Μανιερισμός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

O [[Τσενίνο Τσενίνι]], στο έργο του "«Το βιβλίο της Τέχνης"»,<ref>C.Cennini, ''Il libro dell'arte o Trattato della pittura'', επιμ. G.Milanesi-C.Milanesi, Firenze 1859</ref> είναι ο πρώτος που χρησιμοποιεί τον όρο μανιέρα προκειμένου να μιλήσει για το στυλ ενός καλλιτέχνη, μιας ολόκληρης εποχής, ή μιας περιοχής. Με αυτή την τελευταία σημασία εμφανίζεται στα γραπτά των [[Λορέντσο Γκιμπέρτι]], [[Φιλαρέτε]], αλλά και στο διάσημο γράμμα που αποδίδεται στον [[Ραφαήλ]] προς τον [[Πάπας Λέων Ι΄|Πάπα Λέοντα Ι΄]].

Ο [[Τζόρτζιο Βαζάρι]] χρησιμοποιεί σε διάφορες περιπτώσεις τον όρο "«''μανιέρα''"». Τον χρησιμοποιεί προκειμένου να ξεχωρίσει τις τρεις εποχές καλλιτεχνών, οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του έργου του "«[[Τζόρτζιο_Βαζάρι#Βίοι των πλέον εξαίρετων ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων|Βίοι]]"». Σε άλλες πολλές περιπτώσεις μέσα στο έργο του Βαζάρι συναντάμε τον όρο "μανιέρα" άλλωτε ως μία έννοια θετική και απαραίτητη για τους καλλιτέχνες, κι άλλες φορές ως κάτι το αρνητικό και το κατακριτέο, στάση αυτή που πολλές φορές έχει προβληματίσει και που μας δυσκολεύει να κατανοήσουμε ποιάποια είναι τελικά η άποψή του.

Στην πραγματικότητα αυτή η αντίφαση δεν υπάρχει. Για τον ιστοριογράφο η Μανιέρα είναι πάντα κάτι το οποίο αντιτίθεται στην πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας. Ο Βαζάρι θεωρεί ότι πρέπει να υπάρχει μία ισορροπία μεταξύ των δύο άκρων. Aπ'Aπό τη μία πλευρά υπάρχει η φύση, από την οποία ο καλλιτέχνης πρέπει να παίρνει στοιχεία, και από την άλλη υπάρχει η ''μανιέρα'' του καλλιτέχνη, δηλαδή το προσωπικό του ιδίωμα, με το οποίο διαφοροποιείται από τη φύση. Για τον Βαζάρι λοιπόν η μανιέρα είναι κάτι που χρειάζεται, αλλά πρέπει να υπάρχει με ένα μέτρο. Όταν αυτό το μέτρο θεωρεί ότι ξεπερνιέται χρησιμοποιεί τον όρο μανιέρα με τρόπο υποτιμητικό. Η αρχή της ''εκλογής'' είναι ο τρόπος προκειμένου να φτάσει κάποιος σ'σε αυτή την χρυσή τομή μεταξύ φύσης και μανιέρας. Με άλλα λόγια υποστηρίζει ότι χρειάζεται να μιμούμαστε μόνο τα πιο ωραία πράγματα που υπάρχουν στη φύση <ref>Ο Βαζάρι με αυτή την αρχή της ''εκλογής'' κάνει μία νύξη στο διάσημο ανέκδοτο στο οποίο ο [[Ζεύξις]] προκειμένου να να ζωγραφίσει την [[Ελένη (μυθολογία)|Ωραία Ελένη]] διάλεξε τις πέντε ωραιότερες κοπέλες του [[Κρότωνας|Κρότωνα]] και μιμήθηκε από την καθεμία ότι το ωραιότερο είχε. Το ανέκδοτο αναφέταιαναφέρεται μεταξύ άλλων και στη ''Naturalis Historia'' του [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλίνιου του Πρεσβύτερου]], αλλά και στο ''De Inventione'' (II, 1, 1) του [[Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας|Κικέρωνα]]</ref>

Μέσα σ'αυτό το μεγάλο χρονικό διάστημα η τέχνη των λεγόμενων "«μανιεριστών"» θα δεχτεί μεγάλη κριτική. Ο [[Τζοβάνι Πιέτρο Μπελόρι|Μπελόρι]] το [[1672]] και το [[1674]] θα καταδικάσει όλους τους ζωγράφους του δεύτερου μισού του [[16ος αιώνας|16ου αιώνα]], επειδή οι καλλιτέχνες αυτοί ακολουθούσαν μία αφηρημένη ιδέα, η οποία απομακρυνόταν από την εξιδανίκευση της πραγματικότητας, αγαπητή στην [[Πλάτων|πλατωνική σκέψη]] του Μπελόρι.<ref>G. P. Bellori, ''Le vite de’ pittori, scultori e architetti moderni'', Roma 1672</ref><ref>G.P. Bellori, ''L’idea del pittore, dello scultore e dell’architetto scelta dalle bellezze naturali superiore alla natura'', Λόγος του Bellori στην Accademia di San Luca της Ρώμης το 1674</ref>

Ανάμεσα στα κυριότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Μανιερισμού στη [[ζωγραφική]] είναι η πολυπλοκότητα στη σύνθεση, η επιτήδευση στην απόδοση της ανθρώπινης έκφρασης καθώς και η κατάργηση των αρμονικών αναλογιών της Αναγέννησης, πολλές φορές μέσω της επιμήκυνσης των ανθρώπινων χαρακτηριστικών ή με τη χρήση εξεζητημένων στάσεων. Σε αντίθεση με τα αναγενννησιακά ιδεώδη, τα οποία αναζητούσαν την ρεαλιστική απεικόνιση των φυσικών αναλογιών, οι εκφραστές του μανιερισμού απεικονίζουν υπερβολικά παραμορφωμένες φιγούρες προκειμένου να καλλιεργηθεί μία συναισθηματική ένταση. Επιπλέον, οι "«καθαρές"» φόρμες της Αναγέννησης εγκαταλείπονται, καθώς συχνά το κυρίως θέμα προβάλλεται σε δεύτερο πλάνο μετατοπίζοντας τη δράση αλλού και δημιουργώντας την αίσθηση της σύγχυσης. Στην [[αρχιτεκτονική]], επίσης η αισθητική του μανιερισμού παρεκλίνειπαρεκκλίνει από τα αναγεννησιακά πρότυπα ενσωματώνοντας διαφορετική λιθοδομή και συνήθως βαρείς αρμούς ανάμεσα στις πέτρες των κτισμάτων. Χαρακτηριστικό δείγμα μανιεριστικής αρχιτεκτονικής αποτελεί η Villa Farnese στην περιοχή Carparola, κοντά στην πόλη της Ρώμης.

[[Image:Entrance of Colditz Castle chapel.jpg|thumb|right|200px250px|Δείγμα αρχιτεκτονικής του μανιερισμού (Κάστρο Colditz, έργο του Andreas Walther II)]]