Τούπακ Ίνκα Γιουπάνκι

Ο Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι (Κέτσουα: Tupaq Inka Yupanki, ήταν ο δέκατος αυτοκράτορας των Ίνκας. Το όνομα του σημαίνει "Ευγενής Ίνκα λογιστής". Ήταν γιος του Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι και της Μάμα Αναουάρκι. Ήταν ο πέμπτος βασιλέας της δυναστεία Ουανάν, που ίδρυσε ο Ίνκα Ρόκα, ενώ για η επίσημη γυναίκα του ήταν η Μάμα Τσουγούι Όκλλο. Βασίλεψε από το 1471 έως το 1493 και θεωρείται ουσιαστικά ως ο τελευταιός που κατάφερε να διοικήσει την αυτοκρατορία με σύνεση και να την επεκτείνει και άλλο.

Οι πρώτες εκστρατείες του νεαρού Γιουπάνκι

Στρατηγικό ταλέντο

Ο Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι ήταν ένας στρατιωτικός αυτοκράτορας, δηλαδή διοικούσε κυρίως με την στρατιωτική επιβολή παρά με πολιτικές ενέργειες, καθώς και ως νεαρός είχε επιδείξει εξαιρετικές στρατηγικές και διοικητικές ικανότητες.

Η πρώτη στρατιωτική αποστολή που ανέλαβε δεν μας είναι γνωστή αλλά, μέσα από τα χρονικά των Ίνκας, γνωρίζουμε την σημαντικότερη εκστρατεία που έφερε εις πέρας με επιτυχία όταν ήταν στην υπηρεσία του πατέρα του Πατσακούτι. Όταν ο θείος του, στρατηγός Καπάκ Γιουπάνκι (Κέτσουα: Qhapaq Yupanki), αγνόησε τις εντολές του αυτοκράτορα Πατσακούτι και ξεκίνησε πόλεμο με τη φυλή των Τσιμού, το βασίλειο των Ίνκας βρέθηκε σε δεινή θέση, καθώς είχανε ανοιχτό άλλο ένα μέτωπο πολέμου με τη φυλή των Τσάνκας. Ο αυτοκράτορας Πατσακούτι ετοίμασε δυο στρατιές μαχητών και στη μία τοποθέτησε επικεφαλή τον δευτερότοκο γιο του Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι και τον επιφόρτισε με την αποστολή να κατανικήσει τους Τσάνκας στα δυτικά του Κούσκο.

Έτσι ο στρατηγός Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι υπάκουσε στις εντολές του πατέρα του και εισέβαλε στη χώρα των Τσάνκας και συνέτριψε τον στρατό τους αναγκάζοντας τους να υποταχθούν οριστικά και δέχθηκαν την εξουσία του Ίνκα αυτοκράτορα. Στη συνέχεια, ο στρατηγός Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι, κατευθύνθηκε προς το βορρά και συγκεκριμένα προς τη πολή Καχαμάρκα, στην οποία οι Τσιμού πολιορκούσαν την φρουρά των Ίνκας, για να λύσει τη πολιορκία και να υποτάξει και τους Τσιμού ή έστω να τους αναχαιτίσει πίσω στο βασίλειο τους. Στη πορεία προς τη Καχαμάρκα υπέταξε άλλες δυο μικρότερες φορές και ενδυναμώθηκε με ντόπιους πολεμιστές και έτσι με το ηθικό του στρατού ακμαιότατο κατάφερε να αιφνιδιάσει τους πολιορκητές Τσιμού και να λύσει τη πολιορκία της πόλης. Στη συνέχεια ο νερός στρατηγός είχε δυο επιλογές. Η πρώτη ήταν να βαδίσει δυτικά, κατευθείαν εναντίον της πρωτεύουσας των Τσιμού. εναντίον της Τσαν Τσαν και ύστερα να κατακτήσει τις βόρειες επαρχίες της αυτοκρατορίας των εχθρών του. Η δεύτερη επιλογή ήταν ακριβώς η αντίστροφη κατεύθυνση, δηλαδή να πλήξει πρώτα τις βόρειες επαρχίες και να καλύψει έτσι τα νώτα του και ύστερα να επιτεθεί στη πρωτεύουσα του βασιλείου των Τσιμόρ, έτσι λεγότανε το βασίλειο των Τσιμού.

Ο κεραυνοβόλος πόλεμος του Γιουπάνκι

Ο ριψοκίνδυνος στρατηγός αποφάσισε να επιτεθεί πρώτα στο βορρά και ύστερα στη πρωτεύουσα αλλά για να ασφαλίσει πρώτα τη θέση του ενίσχυσε τις οχυρώσεις της Καχαμάρκα, εφοδίασε τις αποθήκες της πόλης και αύξησε τη φρουρά που είχε τοποθετήσει ο θείος του. Εδώ αποτυπώνεται άλλη μια πτυχή του στρατηγικού νού του Γιουπάνκι, καθώς σωστά προέβλεψε να μείνει ανοιχτός ο δρόμος επικοινωνίας και εφοδιασμού με το Κούσκο για να τροφοδοτείται ο στρατός του.

Έτσι ασφαλισμένος ο Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι οδήγησε το στρατό του βόρεια και υπέταξε όσες φυλές βρήκε στο δρόμο του μέχρι τη πόλη Κίτο. Εκεί έκανε στροφή προς τη βορειοδυτική ακτή, υποτάσσοντας τη πόλη Μάντα, ενώ ακολούθησε κάθοδο της ακτογραμμής, από το κόλπο του Γκουαγιακίλ, προς τη πόλη Τσαν Τσαν. Ταυτόχρονα η φρουρά της Καχαμάρκα άφησε τη πόλη για να κινηθεί και αυτή εναντίον της πρωτεύουσας των Τσιμού. Η στρατία, που είχε μαζέψει το βασίλειο Τσιμούρ, δέχτηκε διμέτωπη επίθεση και αναγκάστηκε να αποσυρθεί στη πόλη. Η πρωτεύουσα ήταν προφυλαγμένη με γερές οχυρώσεις και με αρκετό στρατό. Ο Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι αποφάσισε να εκτρέψει τον ποταμό Μότσε (Κέτσουα: Moche) που έδινε νερό στη πόλη, ενώ ύστερα την πολιόρκησε. Χωρίς νερό οι πολιορκημένοι Τσιμού παραδόθηκαν ύστερα από λίγες μέρες και ο στρατηγός Γιουπάνκι λεηλάτησε το πλούσιο θησαυροφυλάκιο της πόλης. Με την υποταγή του βασιλείου Τσιμόρ ο δρόμος ήταν ανοιχτός προς τα νότια, όπου και κατευθύνθηκε ο Γιουπάνκι, ενώ υπέταξε και όλες τις πόλεις σε όλα τα νότια παράλια έως τη πόλη Πατσακάμακ. Τελειώνοντας με την εκστρατεία του, ο στρατηγός Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι, επέστρεψε στο Κούσκο όπου δέχτηκε τα συγχαρητήρια του πατέρα του και ύστερα από λίγο καιρό να δεχτεί και την πρόταση να γίνει ο διάδοχος του στο θρόνο.

Αυτοκράτορας-στρατηγός

Το 1471 ο Πατσακούτι παραιτήθηκε από το θρόνο για να αναλάβει τη διοίκηση της αυτοκρατορίας ο γιος του, ο Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι. Πρώτη του στρατιωτική επιχείρηση ήταν η εισβολή στην περιοχή του ποταμού Τόνο, η οποία ήταν πλούσια σε τροπική βλάστηση. Ο αυτοκράτορας των Ίνκας κατανόησε πως η υποταγή μιας τέτοιας περιοχής ήταν δύσκολη, κυρίως λόγο των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων της, οπότε αρκέστηκε απλά στο να αναγκάζει τους τοπικούς λαούς να υπογράψουν εμπορικές συνθήκες ανταλλαγής με τους εμπόρους της αυτοκρατορίας αλλά και να στέλνουν στον αυτοκράτορα ένα σώμα τοξοτών να τον υπηρετεί.

Όσο έλειπε στη ζούγκλα, ο αυτοκράτορας, οι φυλές Λουπάκα και Κόλλα επαναστάτησαν αλλά ο Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι κινήθηκε ταχύτατα από το τροπικό δάσος στα νώτα των περιοχών που κατοικούσανε οι δυο φυλές. Αφού έπνιξε την επανάσταση τους στο αίμα προσπάθησε να αναζητήσει ποίος ξεσήκωσε τις δυο φυλές. Οι έρευνες του αποκάλυψαν ότι η φυλή των Πακάσα ήταν οι αποσταθεροποιητές της εξουσίας των Ίνκας στη περιοχή. Αμέσως έλαβε δράση εναντίον τους και τους εξεδίωξε από το νοτιοδυτικό άκρο της λίμνης Τιτικάκα.

Διψασμένος για νέες κατακτήσεις ο Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι αποφάσισε να ξεκινήσει μια νέα εκστρατεία προς το νότο. Έτσι εισέβαλε πρώτα στα εδάφη, της σημερινής, βορειοδυτική Βολιβία και ύστερα κινήθηκε προς τη σημερινή βορειοδυτική Αργεντινή για να περάσει στα εδάφη της σημερινής βόρειας και κεντρικής Χιλής επεκτείνοντας τα νότια εδάφη της αυτοκρατορίας μέχρι το ποταμό Μάουλε. Για να ολοκληρώσει την εκστρατεία του εισέβαλε στη κοιλάδα Κανέτε, σο νοτιοδυτικό μέρος του σημερινού Περού, και υπέταξε τις εκεί φυλές.

Ο Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι εφάρμοσε μια τακτική κεραυνοβόλου πόλεμου οδηγώντας στη νίκη τα στρατεύματα των Ίνκας ο ίδιος. Κατάφερα να αυξήσει το μέγεθος της αυτοκρατορίας σε 900.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και να υποτάξει πολλές φυλές ενσωματώνοντας τους μαχητές τους σε ξεχωριστά σώματα στρατού των Ίνκας, αναγνωρίζοντας έτσι την πολεμική τους αξία, αλλά και καλύπτοντας την ανάγκη για εξεύρεσει νέων μαχητών για τις επόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις του.

Η αυτοκρατορία το 1438 περίπου

Η αυτοκρατορία το 1463 περίπου

Η αυτοκρατορία το 1493 περίπου

Πηγές

• ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΙΝΚΑΣ, Δεληγίαννης Π., τεύχος 147, εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, Νοέμβριος 2008
• Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΥΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα, 1996
• History of the Incas, Sarmiento de Gamboa P., S. Bauer B., Smith V., Decoster J., University of Texas Press, March 2007
• Το άρθρο βασίζεται και στο άρθρο της αγγλικής Βικιπαίδεια Túpac Inca Yupanqui

Προηγούμενος Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι

Σάπα Ίνκα Βασίλεψε το διάστημα 1471-1493

Επόμενος Ουάυνα Καπάκ