|
#ΑΝΑΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ [[Filioque]]
{{συγχώνευση|Filioque}}
{{επιμέλεια}}
{{πηγές|07|09|2009}}
Η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος αποτελεί ένα μείζων θέμα ,που απασχόλησε για πάρα πολλά χρόνια την μετασχισματική ,σε Ανατολή και Δύση, πορειά της εκκλησίας. Η διδασκαλία της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος για την Ανατολή απαντάται με την έκφραση ''δι Υιού '' ενω για την Ρωμαιοκαθολιή παπική εκκλησία με την έκφραση ''και έκ του Υιού''. Ποια η διαφορά αναμεσα στα δύο θέματα αυτά ώστε να προκαλέσει τόσο μεγάλη δογματική διαφοροποίηση? Η ορθόδοξη Ανατολική άποψη καταδεικνύει ότι το δεύτερο πρόσωπο της Τριάδας αποτελεί την δίοδο και όχι την αρχή εκπορεύσεως του Αγίου Πνευματος γιατί ως γνωστόν η εκπόρευση γίνεται από τον Πατήρ και όχι διαρχικά από Πατήρ και Υιό. Η διδασκαλία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας στηρίζεται στην μετάφραση που έγινε από τα ελληνικά στα λατινικά του σημειόυ της εκπορεύσεως του Α. Πνεύματος.Οι Λατίνοι με το ρήμα ''procedere'' απέδωσαν το ''πέμπειν''. Το λατινικό ρήμα μεταφράζεται ως ''στέλλειν'' αλλάζοντας λεπτομερειακά αλλά συμαντικά το νόημα της εκπορεύσεως διότι το στέλλω δηλόνει μια πρώτη αιτία. Ανάμεσα σε άλλες διαφοροποιήσεις των δύο ομολογιών , η εκπόρευση αποτέλεσαι θεμελιόδη δογματική διαφοροποίηση. Εγιναν μετά το σχίσμα πολλές προσπάθειες για να κατασταλεί η όποια διαφοροποίηση. Εν συντομία πραθέτουμε χρονολογικα τις εξής εκκλησιαστικές συνόδους όπου το θέμα εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων.
Με το τέλος της Α' Σταυροφορίας και την σύνοδο του Μπάρι της Ιταλίας το 1098 επί πάπα Ουρβανού του Β' και του σπουδαίου, δυτικού θεολόγου και πατέρα της Δυτικής Εκκλησίας , Ανσέλμου επισκόπου Καντερβουρίας(γνωστός στους εκκλησιαστικούς κύκλους για την διδασκαλία του ''περί της ικανοποιήσεως της θείας δικαιοσύνης) έγινε προσπάθεια διαλόγου με την Ανατολική εκκλησία με θέμα την ένωση των εκκλησιών.Μείζων θέμα η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος. Τελικά οι συζητήσεις απέβησαν άκαρπες.
Στην συνέχεια γίνεται νέα προσπάθεια στην Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης το 1111 με συμμετοχή του ίδιου του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού.της συγκλήτου και του ,Αρχιεπισκόπυ Μιλάνου, Πέτρου Χρυσολάνου , με την ίδια αρνητική κατάληξη.
Το 1135 ο επίσκοπος του Άβελμπεργκ Άνσελμος μεταβένει στην Κων/πολη ως απεσταλμένος του Ποθάριου και έχει επαφές με τον ,Νικομήδειας, Νικήτα σε δημόσια συζήτηση και κάτω από πολύ καλό κλίμα. Ανάμεσα στα θέματα και η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος. Τα άλλα θέματα που είχαν συζητήσει ήταν το παπικό πρωτείο και η ανυσηχία για την όξυνση της εμφάνισης των αιρέσεων στην Ανατολή.Η συζήτηση έλυξε αφού συντάκτικε έκθεση ιδεών και συζητήσεων στον,Ευγένιο Γ',πάπα της Ρώμης.
Τα επόμενα χρόνια που θα ακολουθήσουν είναι γνωστα ως προς την καθ' υπόταξη της ορθόδοξης Ανατολικής εκκλησίας στην Δυτική ,μετά τα γεγονότα της δ' σταυροφορίας,όπου σ'αυτά επιβλήθηκαν Λατίνου ιεράρχες στην Ανατολή.Μάλιστα μνημονεύεται το γεγονός ότι ο πάπας Ρώμης Ιννοκέντιος ο Γ' αποδίδει την σταυροφορία κατά των βυζαντινών ως έργο της Θείας πρόνοιας καθώς,οπως υποστηρίζει, η Ανατολική εκκλησία παρεξέκλεινε της αλήθειας και θεόρησεν την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία ως την ποιμένων φροντίδα προς τις πάσχουσες αντιφρονούντες χριστιανικές ομολογίες.
Με την άνοδο στον αυτοκρατορικό θρόνο του Ιωάννη γ' Βατατζή (1222-1254) θα προκείψει η σύνοδος στο Νυμφαίο (1234) που και πάλι βασικό θέμα συζήτησης αποτέλεσε η εξομάλυνση των διαφορών μέσω της συζήτισης περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος.Το άλλο θέμα που συζήτησαν ήταν η διδασκαλία του καθαρτηρίου πυρ. Εξέχουσα προσωπικότητα της συνόδου και τελικά ο διαμορφοτής της κατάλυξης της συζήτησης αποτέλεσε ο Νικόλαος Βλεμμύδης ο οποίος πρότεινε ότι το Αγιο Πνεύμα εκπορεύεται ''Εκ του Πατρώς δι Υιού''. Μια απόφαση με αμφιλεγόμενες αντιδράσεις καθώς παραπέμπει σε μια τριπλή σημασία. Η πρώτη στο ότι η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος γίνεται και από τον Υιό ο οποίος αποστέλλει το Αγιο Πνεύμα για ευλογία του κόσμου,η δεύτερη ότι ο Υιος συμμετεχει παθητικα στην εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος ως ''κοινή ουσία''(διδασκαλία Μ. Αθανασίου και άλλων Αλεξανδρινών Πατέρων της εκκλησίας.Ο όρος προέρχεται από την ελληνική φιλοσοφία και τον Πλάτωνα) του Πατρώς.Η τρίτη ερμηνεία που μπορεί να αποδοθεί είναι ότι ο Υιός ως δεύτερη αιτία συμμετέχει στην εκπόρευση ενεργητικά. Κάτι τέτοιο όμως αλλάζει σημαντικά,εισάγοντας διαρχία ,την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος καθώς πέραν του Πατρώς που αποστέλλει το Άγιο Πνεύμα προστέθεται και ως προταρχική αποσταλούσα αιτία ο Υιός.
Η επόμενη συζήτηση για την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος θα γίνει το 1274 στην Σύνοδο της Λυών. Αποφασίζεται ότι η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος γίνεται από τον Πατέρα και τον Υιό αλλά ως μια και μοναδική αιτία. Επίσης στη συγκεκριμένη σ΄υνοδο αποφασίστηκε ότι η πληρότητα της εξουσίας της Ρώμης πυγάζει από την ποιμαντική φροντίδα ,ως πρωτοκαθεδρία, απέναντι στις άλλες χριστιανικές ομολογίες.Σ'αυτή την σύνοδο μάλιστα ο αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος ,κυρίως για πολιτικούς και στρατιωτικούς λόγους δέκτηκε το παπικό πρωτείο και την ορθότητα του παπικού δόγματος. Η σύνοδος της Λυών ξεκίνησε με αναγνόσματα στις δύο γλώσσες,λατινικά και ελληνικά, παπική λειτουργία,συμβολα πίστεως μαζί με το filioque, και κύρηγμα του Bonaventura. Στις 2 Ιουλίου του 1274 υπογράφονται τα σχετικά έγγραφα ένωσης των εκκλησιών που περιελάμβανε και την επιδίωξη απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων.
Μια ακόμη μεγάλη σύνοδος που είχε ανάμεσα στα κύρια θέματα και την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος έγινε το 1438-1439 στην Φερράρα αρχικά και στην συνέχεια στην Φλωρεντία λόγω φύμης για πανούκλα και υπέρογκων εξόδων στην Φερράρα. Η αποστολή του ορθόδοξου πατριαρχείου στη σύνοδο ήταν ιδιαίτερα πολυμελής και ποιοτική αφού σ' αυτην συμμετείχαν ο αυτοκράτορας Ιωάννης Η Παλαιολόγος και ο αδερφός του Δημήτριος, ο πατριαρχης της Κωνσταντινούπολης Ιωσήφ ,λόγιοι του Βυζαντίου όπως ο Γεμιστός,ο Πλήθων και ο Σχολάριος η αργότερα μοναχός Γεννάδιος,επίσης καταξιομένοι μοναχοί ,τους οποίους ο Αυτοκράτορας έχρισε επισκόπους ,όπως ο Μάρκος Ευγενικός που ηγείθηκε των ανθενωτικών που αρνήθηκαν να υπογράψουν τις συνοδικές αποφάσεις μενοντας στην ιστορία η φράση του ''ου συγχωρεί συγκατάβασις εις τα της πίστεως'',ο Βησσαρίονας σύμβουλος του αυτοκράτορα και ο Ιωάννης της Ραγούζας.Έτσι στην σύνοδο της Φλωρεντίας αποφασίστηκε ότι η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος γίνεται ''και έκ τού Υιού''. Αυτή ήταν και η τελευταία μεγάλη μεγάλη συζήτηση ανάμεσα στις δύο ομολογίες όσον αφορά την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος,καθώς η άλωση της πόλης το 1453 έβαλε σε άλλες πολύ μεγαλύτερες διαδικασίες την ορθόδοξη Ανατολική εκκλησία με κυριότερες μέριμνες της την διασφάλιση της πίστεως από τις πιέσεις των κατακτητών Τούρκων καθώς και την συνεχόμενη προσπάθεια εκλατινισμού από την Δυτική εκκλησία.
| 