Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Στην [[Ευρώπη]] των αρχών του 19ου αιώνα παρουσιάστηκαν αρκετές μυστικές εταιρείες (π.χ. Καρμπονάροι, Δεκεμβριστές κ.λπ.) με ιδεολογία φιλελεύθερη και κυρίως εθνικιστική. Δεν υπάρχουν παρά ελάχιστες πληροφορίες για τέτοιες οργανώσεις των Ελλήνων, με εξαίρεση, βεβαίως, τη [[Φιλική Εταιρεία]].

 

Λίγο πριν από αυτήν, όμως, και συγκεκριμένα το [[1809]] -και όχι το 1814, όπως υποστηρίζει ο Κ.Μ. Σάθας (“Τουρκοκρατούμενη Ελλάς”) ή το 1813 που είχε γράψει ο ιστορικός Τάκης Κανδηλώρος<ref>''Η Φιλική Εταιρεία''”, 1926, 67.</ref>- συστάθηκε στο [[Παρίσι]], μία τέτοια μυστική εθνική «εταιριστική» οργάνωση με την επωνυμία «Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο» ή/και «Εταιρεία των Φίλων», η οποία έμελλε να αποτελέσει τον προάγγελο της μεταγενέστερης, αλλά πολύ πιο γνωστής, Φιλικής Εταιρείας. Άλλες τέτοιες εταιρείες ήταν η «[[Φιλόμουσος Εταιρεία]]», που ιδρύθηκε το 1813 στην [[Αθήνα]] και μια άλλη εταιρεία, επίσης με το όνομα «Φιλόμουσος Εταιρεία», που ίδρυσε το 1814 στη [[Βιέννη]] ο [[Ιωάννης Καποδίστριας]]. Όλες αυτές οι εταιρείες είχαν, φαινομενικά, σκοπούς παιδευτικούς και πολιτιστικούς, στην πραγματικότητα όμως υπέκρυπταν συνωμοτικές επαναστατικές ιδέες και υποδαύλιζαν την εξέγερση του έθνους.

 

Ιδρυτής και ψυχή του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου ήταν ο Γρηγόριος Ζαλύκης ή Ζαλίκης ή Ζαλίκογλου, λόγιος άνδρας και διπλωματικός εκπρόσωπος του ηγεμόνα της Βλαχίας Καλλιμάχη, που γεννήθηκε το 1776 στη [[Θεσσαλονίκη]], σπούδασε στο [[Βουκουρέστι]] και από το 1802 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, καταγινόμενος με τα γράμματα και συντάσσοντας, μάλιστα, δύο [[λεξικό|λεξικά]], ένα απλοελληνικό και ένα γαλλικό. Εξαιτίας των ενασχολήσεών του ήρθε σε επαφή και συνδέθηκε με πολλούς γάλλους ελληνιστές και άλλους φιλέλληνες, μεταξύ των οποίων και με τον κόμη Μαρία – Γαβριήλ - [[Ωγκύστ ντε Σουαζέλ Γκουφιέ]] (Marie Gabriel Auguste de Choiseul-Gouffier, 1752-1817), αρχαιολόγο, που είχε διατελέσει πρεσβευτής της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη και κατά την εποχή εκείνη ασχολείτο με την έκδοση του (ήδη, στην εποχή μας, κλασσικού πλέον) περιηγητικού συγγράμματός του «Voyage pittoresque en Grece». Ο Γκουφφιέ χρειαζόταν ένα συνεργάτη που να γνωρίζει τόσο τη γαλλική, όσο και την ελληνική γλώσσα, και έτσι επέλεξε και προσέλαβε ως γραμματέα του τον Ζαλύκη.

 

Στο μεταξύ, δεδομένης της παντοδυναμίας του Μεγάλου Ναπολέοντα στην Ευρώπη, πολλοί Έλληνες, απογοητευμένοι από την αποτυχία των «[[Ορλωφικά|Ορλωφικών]]», είχαν στρέψει τη σκέψη τους και την ελπίδα ότι η απελευθέρωση της Ελλάδας θα μπορούσε να στηριχθεί στη γαλλική βοήθεια. Έτσι κάποιοι, μεταξύ των οποίων και ο Ζαλύκης, συνέλαβαν την ιδέα της ίδρυσης μιας μυστικής εταιρείας που θα περιελάμβανε, εκτός από τους Έλληνες του Παρισιού, και φιλέλληνες που πρόσκειντο στον Ναπολέοντα και θα μπορούσαν, έτσι, να βοηθήσουν την εθνική υπόθεση. Μεταξύ αυτών περιλαμβανόταν, φυσικά, και ο Γκουφφιέ, στον οποίο ο Ζαλύκης βάσιζε μεγάλες ελπίδες.

 

Η μυστική εταιρεία που ιδρύθηκε με τη συμμετοχή Ελλήνων και φιλελλήνων, διακήρυσσε ως σκοπούς της την προστασία των πτωχών Ελλήνων που για κάποιο λόγο ήταν αναγκασμένοι να ταξιδεύουν ή και να περιπλανώνται στην Ευρώπη, την μελέτη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, τον φωτισμό της ελληνικής νεολαίας και την παροχή υποτροφιών σε Έλληνες σπουδαστές στο Παρίσι και γενικότερα την πνευματική αναγέννηση και διαφώτιση των Ελλήνων. Στην πραγματικότητα, όμως, κύριο μέλημά της ήταν η προετοιμασία και η οργάνωση του απελευθερωτικού κινήματος της Ελλάδας από την δουλεία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, τόσο με τη συγκέντρωση χρημάτων και όπλων για να προωθηθούν στην Ελλάδα με σκοπό την ένοπλη δράση, όσο και η στρατολόγηση Ελλήνων και ξένων, ώστε να σχηματισθεί μια λεγεώνα που θα πολεμούσε στο πλευρό των επαναστατημένων Ελλήνων. Προς αυτές τις κατευθύνσεις εργάστηκε δραστήρια.

 

Οφείλουμε να επισημάνουμε, πάντως, ότι ορισμένοι ιστορικοί και μελετητές αμφισβητούν ότι ο πραγματικός (και υποκρυπτόμενος) σκοπός του “Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου” ήταν επαναστατικός. Ο Ιωάννης Φιλήμων, στο «Δοκίμιο περί της Ελληνικής Επαναστάσεως» εκφράζει την απορία του για το ότι ο Τσακάλωφ δεν του μίλησε ποτέ για τέτοιο σκοπό της συγκεκριμένης οργάνωσης. Αλλά και ο ιστορικός [[Τάκης Κανδηλώρος]] (“Η Φιλική Εταιρεία”, 1926) γράφει πως “έδρασε εις όλως περιωρισμένον κύκλον, ήτο δε φανερά χωρίς σκοπόν ανατρεπτικόν της Τουρκίας”. Αλλά εάν δεν υπήρχε τέτοιος μυστικός σκοπός, πώς δικαιολογείται η τόση μυστικότητα για την κατήχηση και την εγγραφή νέων μελών, στην οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια; Δικαίως, λοιπόν, η πλειοψηφία των ιστορικών ερευνητών καταλήγουν στο να περιλαμβάνουν το “Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο” στους “πλησιέστερους προδρόμους της Φιλικής Εταιρείας του 1814” (Εμμ. Πρωτοψάλτης).

 

Πρόεδρος του “Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου” ορίσθηκε ο κόμης Σουαζέλ – Γκουφφιέ, ταμίας ο έμπορος του Παρισιού Στέφανος Χατζη- Μόσχος και γραμματέας και αντιπρόσωπος του προέδρου ο Γρηγόριος Ζαλύκης, που γρήγορα έγινε η ψυχή της εταιρείας και στον οποίο δόθηκε το προσωνύμιο “ξενοδόχος” είτε για λόγους μυσταγωγικούς, είτε διότι οι συμμετέχοντες στην εταιρεία συνεδρίαζαν σε διάφορα ξενοδοχεία, εξ ού και η ονομασία της. Στον πρώτο πυρήνα της οργάνωσης, εκτός από τους παραπάνω, συμμετείχαν και οι Σακελλαρόπουλος, Πέτρος – Ομηρίδης Σκυλίτσης (μεγαλέμπορος στην Μασσαλία), Πρασακάκης, ο Κλερμόν Τονέρ και η ελληνοκύπρια λόγια - διανοούμενη Ελισάβετ Σάντη Λουμάκη (ή Λομάκη) Σενιέ, μητέρα των δύο φημισμένων γάλλων ποιητών της εποχής, του Ανδρέα Μαρία Σενιέ (1762-1794), που καρατομήθηκε την παραμονή της πτώσης του Ροβεσπιέρου, και του Ιωσήφ Σενιέ (1764-1811). Μάλιστα κάποιοι θεωρούν ότι η ιδέα και η έμπνευση για την ίδρυση του “Ελλήνόγλωσου Ξενοδοχείου” οφείλεται ακριβώς σε αυτή την περίφημη, για την εποχή της, “Μαντάμ Nτε Σενιέ” και ότι στο “φιλολογικό σαλόνι” της, γνωστό κέντρο της φιλελληνικής κίνησης, έγιναν οι πρώτες συναντήσεις των μελών της οργάνωσης.

 

Πολλοί Έλληνες που είτε διέμεναν στο Παρίσι, είτε διέρχονταν απ’ αυτό, μυήθηκαν – κατηχήθηκαν από τον Ζαλύκη, ο οποίος επεξέτεινε τις σχετικές ενέργειες και δραστηριότητά του και σε άλλα κέντρα του ελληνισμού. Έτσι η εταιρεία είχε δύο καταλόγους ή κώδικες εγγραφών, έναν “εσωτερικό”, στον οποίο γράφονταν τα ονόματα όσων διέμεναν στο Παρίσι και έναν “εξωτερικό”, στον οποίο γράφονταν τα ονόματα όσων διέμεναν εκτός Παρισιού και απλώς διέρχονταν από αυτό. Με βάση τον αριθμό εγγραφής τους έπαιρναν το κωδικοποιημένο συνωμοτικό σημείο με το οποίο αναγνωρίζονταν μεταξύ τους.

 

 

Μέλος του “Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου” ήταν, ευθύς εξαρχής, και o [[Αθανάσιος Τσακάλωφ]] (1788-1851), από τα Γιάννινα, που είχε έρθει στο Παρίσι για να σπουδάσει τις φυσικές επιστήμες. Συμμετείχε στην πενταμελή επιτροπή που συνέταξε το καταστατικό και αποδείχθηκε ιδιαίτερα δραστήριος στη διάδοση των σκοπών της εταιρείας σε κέντρα του ελληνισμού εκτός του Παρισιού, κυρίως δε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και στη Ρωσία.