Δυναστεία των Αρταξιαδών
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Η δυναστεία των Αρταξιαδών (αρμεν. Արտաշեսյան արքայատոհմ) κυβέρνησε την Αρμενία έπειτα από τη Δυναστεία των Οροντιδών, το διάστημα 189 π.Χ. - 12 μ.Χ., οπότε την εκτόπισαν οι Ρωμαίοι. Το βασίλειο περιελάμβανε τη (Μεγάλη) Αρμενία, τη Σωφηνή και κατά διαστήματα τη Μικρή Αρμενία (στα δυτικά) και μέρη της Μεσοποταμίας. Οι κύριοι εχθροί του ήταν οι Ρωμαίοι, οι Σελευκίδες και οι Πάρθιοι, εναντίον των οποίων οι Αρμένιοι έπρεπε να διεξάγουν πολλούς πολέμους. Έπειτα από μία περίοδο αστάθειας και ηγεμόνων υποτελών στη Ρώμη, το 53 μ.Χ. ανέβηκε στο θρόνο η Δυναστεία των Αρσακιδών της Αρμενίας, κλάδος της των Αρσακιδών της Παρθίας.
Ιστορικό υπόβαθρο Επεξεργασία
Σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα, ο Αρταξίας Α΄ και ο Ζαριάδρης ήταν δύο σατράπες των Σελευκιδών, που κυβερνούσαν τις επαρχίες της (Μεγάλης) Αρμενίας και της Σωφηνής αντίστοιχα. Όταν το 190 π.Χ. στη μάχη της Μαγνησίας οι Σελευκίδες ηττήθηκαν, οι δύο σατράπες εξεγέρθηκαν και ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους· έτσι ο Αρταξίας Α΄ έγινε ο πρώτος βασιλιάς της Αρμενίας το 188, ιδρυτής της δυναστείας των Αρταξιαδών.
Οι ερευνητές πιστεύουν, ότι οι δύο στρατηγοί δεν ήταν ξένοι, αλλά μορφές τού τόπου, οι οποίοι σχετιζόταν με την προηγούμενη δυναστεία των Οροντιδών, όπως δείχνουν τα Περσικο-Αρμενικά ονόματά τους, που δεν είναι Ελληνικά. Σύμφωνα με τη Νίνα Γκαρσοϊάν της Ιρανικής Εγκυκλοπαιδείας, οι Αρταξιάδαι ήταν κλάδος των Οροντιδών, Περσικής καταγωγής και πιστοποιούνται ως κυβερνήτες της Αρμενίας από τον 5ο αι. π.Χ.
Ελληνιστικές επιρροές Επεξεργασία
Αν και η (Μεγάλη) Αρμενία είχε μόνο επιφανειακά επηρεαστεί από τις κατακτήσεις τού Αλεξάνδρου Γ΄ τού Μεγάλου, η χώρα άρχισε να επηρεάζεται από τον Ελληνιστικό κόσμο την εποχή των Οροντιδών,τον 3ο αι. π.Χ.· η διαδικασία έφθασε στην κορύφωσή της την εποχή των Αρταξιαδών και ιδιαίτερα τού Τιγράνη Β΄ τού Μεγάλου. Τότε οι Αρμένιοι βασιλείς υιοθέτησαν πολλά στοιχεία , όπως δείχνουν τα αρμενικά νομίσματα, που είχαν πρωτοεμφανιστεί επί Οροντιδών. Οι Αρταξιάδες ακολούθησαν τα ελληνικά πρότυπα και οι επιγραφές τους ήταν στα ελληνικά. Μερικά νομίσματα περιγράφουν τους Αρμενίους βασιλείς ως Φιλέλληνες. Η γνώση των ελληνικών στην Αρμενία πιστοποιείται από διασωθείσες περγαμηνές και επιγραφές βράχων. Η σύζυγος τού Τιγράνη Β΄, η Κλεοπάτρα των Μιθριδατιδών τού Πόντου, εγγονή της Λαοδίκης ΣΤ΄ των Σελευκιδών, είχε προσκαλέσει τον ρήτορα Αμφικράτη και τον ιστορικό Μητρόδωρο τον Σκήψιο στην Αυλή της Αρμενίας και σύμφωνα με τον Πλούταρχο, όταν ο ρωμαίος στρατηγός Λούκουλλος κατέλαβε την πρωτεύουσα Τιγρανόκερτα, βρήκε έναν θίασο Ελλήνων ηθοποιών, που είχαν φθάσει για να παίξουν έργα για τον Τιγράνη Β΄. Ο διάδοχός του Αρταβάσδης Β΄ συνέθετε ελληνικές τραγωδίες ο ίδιος. Παρ' όλα αυτά ο αρμενικός πολιτισμός ακόμη διατηρούσε περσικά στοιχεία, ιδιαίτερα σε θρησκευτικά θέματα.
Γενεαλογία Αρταξιαδών Επεξεργασία
| Αρταξίας Α΄ βασ. της Αρμενίας 190/189-160/159 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Τιγράνης Α΄ βασ. της Αρμενίας 115-95 | Αρταβάσδης Α΄ βασ. της Αρμενίας 159-115 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Τιγράνης Β΄ ο Μέγας βασ. της Αρμενίας 95-55 σύζ. Κλεοπάτρα του Πόντου Μιθριδατιδών | Αρταξίας Α΄ βασ. της Ιβηρίας | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Αρτόκης βασ. της Ιβηρίας | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Μιθριδάτης Α΄ βασ. της Μηδίας Ατροπατηνής | κόρη | Αρταβάσδης Β΄ βασ. της Αρμενίας 55-34 | κόρη σύζ. Πάκορος Α΄ της Παρθίας | κόρη | Φαρνάβαζος Β΄ βασ. της Ιβηρίας | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Αριοβαρζάνης Α΄ βασ. της Μηδίας Ατροπατηνής | Αρταξίας Β΄ βασ. της Αρμενίας 30-20 | Τιγράνης Γ΄ βασ. της Αρμενίας 20-8 | κόρη | Αρχέλαος βασ. της Καππαδοκίας | κόρη σύζ. Καρτάμ της Κολχίδας ΔΥΝ. ΦΑΡΝΑΒΑΖΙΔΩΝ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Αρταβάσδης Α΄ βασ. της Μηδίας Ατροπατηνής | Ερατώ | Τιγράνης Δ΄ βασ. της Αρμενίας 8-5, 2 π.Χ. - 1 μ.Χ. | Αλέξανδρος πρίγκιπας της Ιουδαίας ΔΥΝ. ΗΡΩΔΗ | Γλαφύρα ΔΥΝ. ΑΡΧΕΛΑΟΥ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Αριοβαρζάνης Β΄ βασ. της Αρμενίας 2-4 | Τιγράνης Ε΄ βασ. της Αρμενίας 6-12 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Αρταβάσδης Γ΄ βασ. της Αρμενίας 4-6 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Πηγές Επεξεργασία
- Lucius Ampelius, Liber Memoralis
- Appian, Roman History, "Syrian War" and "Mithridatic War"
- Cassius Dio, Roman History
- Faustus of Byzantium, History of the Armenians
- Movses Khorenatsi, History of the Armenians
- Plutarch, Parallel Lives, "Antoninus Pius", "Crassus" and "Lucullus"
- Strabo, Geography
- Tacitus, Annals