Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η παραίτησή του επέφερε μία σειρά καταιγιστικών εξελίξεων για την ελληνική μειονότητα της Αμερικής δημιουργώντας δυσεπίλυτα προβλήματα στις εκκλησιαστικές και διοικητικές δομές της. Ο θάνατος τον βρήκε πλήρη ημερών σε νοσοκομείο του [[Κονέκτικατ]]. Η έξοδός του από τα επίγεια χαιρετίστηκε από την αμερικανική και ελληνική πολιτική και θρησκευτική ηγεσία με χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις τους πρώην Προέδρους των Η.Π.Α. [[Μπιλ Κλίντον]], [[Τζωρτζ Μπους (πρεσβύτερος)|Τζωρτζ Μπους τον πρεσβύτερο]] και [[Τζίμμυ Κάρτερ]]<ref>[http://www.makthesgoarch.grorg/indexen/archbishop/iakovos/statements.php?name=News&file=article&sid=8071asp Μακεδονία],Statements ''from ΝτοκουμένταPublic απόOfficials τηνon ανέκδοτηthe αλληλογραφίαPassing Ιακώβουof -Archbishop Κλίντον'',Iakovos] Ιστότοπος 27της ΟκτωβρίουΙ. 2007</ref>Αρχιεπισκοπής Αμερικής, [[Τζωρτζανακτήθηκε Μπους20 (πρεσβύτερος)|ΤζωρτζΑυγούστου Μπους τον πρεσβύτερο]] και [[Τζίμμυ Κάρτερ]]2008</ref>. Στο συλλυπητήριο τηλεγράφημά της η χήρα του [[Μάρτιν Λούθερ Κινγκ]], Κορρέτα Σκοτ Κινγκ σημείωνε ενθυμούμενη την ανθρωπιστική δράση του Ιακώβου:

<div lang="grc" class="polytonic" style="font-family: Palatino Linotype;">''"Σε μία εποχή όπου πολλοί από τους εξέχοντες θρησκευτικούς ηγέτες του έθνους παρέμεναν σιωπηλοί, ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος με θάρρος υποστήριξε το Κίνημά μας για την Ελευθερία και προχώρησε δίπλα στο Μ. Λ. Κίνγκ, ενώ συνέχισε να υποστηρίζει την ειρηνική κίνηση ενάντια στη φτώχεια, το ρατσισμό και τη βία σε ολόκληρη τη ζωή του."''<ref>[http://old.orthodoxnews.org/169/Coretta%20Scott%20King.htm "Coretta Scott King’s Message"], ''Orthodox News'', Volume 7 Number 17 - Tuesday, April 26th, 2005, ανακτήθηκε 20 Αυγούστου 2008</ref></div>

<div lang="grc" class="polytonic" style="font-family: Palatino Linotype;">''"Τολμηρός, θεληματικός, με πολλή φαντασία, πρωτοποριακός σε ρυθμό που δυσκολεύονται και οι προοδευτικοί ακόμα να παρακολουθήσουν, συχνά βρίσκεται μόνος του στους δρόμους τους οποίους χαράζει. Η μοίρα των πρωτοπόρων. Διαφορετικά, δεν θα ήταν πρωτοπόρος."''<ref>Παύλου Παλαιολόγου, ''Οι Έλληνες έξω από την Ελλάδα'', Εκδόσεις Μπίρης, σ. 190</ref></div>

Το πέρας των σπουδών του στη [[Χάλκη (Τουρκία)|Χάλκη]] τον βρήκε αναποφάσιστο σχετικά με την περαιτέρω επαγγελματική του πορεία και για μικρό χρονικό διάστημα διετέλεσε λαϊκός ιεροκήρυκας και κατηχητής στη γενέτειρά του. Ο ίδιος διηγούνταν, αργότερα, ότι επηρεάστηκε να ακολουθήσει την ιερατική οδό από ένα όνειρο<ref>Γεώργιος Π. Μαλούχος, ''Εγώ, ο Ιάκωβος'', Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, Αθήνα 2002, σ. 35</ref>. Σε αυτή του την απόφαση προσέκρουσε στην άρνηση της μητέρας του, η οποία, προερχόμενη από [[λευίτης|λευιτική]] οικογένεια, θεωρούσε ότι η οικογένειά της είχε ήδη προσφέρει αρκετά μέλη στην εκκλησία. Παρά τούτο ο Δημήτριος αποδέχθηκε την πρόταση του παλαιού σχολάρχη του και χειροτονήθηκε [[Διάκονος]] στον Ι. Ναό Αγίου Γεωργίου [[Θεράπεια (Κωνσταντινούπολη)|Θεραπείων]] την [[25 Νοεμβρίου|25η Νοεμβρίου]] [[1934]] λαμβάνοντας το όνομα Ιάκωβος προς τιμήν του ευεργέτη του, Μητροπολίτη Ίμβρου [[Ιάκωβος Παπαπαϊσίου|Ιακώβου Παπαπαϊσίου]].

Στις [[16 Ιουνίου]] [[1940]], ανήμερα της εορτής της [[Αγία Τριάδα|Αγίας Τριάδος]], χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στον ομώνυμο Ναό του Λόουελ της [[Μασαχουσέτη|Μασαχουσέτης]] από τον Κοσμήτορα της Σχολής του Τιμίου Σταυρού, Επίσκοπο Βοστώνης [[Αθηναγόρας Καββάδας|Αθηναγόρα Καββάδα]] και τοποθετήθηκε εφημέριος στον Ι. Ναό Αγίου Γεωργίου στο Χάρτφορντ του Κονέκτικατ. Το [[1941]] διορίστηκε ιεροκήρυκας στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδος, [[Νέα Υόρκη|Νέας Υόρκης]] και το επόμενο έτος εφημέριος στον Ι. Ναό Αγίου Νικολάου του Σαιντ Λούις. Η οριστική εφημεριακή του θέση ήταν αυτή του προϊσταμένου του Καθεδρικού Ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στη [[Βοστώνη]], όπου παρέμεινε έως το [[1954]]. Το [[1950]] έλαβε την αμερικανική υπηκοότητα. Παράλληλα με τα ιερατικά του καθήκοντα απέκτησε τίτλο S.T.N., "Master of Sacred Theology Degree" από τη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ<ref>[http://www.schgochurch.org/CurItems/Iakovos-Bulletin_insert_8x11.pdf Archbishop Iakovos - Champion of Civil Rights, Religious Freedom, and Social Justice], ανακτήθηκε 20 Αυγούστου 2008</ref>.

Μετά την εκλογή του Αθηναγόρα στον Πατριαρχικό Θρόνο της Κωνσταντινούπολης ο Ιάκωβος εξελέγη Μητροπολίτης [[Μίλητος|Μιλήτου]] και σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής Χάλκης. Η εκλογή, όμως, δεν έγινε αποδεκτή από τον ίδιο και αιτιολογώντας την άρνησή του προέτεινε τη δυσθυμία επιστροφής του στην Τουρκία<ref>
*Γεώργιος Π. Μαλούχος, ενθ' ανωτ., σ. 174.
*Παναγιώτης Γ. Φούγιας, "Ο Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβος (1911-2005)", ''Νέα Κοινωνιολογία'', 42(Χειμώνας 2005-2006) σσ. 8-10</ref>. Το γεγονός αυτό κόστισε την παύση επικοινωνίας του με τον Πατριάρχη για μία τριετία. Στις [[17 Δεκεμβρίου]] [[1954]] με εισήγηση του Πατριάρχη Αθηναγόρα προς την Ιερά Σύνοδο εξελέγη Επίσκοπος Μελίτης και διορίστηκε πρώτος μόνιμος Αντιπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην έδρα του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Η χειροτονία του τελέστηκε στις [[6 Φεβρουαρίου]] [[1955]] στον Πατριαρχικό Ναό Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι προεξάρχοντος του από Ίμβρου Μητροπολίτη Δέρκων, Ιακώβου.

Από το πρώτο διάστημα της ανάληψης των καθηκόντων του επιδόθηκε σε επαφές και ενέργειες, οι οποίες μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα κατέστησαν δυναμική την παρουσία του στο Συμβούλιο, ώστε να επηρεάζει σοβαρά τη Γενική Γραμματεία και τα εκτελεστικά όργανά του στις αποφάσεις τους και να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα θέματα που αφορούσαν τις σχέσεις Ορθοδόξων και Π.Σ.Ε., ιδιαίτερα στο θέμα της συμμετοχής όλων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, ως Εκκλησιών-μελών σε αυτό<ref>Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Τσέτση, "Ο Μελίτης Ιάκωβος στην έδρα του ΠΣΕ και ένα ανέκδοτο κείμενό του", ''Επιστημονική παρουσία Εστίας Θεολόγων Χάλκης'', τομ. Α', Εστία Θεολόγων Χάλκης, Εν Αθήναις 1987, σσ. 31-46</ref>.

Η τετραετής υπηρεσία του στο Π.Σ.Ε., ως Μονίμου Αντιπροσώπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στάθηκε ιδιαίτερα σημαντική τόσο στην ιστορία του Συμβουλίου κατά την πρώτη δεκαετία των δραστηριοτήτων του και της εδραίωσής του στο διαχριστιανικό κόσμο, ως κέντρου της [[Οικουμενική Κίνηση|Οικουμενικής Κίνησης]], όσο και στην ιστορία του Πατριαρχικού Γραφείου. Μαζί με τους Wiplliam Adolf Visser’T Hooft και Francis House απέβη μία από τις τρεις προσωπικότητες που σφράγισαν τη ζωή των κεντρικών γραφείων του Π.Σ.Ε. στο τέλος της δεκαετίας του ‘50. Επιπλέον υπήρξε μέλος εκκλησιαστικών αποστολών σε [[Ρουμανία]] (1955), [[Νέα Ζηλανδία]], [[Ινδία]], [[Αιθιοπία]], [[Ισραήλ]], [[Ιορδανία]], [[Λίβανος|Λίβανο]], [[Συρία]], [[Φινλανδία]] (1956), [[Ρωσία]], [[Ολλανδία]] και [[Αγγλία]] (1958). Για τη συνολική προσφορά του στο πλαίσιο δράσης του Π.Σ.Ε. τιμήθηκε στις [[23 Φεβρουαρίου]] [[1995]] σε εκδήλωση, που διοργανώθηκε στην [[Ατλάντα]]<ref>[http://archives.wcc-coe.org/query/detail.aspx?ID=89325 Address given at the ecumenical celebration, honouring the ministry of Archbishop Iakovos in Atlanta, February 23, 1995] Αρχεία του ΠΣΕ, ανακτήθηκε 20 Αυγούστου 2008</ref>.

Επιθυμία της πλειονοψηφίας των μελών της Πατριαρχικής Συνόδου ήταν η πλήρωση της έδρας από τον, τότε, Μητροπολίτη Ίμβρου [[Μελίτων Χατζής|Μελίτωνα Χατζή]], παλαιού μέλους της Πατριαρχικής Αυλής και εξέχουσας φυσιογνωμίας της εκκλησιαστικής διπλωματίας. Η θέλησή τους, όμως, δε συμβάδιζε με τις θέσεις του Πατριάρχη και της ελληνικής κυβέρνησης<ref>[http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=12688&m=A38&aa=1 "Βυζαντινές ίντριγκες στην Εκκλησία της Αμερικής"] της Μαρίας Αντωνιάδου, ''Το Βήμα'', 5 Σεπτεμβρίου 1999 - Αρ. Φύλλου 12688, ανακτήθηκε 20 Αυγούστου 2008</ref>. Έτσι σε επιστολή του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη με ημερομηνία [[8 Αυγούστου]] του [[1958]] ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης, [[Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής|Κωνσταντίνος Καραμανλής]] επεσήμαινε:

<div lang="grc" class="polytonic" style="font-family: Palatino Linotype;">''"Εξ ετέρου, όμως, δεδομένου ότι ομού μετά των θρησκευτικών καθηκόντων, άτινα θα κληθή να εκπληρώσει ο εκλεγεισόμενος αρχιεπίσκοπος, εύρηνται συνυφασμένα ιδιάζοντα εθνικά συμφέροντα αφορώντα τον εν Αμερική Ελληνισμόν, ας μοι επιτραπή να διατυπώσω την ευχήν όπως η Υμετέρα Θειοτάτη Παναγιότης, κατά την επιλογήν Αυτής μεταξύ των ικανοτέρων Ιεραρχών της Μητρός Εκκλησίας, ευαρεστηθή και λάβη υπ' όψιν της την υποψηφιότητα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μελίτης κυρίου Ιακώβου, ούτινος αι ικανότητες, το ήθος και ο εθνικός παλμός τυγχάνουν της πλήρους εκτιμήσεως και απολύτου εμπιστοσύνης της Β. Κυβερνήσεως."''</div><ref>''Κωνσταντίνος Καραμανλής: Αρχείο, γεγονότα και κείμενα'', τομ. Γ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1997, σσ. 204-205</ref>

Η επιστολή του Πρωθυπουργού βοήθησε τον Πατριάρχη να προωθήσει τη λύση Ιακώβου. Αλλά η κίνηση αυτή δε βρήκε σύμφωνα επτά μέλη της Πατριαρχικής Συνόδου, τα οποία ο Πατριάρχης απέλυσε ''δι’ ειδικών πιττακίων''<ref>Γεώργιος Π. Μαλούχος, ενθ' ανωτ., σ. 175.</ref> από συνοδικούς και, ακολούθως, συγκάλεσε πενταμελή σύνοδο για τη διεξαγωγή της ψηφοφορίας.

Ο Ιάκωβος θεσμοθέτησε τις ανά διετία Κληρικολαϊκές συνελεύσεις, όργανο συζήτησης και επίλυσης των ομογενειακών προβλημάτων. Μετέτρεψε την εφημερίδα ''«Ορθόδοξος Παρατηρητής»'' σε δεκαπενθήμερο δημοσιογραφικό όργανο της Αρχιεπισκοπής και επί των ημερών του έφτασε να αριθμεί 200.000 συνδρομητές. Ίδρυσε την οργάνωση ''«Ηγεσία των 100» (Leadership 100)'' ως αποθεματικό ταμείο με σκοπό τη στήριξη των προγραμμάτων της Αρχιεπισκοπής και των ιδρυμάτων της και προώθησε την ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων, τις οποίες θεωρούσε κέντρο της ομογενειακής και κοινωνικής ζωής των Ελλήνων της Αμερικής<ref>Λάκη Α. Ιωαννίδη, ''Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος - Ο Ηγέτης του Ελληνισμού της Αμερικής'', [χ.ε.], Θεσσαλονίκη 1989, σ.16</ref>.

Στην προσπάθειά του για τη μεταρρύθμιση της ομογενειακής παιδείας το [[1973]] προώθησε, μέσω του Αρχιεπισκοπικού Συμβουλίου, την ένωση της ''Ακαδημίας του Αγίου Βασιλείου'' με το ''Ελληνικό Κολλέγιο''. Η κίνηση αυτή, όμως, δεν έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα, την ενδυνάμωση δηλαδή του κύρους της Ακαδημίας με αναβαθμισμένο πρόγραμμα σπουδών και την παροχή πανεπιστημιακού διπλώματος. Ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος παραδέχθηκε αργότερα ότι δεν επετεύχθησαν οι στόχοι που είχε θέσει<ref>[http://www.greeknewsonline.com/modules.php?name=News&file=print&sid=2783 "Μια ιστορική έρευνα της μοναδικής –εκτός ελλαδικού χώρου – σχολής εκπαίδευσης διδακτικού προσωπικού"] του Νίκου Νικολιδάκη, ''Greek News'', ανακτήθηκε 20 Αυγούστου 2008</ref>.

Μία από τις προτεραιότητες στη δράση του Ιακώβου στάθηκε η κατηχητική παιδεία των ελληνικών πληθυσμών πρώτης και δεύτερης γενιάς. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 αναδιοργάνωσε με τη βοήθεια του πρωτοπρεσβύτερου Γεώργιου Νικοζήση το Τμήμα Κατηχητικής Παιδείας. Χρησιμοποιώντας μία επιτροπή ειδικών θεολόγων και δασκάλων κατάφερε να το καταστήσει ένα από τα εναργέστερα τμήματα της Αρχιεπισκοπής<ref>Λάκη Α. Ιωαννίδη, ενθ' ανωτ., σ.34</ref>.

Ως κορυφαία προσφορά του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου στην ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής διακρίνεται ο ''Καταστατικός Χάρτης'' του [[1978]]. Η εκπόνηση του νέου ''Καταστατικού Χάρτη'' είχε ως σκοπό τη διοικητική αποκέντρωση με την απόδοση στους επισκόπους περισσότερων αρμοδιοτήτων ενώ ο Αρχιεπίσκοπος διατηρούσε την ευθύνη να παρακολουθεί, να συντονίζει και να κατευθύνει τη λειτουργία του εκκλησιαστικού θεσμού<ref>Λάκη Α. Ιωαννίδη, αυτόθι, σ.18</ref>.

Ένα μήνα μετά την εκλογή του ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος συναντήθηκε, επίσημα, με τον [[Πάπας Παύλος ΣΤ΄|Πάπα Παύλο ΣΤ’]] στη [[Ρώμη]], γενόμενος έτσι ο πρώτος Ορθόδοξος Ιεράρχης που έπειτα από τρεις και πλέον αιώνες συνομίλησε με τον αρχηγό της [[Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία|Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας]]. Αυτή η συνάντηση σηματοδότησε ένα κύκλο επαφών μεταξύ του [[Βατικανό|Βατικανού]] και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο οποίος οδήγησε στην ιστορική συνάντηση του [[1964]] μεταξύ των Προκαθημένων παλαιάς και νέας Ρώμης και, συνακόλουθα, στην ''άρση των αναθεμάτων''<ref>[http://www.georgiabulletin.org/world/2005/04/14/US-1/ "Archbishop Iakovos called 'devoted champion' of Orthodox-Catholic unity"], ''The Georgia Bulletin'', 14 Απριλίου 2005, ανακτήθηκε 20 Αυγούστου 2008</ref>. Σε όλη αυτή την πορεία ο Ιάκωβος στάθηκε ο "ιθύνων νους" της σύγκλισης και ο βασικός συνομιλητής από πλευράς του Οικουμενικού Θρόνου<ref>Γεώργιος Π. Μαλούχος, ενθ' ανωτ., σσ. 210-212</ref>.

Ο διαχριστιανικός διάλογος ήταν μία από τις βασικές επιδιώξεις του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου. Στα πλαίσια και ως κεντρική μορφή αυτού διετέλεσε για εννέα χρόνια (1959-1968) συμπρόεδρος του ''Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών (ΠΣΕ – WCC)'' και αντιπρόεδρος του ''Εθνικού Συμβουλίου Εκκλησιών (NCC)'' για μία τριετία (1967-1969)<ref>"Born Demetrios Coucouzis" στο αφιερωματικό ένθετο τεύχος ''"Archbishop Iakovos"'' της εφημερίδας ''Orthodox Observer'', Μάιος 2005, σ. Β3</ref>. Εκτός, όμως, από το διαχριστιανικό επεδίωξε και το διάλογο μεταξύ Χριστιανών και [[Ιουδαίοι|Ιουδαίων]]. Η δράση του σε αυτό τον τομέα τον έφερε στις τάξεις της ''Εθνικής Συνδιάσκεψης Χριστιανών και Ιουδαίων (NCCJ)'', από την οποία τιμήθηκε το [[1965]] με το ''"Χρυσό Μετάλλιο Γενναίας Ηγεσίας"'' και το 1969 με το ''"Βραβείο Θρησκευτικού Ηγέτη"''. Επίσης, του αποδόθηκε η βράβευση του ''"Κληρικού του Έτους"'' (1970) από τον οργανισμό ''Θρησκευτική Κληρονομιά της Αμερικής (RHA)'' και δύο φορές (1971, 1981) από το ''Συμβούλιο Εκκλησιών της πόλεως της Νέας Υόρκης (CCCNY)''.

Τρίτος άξονας στις προσπάθειες του Ιακώβου για την ομαλοποίηση και κατανόηση μεταξύ των θρησκειών, ομολογιών και εκκλησιαστικών διοικήσεων υπήρξε η προσπάθειά του για τον ορισμό ενός ενιαίου κέντρου μεταξύ των ορθοδόξων επισκόπων όλων των κανονικών διοικήσεων της Αμερικής. Ως αντιπρόσωπος του πρωτόθρονου Πατριαρχείου στην Αμερική πρωτοστάτησε το 1960 στην ίδρυση της ''Μόνιμης Συνδιάσκεψης των Κανονικών Ορθοδόξων Επισκόπων στην Αμερική (SCOBA)'', της οποίας παρέμεινε πρόεδρος για μία τριακονταπενταετία<ref>"Archbishop Iakovos, Great Statesman of the Church, Dies at 93" του Theodore Kalmoukos, ''National Herald'', 15 Απριλίου 2005</ref>. Σκοπός της Συνδιάσκεψης ήταν ο στενότερος δεσμός μεταξύ των εθνικών ορθοδόξων διοικήσεων και η συμπόρευση στη διακήρυξη της ορθόδοξης μαρτυρίας.