Η Δωρεά του Κωνσταντίνου (Λατινικά, Constitutum Donatio Constantini) ή Ψευδοκωνσταντίνειος Δωρεά είναι ένα πλαστό ρωμαϊκό διάταγμα (έδικτο), το οποίο υποτίθεται ότι εξέδωσε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α' το 324 μ.Χ., με το οποίο δώριζε στον Πάπα της Ρώμης Σίλβεστρο Α' και τους διαδόχους του την κυριαρχική και πνευματική εξουσία της Ρώμης, της Ιταλίας και όλης της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Σε συνάρτηση με τη θρυλούμενη Δωρεά αναφέρεται και η παράδοση πως ο Κωνσταντίνος βαπτίστηκε από τον Πάπα Σίλβεστρο στο Λατερανό, παράδοση καθ' όλα ψευδής, που ανάγεται στα τέλη του 5ου αιώνα, ως απάντηση για τον 28ο κανόνα της Δ' Οικουμενικής Συνόδου.

Η Δωρεά του Κωνσταντίνου, τοιχογραφία στην «Αίθουσα του Κωνσταντίνου» στα Μουσεία του Βατικανού. Ο Αυτοκράτορας (δεξιά) δίνει αυτοκρατορική εξουσία στον Πάπα Σιλβέστρο Α΄ (αριστερά).

Η παράδοση λέει ότι η δωρεά ήταν ανταμοιβή του Κωνσταντίνου προς τον Σίλβεστρο για την θεραπεία του από την λέπρα μέσω ενός θαύματος ή σύμφωνα με το έγγραφο, έδωσε δήθεν τον αυτοκρατορικό θρόνο στον Πάπα και τους διαδόχους του, διότι «δεν είναι σωστό ένας επίγειος αυτοκράτωρ να ασκεί εξουσία σ' ένα τόπο, όπου η διακυβέρνηση των ιερέων και η κεφαλή της Χριστιανικής Θρησκείας έχει εγκαθιδρυθεί από τον Ουράνιο Αυτοκράτορα». Γι' αυτό το λόγο μετέφερε «την αυτοκρατορία και εξουσία του» στην Κωνσταντινούπολη που έγινε η πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Σκοπός αυτής της «Δωρεάς» ήταν να εμποδιστούν οι Φράγκοι να εγκαταστήσουν την πρωτεύουσά τους στη Ρώμη. Σοβαρή ένδειξη περί αυτού αποτελεί το γεγονός ότι ο Οθων Γ' (983-1002), του οποίου η μητέρα ήταν Ανατολική Ρωμαία, διεκήρυξε την πλαστότητα του εγγράφου αυτού, ως μέρος της δικαιολογίας του για την ονομασία της Παλαιάς Ρώμης ως πρωτεύουσάς του. Εάν το έγγραφο ήταν γνήσιο, οι Πάπες θα κυριαρχούσαν ως αυτοκράτορες της Δύσης. Η ανάρρηση στον θρόνο Δυτικών Αυτοκρατόρων που δεν ήταν Πάπες είναι ένδειξη ότι το έγγραφο ήταν πλαστό. Οι Πάπες βέβαια χρησιμοποίησαν την Δωρεά για να προωθήσουν τις εδαφικές τους διεκδικήσεις ως πρίγκιπες επίσκοποι στην μεσαιωνική Ιταλία.[1]

Όμως από τον 12ου αι. οι Βενεδικτίνοι αμφέβαλαν για την γνησιότητα αυτής της «δωρεάς». Ο Ιταλός ανθρωπιστής Λορέντζο (Λαυρέντιος Βάλλας), απέδειξε το 1440 ότι η «Δωρεά» δεν μπορεί να είναι αυθεντική, αναλύοντας την γλώσσα της που φανέρωνε ότι τα Λατινικά του εγγράφου δεν μπορεί να γράφτηκαν το 324, αλλά είχε συνταχθεί 400 χρόνια περίπου μετά το θάνατο του Κωνσταντίνου.[2]

Σήμερα έχει αποκαλυφθεί ότι το έγγραφο γράφτηκε από τον Ισπανό ιερέα Ισίδωρο Μερκάτωρα επί Πάπα Στεφάνου Β΄, γύρω στο 752, όταν η ρωμαιοκαθολική εκκλησία χρειαζόταν κάτι για να προωθήσει την εξουσία της και να αντιμετωπίσει τις αντίπαλες δυνάμεις.

Η Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) Αυτοκρατορία δεν κατήγγειλε την πλαστότητα της Ψευδοκωνσταντινείου Δωρεάς, καθόσον το έγγραφο, χωρίς να το επιδιώκουν οι συντάκτες του, άφηνε να εννοείται ότι οι ιστορικοί κληρονόμοι των αρχαίων Ρωμαίων αυτοκρατόρων ήταν οι αυτοκράτορες της Κωνσταντινούπολης. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι οι Δυτικοί ηγεμόνες που αυτοαποκαλούνταν Αυτοκράτορες Ρωμαίων ήταν σφετεριστές χωρίς νόμιμο δικαίωμα στον τίτλο.[3]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2009, σσ. 16-17.
  2. Yuval Noah Harari (2017). «Κεφάλαιο 5. Το παράξενο ζευγάρι». Homo Deus: Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος. Αλεξάνδρεια. σελ. 194. ISBN 9789602217603. 
  3. Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ, 2009, σ. 17.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία