Κόρωνος Νάξου: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το γλωσσικό ιδίωμα του χωριού, όπως και τα γλωσσικά ιδιώματα όλων των χωριών της Νάξου, ανήκει στα καθαρά νησιώτικα γλωσσικά ιδιώματα και έχει φυσικά έχει νότιο φωνηεντισμό. Αντιθέτως προς όσα αναφέρει ο Αντώνιος Σιγάλας <ref>Αντ. Σιγάλα: Γλωσσικά ιδιώματα και εποικισμοί στη Νάξο Περιοδικό Ναξιακό Αρχείο τεύχος 15 </ref>τα γλωσσικά ιδιώματα των χωριών της Νάξου καμιά επιρροή δεν έχουν δεχθεί από βόρεια γλωσσικά ιδιώματα. Όπως αναφέρει ο καθηγητής Ιωάννης Προμπονάς στο μελέτημά του « Η γλώσσα των ναξιακών εγγράφων (1433-1837) και το παλαιότερον ναξιακόν ιδίωμα» <ref>(Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τόμος Ζ΄ σελίδες 338-425),</ref>γλωσσικά φαινόμενα σαν αυτά που παρατηρούνται στα χωριά της Βορειοανατολικής Νάξου και αφορούν μεταβολές φωνηέντων, παρατηρούνται σε όλα τα νότια ιδιώματα.<ref> Άλλωστε τι σχέση μπορεί να έχουν τα Κορωνιδιάτικα και τα Ναξιώτικα γενικώς, με τα βόρεια γλωσσικά ιδιώματα ; Σε όλα τα βόρεια γλωσσικά ιδιώματα τα τονισμένα φωνήεντα ούτε εκπίπτουν ούτε τροποποιούνται. Τα άτονα [ι] και [ου] εκπίπτουν πάντοτε στο τέλος της λέξης και γι αυτό οποιοδήποτε σύμφωνο μπορεί να εμφανισθεί ως τελικό. Επίσης τα άτονα ''[ε]'' και ''[ο]'', οπουδήποτε μέσα στη λέξη, γίνονται ''[ι]'' και ''[ου]'' αντιστοίχως με απότέλεσμα να χρησιμοποιούντα μόνο τρία φωνήεντα (''α, ι, ου'') στις άτονες συλλαβές. Λένε φιγγάρ αντί φεγγάρι, χουράφ αντί χωράφι, χέρ αντί για χέρι, έρχουμι αντί για έρχομαι. Ακόμη σε πολλά βόρεια ιδιώματα εκπίπτουν τα ''[ι]'', ''[ου]'' οπουδήποτε μέσα στη λέξη και δημιουργούνται έτσι κάθε είδους συμπλέγματα συμφώνων. Σε πολλά βόρεια γλωσσικά ιδιώματα λένε μ’στόπτα αντί μουστόπιτα, π’γάδ αντί πηγάδι, κ’ράζιτι αντί κουράζεται χ’τάβ αντί κουτάβι, κ’ταλ αντί κουτάλι. Στα νότια νησιώτικα, όπως και στην κοινή νεοελληνική, έκπτωση κάποιων φωνηέντων στο τέλος της λέξης δεν παρατηρείται. Αποβολή φωνηέντων, και άτονων αλλά και τονισμένων, μπορεί να υπάρξει στην αρχή της λέξης ή μεταξύ συμφώνου και φωνήεντος ή μετά από [σ] ή [ρ] και πάντοτε με τρόπο που εξασφαλίζει το εύηχο του λεκτικού τύπου. Ποτέ δε σχηματίζονται ασυνήθιστα συμπλέγματα συμφώνων και από τα σύμφωνα μόνο το ''[ν]'' και το [ς] μπορεί να υπάρξουν στο τέλος μιας λέξης. Ακόμη μεταβολές φωνηέντων (για παράδειγμα η εορτή γίνεται γιορτή) παρατηρούνται μόνο υπό ειδικές προϋποθέσεις και παρατηρούνται μεταβολές και τονιζόμενων φωνηέντων, όχι μόνο άτονων. Το ίδιο ακριβώς και υπό ανάλογες προϋποθέσεις γίνεται και στα ιδιώματα των χωριών της βορειοανατολικής Νάξου. Ο καθηγητής Νικόλαος Ανδριώτης έχει γράψει ότι η ανεξαρτησία αυτού του φαινομένου από το νεοελληνικό βόρειο φωνηεντισμό, επιτρέπει τη σύνδεσή του με αντίστοιχο φαινόμενο αρχαίων διαλέκτων και της ελληνιστικής κοινής. ( Νικολάου Ανδριώτη: ''Τα όρια των βορείων, ημιβορείων και νοτίων ελληνικών ιδιωμάτων της Θράκης'' (1) και ''Το ιδίωμα του Λιβισιού της Λυκίας'' (2) ) </ref>

Επιπλέον όπως επίσης παρατηρεί ο καθηγητής Ιωάννης Προμπονάς, τα έγγραφα μαρτυρούν ότι τα γλωσσικά ιδιώματα των χωριών της βορειοανατολικής Νάξου μοιάζουν περισσότερο με το παλαιό ναξιακό γλωσσικό ιδίωμα από ότι τα ιδιώματα των χωριών της υπόλοιπης Νάξου, .και Αυτόεξηγεί ότι αυτό συμβαίνει επειδή η βορειοανατολική Νάξος ήταν απομονωμένη και έτσι έχει δεχθεί μικρότερη επίδραση από μέρους των Ενετών και των Δυτικών εν γένει, από την επίδραση που έχει δεχθεί η υπόλοιπη Νάξος.

Αντιθέτως προς ότι συμβαίνει στην Απείρανθο αφ’ ενός και στο Φιλότι και την Κωμιακή αφ’ ετέρου, η προφορά του [λ] δεν τροποποιείται μπροστά από κάποια φωνήεντα.<br />

Στα ρήματα δεν εχρησιμοποιείτο η κατάληξη ''-ουσι'' (τρώουσι), ούτε η κατάληξη ''-ασι'' (εφάασι) που εχρησιμοποιείτο στην Απείρανθο. Προστίθεται, όπως και στα περισσότερα Ναξιώτικα ιδιώματα, η κατάληξη –νε στις ακόλουθες περιπτώσεις:<br />

(Η κατάληξη –νε είναι επέκταση ενός ιδιωματικού τελικού –ν. (ήτρεξεν > ήτρεξένε ). Η προσθήκη του -νε και η ταυτόχρονη διατήρηση του τόνου στη συλλαβή που τονιζόταν δημιούργησαν το φαινόμενο να εμφανίζεται τονισμός σε συλλαβή πριν την προπαραλήγουσα και να αναπτύσσεται δευτερεύων τόνος στην παραλήγουσα όπως στα παραπάνω παραδείγματα. Η ανάπτυξη δευτερεύοντος τόνου μαρτυρείται σε ναξιακά έγγραφα από το 1538. Πολύ λίγα παλαιότερα ναξιακά έγγραφα σώζονται.)<br />

Το τ μπροστά από ημίφωνο ι (ια, ιε, ιο) μπορεί να γίνει θ (μάτια > μάθια, φωτιά > φωθιά).<br />

Η ''δαγκωνιά'' λέγεται ''δαγκανιά'', το ''θα'' λέγεται ''θε να'' (από το θέλει να), και το ''απ’ τον'' μετατρέπεται σε ''α’ τον.'' Λέμε ''θε να'' πάμε στη Χώρα και όχι ''θα'' πάμε στη Χώρα και λέμε ''α’ την'' Κωμιακή και όχι ''απ’τηναπ’ την'' Κωμιακή. Τα έγγραφα δείχνουν ότι αυτό παλαιότερα συνηθιζόταν σε όλη τη Νάξο.<br />

Το λεξιλόγιο τέλος περιλαμβάνει και ελάχιστες λέξεις ιταλικής προέλευσης όπως η λέξη ριμάδα (=μεγάλης έκτασης ποίημα ή τραγούδι) και ελάχιστες επίσης λέξεις τουρκικής προέλευσης όπως η λέξη πεσκίρι (= πετσέτα) που δεν εμφανίζονται στην νεοελληνική κοινή νεοελληνική. Προσθέτω ακόμη ότι μια ιδιωματική κυκλαδίτικη λέξη που χρησιμοποιείται στο χωριό είναι η λέξη φαραοσυκιά (= φραγκοσυκιά). Στη Θήρα και στη Σίκινο το [κ] γίνεται [τσ], το [ι] βρίσκεται έτσι ανάμεσα σε [σ] και φωνήεν και εκπίπτει, και η φαραοσυκιά γίνεται φαραοσυτσά.<br />