Κτιστό: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
επεξ |
|||
Γραμμή 1:
Σύμφωνα με την [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Ορθόδοξη]] Θεολογία, '''Κτιστό''' (ή και '''Κτίση''') ονομάζεται ολόκληρη η δημιουργία του [[Θεός|Θεού]], ''"υλική και πνευματική"''<ref>Πατρώνος Π. Γεώργιος, ''Θεολογία και Ορθόδοξο βίωμα - Θέματα θεολογικού προβληματισμού και Ορθόδοξης πνευματικότητας'', Δόμος, Αθήνα 1994, σελ. 79.</ref> στην οποία συμπεριλαμβάνονται όχι μόνο το σύμπαν, ο ουρανός, ο γήινος κόσμος ή το σώμα του ανθρώπου, αλλά και ο κόσμος των αγγέλων όπως και ''αυτή η άυλη και πνευματική ψυχή"''<ref>ό.π..</ref>.
Η Ορθόδοξη [[Πατρολογία|πατερική]] θεώρηση περί κόσμου δεν ταυτίζεται με την [[Πλάτων|πλατωνική]]<ref>Σχόλιο του δογματολόγου Ν. Ματσούκα στην υποσημ. #9 του κεφ. Α' στο Δαμασκηνός Ιωάννης, ''Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως'' (μτφρ. Ν. Ματσούκα), Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 458.</ref> διάκριση μεταξύ υλικού και πνευματικού ή σωματικού και ψυχικού που έχει μια σαφή διαρχική και δυαλιστική προέλευση<ref>Πατρώνος, ''Θεολογία...'', στο ίδιο.</ref> αλλά μόνο την ''"διάκριση ανάμεσα στον Δημιουργό και στη δημιουργία, ανάμεσα στο κτιστό και στο άκτιστο"''<ref>στο ίδιο, σελ. 78.</ref>, διαχωρίζοντας το γεγονός ότι η κτίση είναι προϊόν των ενεργειών του Θεού, της ''"βούλησης και της δύναμης αυτού"''<ref>''Έκδοσις ακριβής...'', ό.π., σελ. 51.</ref> το οποίο είναι διαφορετικό ''"από την ουσία του κτίστη"''<ref>ό.π..</ref> [[Θεός|Θεού]]. Στην [[Χριστιανισμός|Ορθόδοξη Θεολογία]] υπάρχει ''"δημιουργία από το μη όν, δεν υπάρχουν αρχέτυπα, ως αγένητες ιδέες, αλλά μόνο...θελήματα στη θεία βούληση και το κυριότερο η σχέση μετοχής βρίσκεται ανάμεσα στο άκτιστο και το κτιστό, για να γίνει το δεύτερο κατά χάρη όμοιο με το πρώτο"''<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Ιστορία της Φιλοσοφίας'', 7η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 277.</ref>. Έτσι,
Σύμφωνα με τους Ορθοδόξους, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ''"την Ελληνική Φιλοσοφία...ως μέσο κατανοήσεως του θεού... από το ανθρώπινο πνεύμα προοδευτικώς. Άλλο θέμα είναι η σχέσις του αρχεγόνου Χριστιανισμού προς την γλώσσα και την έκθεσι των παραστάσεων προς τον τότε σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό...Πράγματι ο Χριστιανισμός δεν έφερε νέες λέξεις, νέους γλωσσικούς τύπους και νέα μέσα παραστάσεως των ιδεών, αλλά νέες έννοιες, νέο περιεχόμενο, το οποίο έβαλε στους παλαιούς προϋπάρχοντες τύπους"''<ref>Φούγιας Γ. Μεθόδιος, ''Το Ελληνικό Υπόβαθρο του Χριστιανισμού'', Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1992, σελ. 141.</ref>. Αυτό συνέβει επειδή ''"η Αποκάλυψη αποκαλύπτει τον εαυτό της...αλλά η αλήθεια πρέπει να εκφραστεί...ο άνθρωπος...καλείται όχι μόνο να σιωπήσει αλλά και να μιλήσει, να επικοινωνήσει"''<ref>Φλορόφσκυ, στο ίδιο, σελ. 46.</ref> και έτσι, ''"η προσπάθεια διατυπώσεως δογματικών ορισμών είναι επομένως, πάνω απ' όλα προσπάθεια ανευρέσεως όρων"''<ref>ό.π..</ref>. Σε αυτή την προσπάθεια, οι Πατέρες ''"εκλεκτικώς εχρησιμοποίησαν ό,τι τους εβοήθει εις την άνετον και επωφελή διατύπωσιν της σκέψεως των.... Η λογική του Αριστοτέλους, η οντολογία του Πλάτωνος, η θεολογία των Πυθαγορείων, η ηθικολογία των Πυθαγορείων πάλιν και των Στωικών, προσέφερον εις αυτούς ιδέας και μέσα προς έκφρασιν"''<ref>Χρήστου, στο ίδιο, σελ. 104.</ref>.
Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της Ορθόδοξης Κοσμολογίας, όπου, παρόλο που οι έννοιες του αδημιούργητου και του δημιουργημένου με όλες τις ιδιαίτερες πτυχές τους, υπάρχουν και στα δύο συστήματα, το ελληνικό φιλοσοφικό και στο Χριστιανικό<ref>Στο πρωτότυπο: ''"the notions of the uncreated and the created , with all their particular aspects , exist in both systems, the Greek philosophical and the Christian"'' ([http://www.myriobiblos.gr/texts/english/christou_crebegot.html "Uncreated and Created, Unbegotten and Begotten in the Theology of Athanasius of Alexandria"].</ref>, εντούτοις οι Έλληνες φιλόσοφοι δεν έδωσαν στη δημιουργία το χαρακτήρα που έχει στο χριστιανισμό<ref>Στο πρωτότυπο: ''"The Greek Philosophers...did not give creation the character it has in Christianity"'' ([http://www.myriobiblos.gr/texts/english/christou_crebegot.html "Uncreated and Created, Unbegotten and Begotten in the Theology of Athanasius of Alexandria"].</ref>.
Η παραπάνω ομοιότητα είναι μόνο εξωτερική και δεν σημαίνει τίποτε περισσότερο από το γεγονός ότι ''"η διάκριση μεταξύ κτιστού και ακτίστου έχει την προέλευση της από τη φιλοσοφική γλώσσα του γενητού και του αγενήτου"''<ref>Ματσούκας Α. Νίκος, ''Δογματική και Συμβολική θεολογία'', τόμ. Α', 2η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 146.</ref>, αφού είναι γνωστό πως στην ''"ιστορική ανέλιξη του το χριστιανικό δόγμα δανείστηκε από τους πνευματικούς θησαυρούς του εθνικού περιβάλλοντος πολλά σχήματα λόγου και μορφές, δια να καταστήσει το μήνυμά του προσιτότερο στον πνευματικό και ιδεολογικό του περίγυρο"''<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, ''Βασική Δογματική Διδασκαλία - "Πιστεύω εις ένα Θεόν"'', Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1993, σελ. 273-274, υποσημ. #124.</ref> και μάλιστα χωρίς να επιτρέψει ποτέ στη φιλοσοφία ''"την διάβρωσιν του πνευματικού της πίστεως αυτής θησαυρού"''<ref>Θεοδώρου Ανδρέας, ''Ιστορία των Δογμάτων - τόμ. 1ος, μέρος 2ον, Η ιστορία του δόγματος από της εποχής των Απολογητών μέχρι του 318 μ.Χ.'', Γρηγόρης, Αθήνα, 1978, σελ. 519.</ref>. Ανέκαθεν ''"ο χριστιανός θεολόγος...χρησιμοποιή τη γλώσσα του συγχρόνου του πνευματικού κλίματος (ιουδαϊκού, γνωστικού, ελληνικού), χωρίς ουσιαστικά να επηρεάζεται από αυτό"''<ref>Παπαδόπουλος Γ. Στυλιανός, ''Πατρολογία'', τόμ. Α', έκδ. 4η, Αθήνα 2000, σελ. 174.</ref>.
Έτσι και στην περίπτωση ''"κτιστού και ακτίστου...γενητού και...αγενήτου...είναι καταφανής η μετάπλαση της φιλοσοφικής ορολογίας μέσα στο κλίμα της θεολογίας. Το γενητό και το αγένητο της φιλοσοφίας...είναι αδημιούργητα, δηλαδή άκτιστα. Το γενητό είναι απλώς το μεταβαλλόμενο...το αγένητο είναι το αναλλοίωτο, η μορφοποιητική αρχή του γενητού...Χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ γενητού και αγενήτου, η όποια θεμελιώνει και τη διαρχία, είναι η διάκριση μεταξύ υλικού και ιδεατού, αισθητού και νοητού. Επομένως γενητό είναι μονάχα το υλικό και αισθητό. Η σχέση κτιστού και ακτίστου είναι πέρα για πέρα διαφορετική...Το κτιστό είναι δημιούργημα, και δεν είναι μόνο το αισθητό, αλλα ακόμα και το νοητό δημιούργημα, όπως είναι η ψυχή...είναι σαφής η μετάπλαση της φιλοσοφικής ορολογίας...Οι ιδέες ή τα είδη ή οι τύποι και τα αρχέτυπα διαδραματίζουν βασικό ρόλο σε μια περιοχή της ελληνικής φιλοσοφίας, κυρίως της πυθαγόρειας, της πλατωνικής και της αριστοτελικής. Οι παραπάνω νοητοί τύποι, νοούμενοι σε μια κλειστή και διαρθρωμένη τάξη, καθορίζουν νομοτελειακά κάθε γίγνεσθαι της φυσικής και της ιστορικής πραγματικότητας. Οι πατέρες όμως...τη φιλοσοφική γλώσσα...τη μετατρέπουν...και...το γίγνεσθαι δεν το καθορίζουν οι νοητοί τύποι ή οι ιδέες ή κάποια αρχέτυπα, αλλά...«θελήματα και προορισμοί» του θεού...Η πατερική θεολογία με τη σχέση κτιστού και ακτίστου...δίνει την εικόνα ενός σύμπαντος, που καθορίζεται από σχέσεις και όχι από κλειστά αρχέτυπα"''<ref>Ματσούκας, ''Δογματική...'', A', ό.π., σελ. 146-147.</ref>.
Οι Χριστιανοί γενικότερα, ''"με την ορολογία της Ελληνικής φιλοσοφίας"'' εξέφρασαν μια εντελώς καινούρια εμπειρία και έτσι τα ''"επί μέρους θέματα της Ελληνικής φιλοσοφίας...αλλάζουν κατά ουσιαστικό τρόπο...και δεν μπορούν πια να αναγνωριστούν"''<ref>Φλορόφσκυ Γεώργιος, ''Οι Βυζαντινοί Πατέρες του 5ου αιώνα'', Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 49.</ref>. ''"Δεν δυνάμεθα να ομιλήσωμεν περί εξελληνίσεως του χριστιανισμού...ούτε πάλιν μετέβαλε τον Χριστιανισμόν εις φιλοσόφημα η διαδικασία αυτή. Τα φιλοσοφήματα δεν κηρύσσουν τον Θεόν, αλλά τον ερευνούν, η χριστιανική θεολογία δεν ερευνά τον Θεόν, αλλά τον κηρύσσει και τον βιώνει, ακόμη και όταν δανείζεται μεθόδους από τα πρώτα."''<ref>Χρήστου, ό.π., σελ. 111.</ref>. Για την Ορθόδοξη Θεολογία, ''"το δόγμα είναι μόνο μαρτυρία...μαρτυρεί την αμετάβλητη αλήθεια"'', όχι των φιλοσόφων, αλλά ''"την αλήθεια που αποκαλύφθηκε και έχει διαφυλαχθεί από την αρχή. Έτσι το να μιλούμε για την «ανάπτυξη του δόγματος» δείχνει πως βρισκόμαστε σε πλήρη παρανόηση. Τα δόγματα δεν αναπτύσσονται· είναι αμετάβλητα και απαραβίαστα"''<ref>Φλορόφσκυ, ό.π., σελ. 45.</ref>. Άλλωστε, ''"τα αντικείμενα της φιλοσοφίας και της θεολογίας διακρίνονται σαφώς. Η φιλοσοφία αποβλέπει...αφ' ενός μέν εις την έρευναν της φύσεως και κινήσεως των όντων, αφ' ετέρου δε εις τον καθορισμόν των αρχών του οργανωμένου κοινωνικού βίου...Εις τα πέραν αυτών, τα αόρατα και τα αιώνια, αποβλέπει η θεολογία...επομένως αι δύο επιστήμαι διακρίνονται σαφώς αλλήλων και βαδίζουν παραλλήλως...η προοριζομένη δια τον αιώνιον βίον είναι πολυτιμοτέρα και απολύτως απαραίτητος δια την πνευματικήν τελείωσιν και σωτηρίαν."''<ref>Χρήστου, ό.π., σελ. 108.</ref>.
==Έτυμολογία και ιστορικό πλαίσιο==
| |||