καθώς διατηρεί μια απερίσκεπτη εγκατάλειψη στην προσέγγισή του για την αγάπη. Ο καθημερινός του τρόπος αποπλάνησης "φέρνει μαζί του όλα τα πρόσωπα στον κόσμο και ο τρόμος του προέρχεται από το γεγονός ότι γνωρίζει ότι είναι θνητός". Αυτός "πολλαπλασιάζει αυτό που δεν μπορεί να ενοποιήσει... Είναι ο τρόπος του να δίνει και να ζωογονεί".[4]

Ο Δον Ζουάν γοήτευσε και την Τζέιν Όστεν: "Δεν έχω δει κανέναν στη σκηνή που να ήταν πιο ενδιαφέρον Χαρακτήρας από αυτόν που συνδυάζει τη Σκληρότητα και τη Λαγνεία".[5] Σε ένα διάσημο χωρίο, ο Κίρκεγκωρ συζητά την έκδοση του Μότσαρτ για την ιστορία του Δον Ζουάν.[6] Ο Τσαρλς Ρόζεν είδε αυτό που αποκάλεσε "η αποπλανητική φυσική δύναμη" της μουσικής του Μότσαρτ που συνδέεται με τον απελευθερωτισμό του 18ου αιώνα, την πολιτική θέρμη και τον αρχαίο Ρομαντισμό.[7] Ο Άντονι Πάουελ στο μυθιστόρημά του Casanova's Chinese Restaurant έρχεται σε αντίθεση με τον Δον Ζουάν, στον οποίον "απλώς άρεσε η εξουσία" και "προφανώς δεν ήξερε τι ήταν η αισθαντικότητα", με τον Καζανόβα, ο οποίος "αναμφισβήτητα είχε τις αισθησιακές του στιγμές".[8]

Στην Ισπανία, οι τρεις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα είδαν περισσότερο πολιτιστικό ζήλο γύρω από τη φιγούρα του Δον Ζουάν πιθανότατα από άλλη περίοδο. Σε ένα από τα πιο προκλητικά κομμάτια που εκδόθηκαν, ο ενδοκρινολόγος Γκρεγκόριο Μαρανιόν υποστήριξε ότι, πέρα από το πρότυπο της αρρενωπότητας που συχνά υποτίθεται ότι ήταν, ο Δον Ζουάν έπασχε από μια ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη που αναπτύχθηκε.[9]

Κατά τη διάρκεια της επιδημίας του 1918 στην Ισπανία, η μορφή του Δον Ζουάν χρησίμευσε ως μεταφορά για το μικρόβιο της γρίπης.[10]

Θέματα Επεξεργασία

Θρησκευτικοί υπαινιγμοί Επεξεργασία

Ο θρύλος του Δον Ζουάν συζητά το θεολογικό ζήτημα της πράξης της εξουσίας, μέσω του οποίου αυτοί που εξέφραζαν τη λύπη τους για τις αμαρτίες τους πριν από το θάνατο, θα λάμβαναν αυτόματα τη σωτηρία. Παρότι, άλλοι πίστευαν ότι κάποιες αμαρτίες ήταν ασυγχώρητες και ότι η απλή πράξη της εξουσίας δε θα τους έσωζε από τη καταδίκη για όλα τα κακά που έχουν προκαλέσει. Η θεολογική προοπτική του Τίρσο δε Μολίνα είναι αρκετά ξεκάθαρη ως προς το μήνυμα που μεταφέρει με το τρομερό τέλος του θεατρικού του έργου.[2]

Η σημασία της τιμής Επεξεργασία

Συγκεκριμένα επαναπροσδιορίστηκε ως αρσενική τιμή και θηλυκή ακεραιότητα. Κάτω από τη σημασία της τιμής, οι άντρες εκείνης της περιόδου θεώρησαν την θηλυκή ακεραιότητα ως ένα κρίσιμο στοιχείο, μέχρι κάποιο σημείο όπου οι γυναίκες στην ιταλική έκδοση του Δον Ζουάν είναι υποτιμημένες. Αυτές οι χαμηλές απόψεις της κοινωνίας των γυναικών επηρεάζουν τις απόψεις του Δον Ζουάν και αποτελούν πηγές για τη συμπεριφορά του. Ξεκινά να προβάλει τις γυναίκες ως έναν αριθμό που θα μπορούσε να προσθέσει στη λίστα του και δε θα μπορούσε να δει ποιες πραγματικά ήταν. Η ποσότητα του ήταν περισσότερο σημαντική καθώς αντιτίθεται στην ποιότητα ή στο κοινωνικό κύρος για τις γυναίκες. Έφτασε σε σημείο να μεταμφιέζεται και να χρησιμοποιεί άλλες ταυτότητες ώστε να αποπλανεί γυναίκες όπως επιθυμούσε.[11] Εάν μια γυναίκα δεn παρέμενε αγνή μέχρι το γάμο, η τιμή ολόκληρης της οικογένειάς της θα υποτιμούνταν.[2]

Αμαρτία και λύτρωση Επεξεργασία

Ο Δον Ζουάν αρχικά θεωρείται ως ένας κακός άνδρας για την ικανότητά του να χειρίζεται τη γλώσσα του και να αποπλανεί γυναίκες, όπως ο διάβολος ως γνωστών να παίρνει άλλες μορφές. Ωστόσο, τελικά μετανοεί για όλα τα παραπτώματά του.[2]

Προφορά Επεξεργασία

Στα ισπανικά, το Don Juan προφέρεται doɴˈχwan. Η συνηθισμένη αγγλική προφορά είναι /ˌdɒnˈwɑːn/, με δύο συλλαβές και ένα βουβό "J". Ωστόσο, στο επικό ποίημα του Βύρωνα κάνει ρίμα με τα ruin και true one, υποδεικνύοντας ότι ήταν επιθυμητό να έχει την προφορά με τρεις συλλαβές /ˌdɒnˈdʒuːən/. Αυτό θα ήταν χαρακτηριστικό των αγγλικών λογοτεχνικών προκατόχων του που συχνά επέβαλαν αγγλικές προφορές σε ισπανικά ονόματα, όπως του Δον Κιχώτη /ˌdɒnˈkwɪksət/.

Ο Δον Ζουάν σε άλλα έργα Επεξεργασία

Ανάμεσα στις πιο γνωστές δουλειές γι' αυτόν τον χαρακτήρα είναι το θεατρικό έργο του Μολιέρου Δον Ζουάν ή Το πέτρινο συμπόσιο (1665), το επικό ποίημα του Βύρωνα Don Juan (1821), το ποίημα του Χοσέ δε Εσπρονθέδα El estudiante de Salamanca (1840), και θεατρικό του Χοσέ Θορρίγια Don Juan Tenorio (1844). Μαζί με το Don Juan Tenorio (εκτελείται ακόμη κάθε δεύτερη Νοέμβρη σε όλο τον ισπανόφωνο κόσμο), το Ντον Τζοβάννι, μια όπερα που συντέθηκε από τον Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ με λιμπρέτο από τον Λορέντσο ντα Πόντε, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι είναι η πιο γνωστή έκδοση. Αρχικά παρουσιάστηκε στην Πράγα το 1787, εμπνεύστηκε από έργα των Ε. Θ. Γ. Χόφμαν, Αλεξάντρ Πούσκιν, Σαίρεν Κίρκεγκωρ, Τζορτζ Μπέρναρντ Σω, και Αλμπέρ Καμύ.

Το Don Juans Ende, ένα θεατρικό έργο προερχόμενο από ένα ημιτελές παραμύθι του 1844, του Νικολάους Λενάου, εμπνευσμένο από ορχηστρικό ποίημα Don Juan του Ρίχαρντ Στράους,[12] που έκανε πρεμιέρα στις 11 Νοεμβρίου 1889, στη Βαϊμάρη, όπου ο Στράους υπηρέτησε ως δικαστής καπελμάιστερ και διηύθυνε την ορχήστρα της όπερας της Βαϊμάρης. Στην απόδοση του Λενάου, η ακολασία του Δον Ζουάν πηγάζει από την αποφασιστικότητά του να βρει την ιδανική γυναίκα. Απογοητευμένος από το ενδεχόμενο να μην τη βρει ποτέ, τελικά παραδίδεται σε μελαγχολία και επιθυμεί το θάνατό του.[13]

Ο Σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν έγραψε και σκηνοθέτησε ένα κωμικό σίκουελ το 1960 με τίτλο The Devil's Eye (Το μάτι του διαβόλου) στην οποία ο Δον Ζουάν, συνοδεύεται από τον υπηρέτη του, στέλνεται από την Κόλαση στη σύγχρονη Σουηδία, για να αποπλανήσει μια νεαρή γυναίκα πριν το γάμο της.

Ο Δον Ζουάν επίσης αναφέρεται στη μουσική διασκευή του Βίκτωρ Ουγκώ Οι Άθλιοι, στην οποία ο χαρακτήρας Γκραντέρ δηλώνει ότι ο Μάριους Ποντμέρσι ενεργεί σαν τον Δον Ζουάν.

Στο φανταστικό διήγημα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ Το ελιξίριο της μακροζωίας (1830) παρουσιάζεται μια νέα ανάγνωση του μύθου του Δον Ζουάν.

Επίσης στο Φάντασμα της Όπερας του Γκαστόν Λερού, το Φάντασμα γράφει μια όπερα βασισμένη στο θρύλο του Δον Ζουάν ονόματι Don Juan Triumphant.

Ο Έρολ Φλιν πρωταγωνιστεί ως ξιφομάχος εραστής των γυναικών που επίσης μάχεται στο πλευρό της καλής Ισπανής βασίλισσας (Βιβέκα Λίντφορς) ενάντια στη δύναμη του κακού, στην ταινία The Adventures of Don Juan (1948).[14]

Το 1995, ο Τζόνι Ντεπ και ο Μάρλον Μπράντο πρωταγωνίστησαν στην ταινία Don Juan DeMarco (Ντον Χουάν ΝτεΜάρκο), όπου ο Ντεπ αναπαριστά το ρόλο ενός ψυχικού ασθενούς πεπεισμένου ότι είναι ο Δον Ζουάν, και που λέει την ιστορία της ζωής του στο ψυχίατρο που υποδύεται ο Μπράντο.

Η ταινία Don Jon (Δον Ζουάν, 2013) και ο γυναικάς πρωταγωνιστής της είναι μια αναφορά στο Δον Ζουάν.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 Waxman, Samuel M. (1908). «The Don Juan Legend in Literature». Journal of American Folklore 21 (81): 184–204. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Rodríguez, Rodney (2004). «La comedia del Siglo de Oro». Momentos cumbres de las literaturas hispánicas (στα Ισπανικά). Upper Saddle River: Prentice Hall. σελίδες 262–318. ISBN 9780131401327. 
  3. ↑ Wade, Gerald E. (December 1964). «"El Burlador de Sevilla": Some Annotations». Hispania (American Association of Teachers of Spanish and Portuguese) 47 (4): 751. doi:10.2307/336326. https://archive.org/details/sim_hispania_1964-12_47_4/page/751. 
  4. ↑ Albert Camus, The Myth of Sisyphus, "The Absurd Man: Don Juanism"
  5. ↑ D. Le Faye ed., Jane Austen's Letters (1996) p. 221
  6. ↑ Søren Kierkegaard, Either/Or, "The Immediate Stages of the Erotic, or Musical Erotic."
  7. ↑ Charles Rosen, The Classical Style (1977) p. 323-4
  8. ↑ Anthony Powell, Casanova's Chinese Restaurant (1980) p. 38
  9. ↑ Marañón, Gregorio. "Notas sobre la biología de Don Juan" ("Notes about the Biology of Don Juan"), Revista de Occidente III (1924): 15-53, reprinted in a 1945 book and in his Obras completas, in Spanish)
  10. ↑ Davis, Ryan A. (2013). The Spanish Flu: Narrative and Cultural Identity in Spain, 1918. Palgrave Macmillan. σελίδες 105–107. ISBN 978-1-137-33921-8. 
  11. ↑ Galiş, Florin (2014). «La relación de Don Juan con las mujeres» (στα Spanish). Journal of Research in Gender Studies 4 (2): 731. 
  12. ↑ Richard Strauss - Don Juan, Op. 20, YouTube
  13. ↑ «Heninger, Barbara. "Program notes for Redwood Symphony." Retrieved March 9, 2014». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2017. 
  14. ↑ HK: I own a copy of the film.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Δον_Ζουάν&oldid=10117994"