|
καιρούς.
====Αριστοφάνης====
:''Κύριο άρθρο: [[Αριστοφάνης]]''
Ο χρόνος που γεννήθηκε ο μεγαλύτερος κωμικός ποιητής της αρχαιότητας
δεν είναι γνωστός. Άλλοι τον τοποθετούν στο 453 π.Χ. άλλοι στο 452 π.Χ.
και άλλοι στο 445 π.Χ. ΉτανΤα γιοςπρώτα τουέργα Φιλίππουτου καιπαραστάθηκαν τηςμε Τηνοδώρας,ονόματα απόάλλων τοσκηνοθετών:
Έτσι το 427 π.Χ., ανέβασε τους ''Δαιταλής'' με το όνομα του
δήμο των Κυδαθηναίων - συνδημότης του Κλέωνα του μεγάλου του αντιπάλου
Φιλωνίδη, το 426 π.Χ., τους ''Βαβυλωνίους'' και το 425 π.Χ. τους
- και ανήκε στην Πανδιονίδα φυλή. Τον έλεγαν Αιγινήτη και του
αμφισβήτησαν τα δικαιώματά του σαν γνήσιου Αθηναίου πολίτη.</p>
<p>Η ονομασία Αιγινήτης προήλθε από το εξής γεγονός: όταν οι Αθηναίοι
πήραν την Αίγινα το 430 π.Χ. τη μοίρασαν σε κληρούχους πολίτες τους.
Ένας απ' αυτούς ήταν και ο πατέρας του ποιητή που εγκαταστάθηκε εκεί.
Και ο ίδιος ο ποιητής έμεινε στην Αίγινα όλη του τη ζωή. Για τη μάνα
του δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήταν γνήσια Αθηναία. Για τον πατέρα του
όμως έλεγαν πως ήταν από τη Ρόδο ή από τη Ναύκρατι (την ελληνική
αποικία) της Αιγύπτου. Όλα αυτά βέβαια δεν είχαν καμιά σημασία, γιατί
στην ψυχή ο Αριστοφάνης ήταν ένας από τους γνησιότερους Αθηναίους κι
αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην υπηρεσία της Αθήνας, σύμφωνα με τις
πεποιθήσεις του βέβαια.</p>
<p>Για τη μόρφωσή του δεν έχουμε καμία πληροφορία, όμως το έργο του μας
δείχνει ότι είχε μελετήσει τους μεγάλους ποιητές της εποχής του.
Φαίνεται, επίσης από τα έργα του, ότι δεν είχε μια βαθύτερη εποπτεία
των πνευματικών ρευμάτων του καιρού του, αν κρίνουμε από τη θέση που
πήρε απέναντι στο Σωκράτη. Άρχισε να γράφει πολύ νέος. Επειδή όμως, δεν
είχε δικαίωμα να ζητήσει χορό κωμωδών - παλαιό έθιμο όριζε να μη
χορηγούν υλική και ηθική ενίσχυση σε όποιον δεν ήταν τριάντα χρονών,
γιατί ο κωμικός ποιητής έκανε κατά κάποιον τρόπο δημόσιο έλεγχο στην
πολιτική, κοινωνική και ιδιωτική ζωή των Αθηναίων - παρουσίασε τις
κωμωδίες του με ονόματα φίλων του ηθοποιών.</p>
<p>Έτσι το 427 π.Χ., ανέβασε τους ''Δαιταλής'' με το όνομα του
Φιλωνίδη, το 426 π.Χ., τους '''"Βαβυλωνίους"''' και το 425 π.Χ. τους
''Αχαρνής'' με το όνομα του Καλλίστρατου. Και οι δυο αυτοί ηθοποιοί
παράσταιναν πολλά χρόνια στα έργα του Αριστοφάνη, ο πρώτος τα πρόσωπα
των δημοσίων αρχόντων κι ο δεύτερος ιδιωτών. Ενθουσιασμένος ο ποιητής
από τη βράβευση της κωμωδίας του ''Αχαρνής'' αφιερώνεται
Πόσες κωμωδίες έγραψε ο Αριστοφάνης δεν ξέρουμε με
ολοκληρωτικά στο θεατρικό αυτό είδος. Από τότε και για σαράντα ολόκληρα
χρόνια ήταν ο κύριος της κωμικής σκηνής των Αθηνών. Ποτέ δε δίστασε να
πει το λόγο του, όσο πικρός κι αν ήταν και μολαταύτα οι συμπολίτες του
τον αγαπούσαν και πολλές φορές του έδωσαν το πρώτο βραβείο.</p>
<p>Από τα πρώτα του κιόλας έργα (''Βαβυλώνιοι''- ''Αχαρνής'')
χτυπά τους πολιτικούς και ιδιαίτερα τον Κλέωνα. Είναι μάλιστα
χαρακτηριστικό ότι κανένας δεν τολμούσε να παραστήσει το πρόσωπο του
Κλέωνα και γι' αυτό αναγκάστηκε να παίξει ο ίδιος ο ποιητής. Η επιτυχία
του όμως θορύβησε το κυβερνητικό κόμμα και ο Κλέων κατάγγειλε τον
Καλλίστρατο με την κατηγορία ότι δυσφήμισε την πόλη, γιατί το έργο
παίχτηκε στα Μεγάλα Διονύσια, που έρχονταν πολλοί ξένοι στην Αθήνα. Ο
Καλλίστρατος απαλλάχτηκε από τη Βουλή των πεντακοσίων.
Ο Κλέων λένε ότι κατηγόρησε και τον Αριστοφάνη - όλος ο κόσμος ήξερε
ότι τα έργα ήταν δικά του - με '''"γραφήν ξενίων"''', ότι δηλ. δεν ήταν
γνήσιος Αθηναίος. Η πληροφορία αυτή δε φαίνεται και πολύ πιθανή, γιατί
ο παντοδύναμος Κλέων μπορούσε να βάλει οποιονδήποτε πολιτικό φίλο του
να καταγγείλει τον ποιητή, για να μην εκτίθεται αυτός. Το ίδιο απίθανη
φαίνεται και η πληροφορία για τρίτη καταγγελία.</p>
<p>Τον περισσότερο καιρό ο Αριστοφάνης έμενε στην Αίγινα. Εκεί έγραψε
ίσως τις κωμωδίες του, όπως φαίνεται από τους ''Αχαρνής'', όπου
λέγει ότι οι Λακεδαιμόνιοι θέλουν να πάρουν το νησί, όχι γιατί
ενδιαφέρονται και πολύ γι' αυτό, αλλά για να κάμουν δικό τους τον
ποιητή, που έμενε εκεί.</p>
<p>Ο Αριστοφάνης έζησε υποδειγματική και ειρηνική ζωή ως την ημέρα που
πέθανε, το 385 π.Χ. Πόσες κωμωδίες έγραψε ο Αριστοφάνης δεν ξέρουμε με
σιγουριά. Άλλοι λένε 54, άλλοι 44 κι άλλοι 43. Ως εμάς σώθηκαν οι
τίτλοι 37 έργων του. Απ' όλα αυτά έχουμε σήμερα έντεκα ολόκληρες
κωμωδίες του. Στόχοι της κριτικής του ήταν οι πολιτικοί, σε μια περίοδο που η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν εύθραυστη και ο δήμος ήταν αντικείμενο εκμετάλλευσης δημαγωγών, οι σοφιστές, ο [[Σωκράτης]] και ο [[Ευριπίδης]]. Αντιθέτως δεν έπληξε ποτέ τους φιλειρηνικούς αγρότες και την αριστοκρατική τάξη των ιππέων, την οποία θεωρούσε θεματοφύλακα της παλαιάς ηθικής τάξης.<ref>Κακριδής, σελ. 132.</ref> Ο Κλέων, πολιτικός τον οποίο ο Αριστοφάνης καυτηρίασε έντονα, είχε απαγγείλει κάποια κατηγορία εναντίον του με αφορμή τους ''Βαβυλωνίους'', αλλά δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για την υπόθεση.
κωμωδίες του.</p>
<p>Ο Αριστοφάνης έζησε την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου (431- 404
π.Χ.) και της παρακμής που ακολούθησε ύστερα από αυτόν. Έζησε δηλ. την
τραγικότερη εποχή του Ελληνισμού όταν έπεσε η Αθήνα κάτω από τα
χτυπήματα της Σπάρτης, ενώ βρισκόταν στην κορυφή της ακμής της και ήταν
το σχολειό της Ελλάδας, το κέντρο όπου ανθούσε η σκέψη χεροδεμένη με
την πράξη σ' ένα πρωτοφανέρωτο σμίξιμο.</p>
<p>Τότε είναι που μπήκαν τα θεμέλια μιας ρεαλιστικής προσπέλασης του
αντικειμενικού κόσμου και μιας ανθρωποκεντρικής οργανώσεως της
πολιτείας και της κοινωνίας. Η πόλη κι ο άνθρωπος ήταν οι κυρίαρχοι
θεοί του αιώνα, με πρωτομάστορες τους σοφιστές, τους στοχαστές και τους
μεγάλους τεχνίτες του λόγου και της πράξης. Όμως, πολύ πριν από αυτόν
τον πόλεμο, φάνηκαν οι οξύτατες αντιθέσεις που είχαν δημιουργήσει
εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες. Από τους πρώτους η οικονομία
έπαιξε το σπουδαιότερο ρόλο. Σαν βασικό εργαλείο της είχε το δούλο, που
εκτόπισε από την παραγωγή τον ελεύθερο εργάτη. Αυτός βέβαια σαν πολίτης
μπορούσε ακόμα να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του με τους μισθούς που
έδινε το κράτος.</p>
<p>Όμως η αφθονία των δούλων και η αυξημένη παραγωγή οδήγησαν στον
κορεσμό των αγορών, που κυριαρχούσε η Αθήνα και έπρεπε να βρει
καινούργιες. Η ανατολική Μεσόγειος και ιδιαίτερα η Μεγάλη Ελλάδα ήταν ο
καινούργιος χώρος. Εκεί όμως εμπορεύονταν οι Πελοποννήσιοι και πιο πολύ
οι Κορίνθιοι. Ετούτοι γεμάτοι ανησυχίες προσετερίστηκαν τη Σπάρτη,
γιατί πολύ ανησυχούσε και αυτή για την τόσο μεγάλη αύξηση της αθηναϊκής
δύναμης. Έτσι οι επαγγελματίες του πολέμου Σπαρτιάτες και οι
εμποροβιοτέχνες της Αθήνας και της Κορίνθου ήσαν φιλοπόλεμοι.</p>
<p>Οι γαιοκτήμονες όμως και οι γεωργοί κάθε άλλο παρά τον πόλεμο
ήθελαν, γιατί πρώτοι αυτοί ήταν τα τραγικά θύματα του, όταν ο εχθρικός
στρατός έμπαινε στη χώρα τους. Ένας απ' αυτούς ήταν και ο Αριστοφάνης
που μέστωσε και αντρώθηκε μες το φοβερό κλίμα του πολέμου που ξέσπασε
το 431 π.Χ. και κράτησε με μια διακοπή - ειρήνη εμπόλεμη - 27 ολόκληρα
χρόνια.</p>
<p>Η κοινωνική του θέση λοιπόν καθόριζε και τις ιδέες του. Ήταν
κτηματίας και η τάξη του ανήκε στους φανατικούς ειρηνόφιλους και
συντηρητικούς μαζί. Θεωρούσε σαν ιδανικό του την Αθήνα του Αριστείδη
και αγωνιζόταν να ξαναφέρει πίσω τα πρώτα εκείνα δοξασμένα χρόνια μετά
τα Μηδικά, τότε που κυβερνούσαν ακόμη οι ολιγαρχικοί. Δεν κατάλαβε,
βέβαια, ότι εκείνα τα χρόνια ήταν η απαρχή της μεγάλης ανόδου της
Αθήνας με τη στροφή της προς τη θάλασσα και το εμπόριο που είχε
αποτέλεσμα τη θεμελίωση της δημοκρατίας με τις πολιτικές μεταβολές που
έγιναν από τον Εφιάλτη και τον Περικλή.</p>
<p>Από τότε η Αθήνα είδε να περνούν από τα θέατρά της οι μεγάλοι
δάσκαλοι της τραγωδίας, άκουσε τους φιλοσόφους και τους σοφιστές να
διδάσκουν τις νέες ιδέες, θαύμασε τους τεχνίτες της όταν δημιουργούσαν
τα μνημειακά έργα και έβλεπε ανθρώπους να έρχονται απ' τα πέρατα του
Ελληνισμού, άλλοι για να γνωρίσουν '''"το δαιμόνιον πτολίεθρον"''' κι
άλλοι για να μείνουν και να εμπορευθούν. Τότε ήταν που η αγωγή πήρε
άλλους δρόμους, δημοκρατικούς, τα ήθη ημέρεψαν και έγιναν ελευθερότερα,
η κοινωνική πολιτική ανθρωπινότερη. Ήρθε όμως ο πόλεμος και οι άνθρωποι
αναγκάστηκαν να γυρέψουν τις αιτίες του. Ο καθένας βέβαια τις έβλεπε
από τη σκοπιά του.</p>
<p>Ο συντηρητικός και φιλειρηνιστής Αριστοφάνης εύρισκε πως το παρελθόν
ήταν θαυμάσιο, πως η παλιά αγωγή, τα ήθη και η πολιτεία της εποχής
εκείνης άξιζαν κάθε έπαινο. Τώρα οι άνθρωποι έχασαν τον προσανατολισμό
τους. Οι νέοι τρέχουν στους σοφιστές να μάθουν τα πράγματα εκείνα που
τους διαφθείρουν. Τα αυστηρά αρχαία ήθη αντικαταστάθηκαν από αισχρούς
νεωτερισμούς, αλόγιστη πολυτέλεια και επίδειξη. Η πολιτεία παραδόθηκε
στα χέρια ανάξιων πολιτικών (δημαγωγών), ενώ ο λαός, σαν ένας
ξεμωραμένος γέρος, έγινε έρμαιό τους.</p>
<p>Αυτή ήταν η δημοκρατία της Αθήνας, όπως την έβλεπε ο Αριστοφάνης και
οι ομοϊδεάτες του ολιγαρχικοί. Αντίπαλοί τους ήταν οι εμποροβιοτέχνες,
η πρωτοπορία της οικονομικής και πολιτικής ζωής. Για να τους πολεμήσει
ο ποιητής, στον τομέα του φυσικά, έπρεπε να ξεθεμελιώσει τα όχυρά τους.
Στόχος λοιπόν του Αριστοφάνη έγιναν οι δημαγωγοί κι οι σοφιστές, οι
πολιτικοί δηλ. και πνευματικοί ηγέτες της δημοκρατίας. Στους δεύτερους
περιλάμβανε το Σωκράτη και τον Ευριπίδη.</p>
<p>Η πολεμική του κατά των προοδευτικών δυνάμεων της εποχής του τον
στερεί από ένα πολύτιμο έρεισμα, όπως και το χρονικό στοιχείο του έργου
του, δηλ. τα καθέκαστα της πολιτικής και ιδιωτικής ζωής των ηρώων του,
που μόνο ένας Αθηναίος της εποχής του τα ήξερε. Αυτά όμως, είναι
πολύτιμα στοιχεία για την ιστορία του 5ου αιώνα.</p>
<p>Ως έργα τέχνης δηλ. ως έργα ποιητικά, οι κωμωδίες του Αριστοφάνη,
είναι ασύγκριτες και αμίμητες. Χρησιμοποιώντας την ελευθερία - σχεδόν
χωρίς όρια - που είχε, δημιουργεί ανεμπόδιστα μέσα σε μια κατάσταση
ευφορίας οργιαστικής, που δύσκολα βρίσκουμε σ' άλλες εποχές. Τα φτερά
των στίχων του ακούονται πάνω απ' τους αιώνες σαν ένας καθαρτήριος
παιάνας, γιατί πάντα προσπάθησε να κάνει καλύτερους τους ανθρώπους.</p>
====Οι άλλοι κωμικοί====
| 