Μπορίς Γκοντουνόφ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Μπαρίς Φιοντόροβιτς Γκοντουνόφ''' (Бори́с Фёдорович Годуно́в) υπήρξε ο πρώτος μη [[Ρουρικίδες|ρουρικίδας]] [[τσάρος]] του [[Βασίλειο της Ρωσίας|Ρωσικού Βασιλείου]]. Έζησε από το [[1551]] έως το [[1605]]. Η περίοδος της βασιλείας του ([[1598]] έως το θάνατό του) χαρακτηρίζεται από την είσοδο της χώρας στην [[Εποχή των Αναστατώσεων]]. Η ζωή του ενέπνευσε τον εθνικό ποιητή της Ρωσίας [[Αλέξανδρος Πούσκιν|Αλ. Πούσκιν]] να συνθέσει το έμμετρο δράμα «[[Μπαρίς Γκοντουνόφ (δράμα)|Μπαρίς Γκοντουνόφ]]».

 

Η οικογένεια των Γκοντουνόφ καταγόταν από [[Τάταροι|τατάρους]] ευγενείς, οι οποίοι στις αρχές του 14ου αι. εγκατέλειψαν τη [[Χρυσή Ορδή]] και έλαβαν γη από τους [[Μοσχοβία|μοσχοβίτες]] στην [[Περιφέρεια Κοστρομά|Κοστρομά]], ανατολικά της [[Μόσχα|Μόσχας]]. Όντας ο επιφανέστερος απόγονος της οικογένειας, ο Μπαρίς ξεκίνησε την καριέρα του ως έφηβος στην Αυλή του [[Ιβάν ο Τρομερός|Ιβάν του Τρομερού]].

 

Το [[1571]] εντάχθηκε στους Οπρίτσνικους, μια αδίστακτη παραστρατιωτική ομάδα που συγκρότησε ο ίδιος ο Ιβάν για να εξολοθρεύσει τους βογιάρους που αντιδρούσαν στο συγκεντρωτισμό του. Την ίδια χρονιά παντρεύθηκε τη Μαρία Σκουράτοβα, κόρη ενός ηγέτη των Οπρίτσνικων, ισχυροποιώντας τη θέση του κοντά στο θρόνο. Σύντομα ο Ιβάν ανέπτυξε στενή σχέση με το Γκοντουνόφ, πράγμα που αποδείχθηκε με την επιλογή της αδελφής του Ιρίνα ως συζύγου του διαδόχου [[Φιοντόρ Α' της Ρωσίας (ο Κωδωνοκρούστης)|Φιοντόρ]] το [[1580]], καθώς και την απονομή στον ίδιο του αξιώματος του «βογιάρου».

 

Λίγες ώρες πριν εκπνεύσει, ο Ιβάν ο Τρομερός κάλεσε τους πέντε πλέον έμπιστους βογιάρους (μεταξύ των οποίων και το Γκοντουνόφ) και τους ανέθεσε να σταθούν δίπλα στο διανοητικά καθυστερημένο Φιοντόρ που αναλάμβανε τις τύχες του βασιλείου. Με την ενθρόνιση του τελευταίου ([[31 Μαΐου]] [[1584]]) ο Γκοντουνόφ έλαβε τιμές και πλούτη, ως μέλος της πενταμελούς επιτροπής αντιβασιλείας. Από άποψη ισχύος ήταν ο δεύτερος της επιτροπής. Πήρε όμως τα άτυπα πρωτεία τον Αύγουστο του ιδίου έτους, όταν πέθανε ο Νικίτα Ρομανόβιτς, θείος του Φιοντόρ από τη μεριά της μητέρας του.

 

Επιχειρώντας μια γενική αποτίμηση, η διακυβέρνησή του χαρακτηρίσθηκε από σύνεση, μετριοπάθεια και εξωστρέφεια. Κάλεσε [[Αγγλία|άγγλους]] εμπόρους να αναπτύξουν δραστηριότητα στη Ρωσία, απαλλάσσοντάς τους από δασμούς. Αναβάθμισε την Αρχιεπισκοπή Μόσχας σε [[Πατριαρχείο Μόσχας|Πατριαρχείο]] - μια κίνηση με μεγάλη πολιτική σημασία, αφού το νέο πατριαρχείο ήταν «ελεύθερο» εν αντιθέσει με τα υπόλοιπα που κατεχόταν από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανούς]]. Σταθεροποίησε το ρωσικό έλεγχο στα ΒΑ και ΝΑ εδάφη, ιδρύοντας μια σειρά φρουρίων και πόλεων ([[Σαμάρα (πόλη)|Σαμάρα]], [[Σαράτοβ]], [[Βορόνεζ]], [[Βόλγογκραντ|Τσαρίτσιν]]) για να ελέγξει τα απείθαρχα [[Φίννοι|φιννικά]] και ταταρικά φύλα.

 

Σε διεθνές επίπεδο, ανέκτησε με πόλεμο (1590 - 1595) τις πόλεις της ΒΔ Ρωσίας που είχε απωλέσει ο Ιβάν από τους [[Σουηδία|Σουηδούς]] μετά την αποτυχημένη εισβολή στη [[Λιβονία]]. Απέναντι στην Υψηλή Πύλη ακολούθησε πολιτική λελογισμένου ανταγωνισμού, υποστηρίζοντας τα αντιτουρκικά στοιχεία στο (παραδοσιακά τουρκόφιλο) [[Χανάτο της Κριμαίας]]. Ξανάρχισε επίσης την προσπάθεια κατάκτησης της [[Σιβηρία|Σιβηρίας]] που είχε ατονήσει και έβαλε τις βάσεις για νέους οικισμούς πέραν των [[Ουράλια Όρη|Ουραλίων]].

 

Ο Φιοντόρ πέθανε τον Ιανουάριο του [[1598]] χωρίς να αφήσει διάδοχο. Η μοναχοκόρη του Φιοντοσούγια είχε πεθάνει σε βρεφική ηλικία, ενώ δε βρίσκονταν εν ζωή άλλα αδέλφια του που θα μπορούσαν να χρισθούν διάδοχοι. Δημιουργήθηκε έτσι πρόβλημα, αφού ο νέος τσάρος έπρεπε να ορισθεί.

 

Αντιλαμβανόμενος το βαθμό καθυστέρησης της χώρας του σε σύγκριση με τη Δύση, υλοποίησε σημαντικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Ήταν ο πρώτος τσάρος που μετακάλεσε δυτικούς καθηγητές να διδάξουν στη Ρωσία και ενθάρρυνε ρώσους νέους να σπουδάσουν σε δυτικά πανεπιστήμια. Συνέχισε επίσης τις προσπάθειες για ενδυνάμωση των εμπορικών δεσμών που είχε ξεκινήσει ο ίδιος επί Φιοντόρ. Καλλιέργησε φιλικές σχέσεις με την παραδοσιακή αντίπαλο Σουηδία και προσπάθησε (έστω και ανεπιτυχώς) να αποκτήσει έξοδο στη [[Βαλτική]] με ειρηνικά μέσα.

 

Παρ' όλα όμως τα χαρίσματα και τη διορατικότητά του, ο Μπαρίς διέθετε ένα ελάττωμα που επισκίαζε τα πάντα: την καχυποψία. Η εμμονή πως όλοι ήταν εν δυνάμει συνομώτες, έκανε αδύνατη τη συνεννόηση ακόμα και με στενούς συνεργάτες του. Έφθασε σε σημείο να απαγορεύσει σε βογιάρους να παντρευθούν, γιατί φοβόταν ότι ο γάμος θα ένωνε με δεσμούς αίματος τις αριστοκρατικές οικογένειες και θα απειλούσαν το θρόνο. Πολλοί αθώοι υπέφεραν διωγμούς εξ' αιτίας συγκεχυμένων ή αβάσιμων πληροφοριών που του διοχέτευε ένα μεγάλο προσωπικό δίκτυο πληροφοριοδοτών. Όλα αυτά ο Μπαρίς τα πλήρωσε λίγο αργότερα, όταν ξεκίνησε η κρίση και πια δεν είχε συμμάχους.

 

 

Η κατάσταση είχε πια εκτραχυνθεί και ο Μπαρίς Γκοντουνόφ ήταν παντελώς μόνος. Τα δύο τελευταία χρόνια της βασιλείας του αναλώθηκε στην απόπειρα διαχείρισης μιας πραγματικότητας που απλά ήταν αδύνατο να ελεγχθεί. Τελικά βρήκε το θάνατο από εγκεφαλικό επεισόδιο στις [[23 Απριλίου]] [[1605]]. Τον διαδέχθηκε ο δεκαεξάχρονος γιος του [[Φιοντόρ Β' της Ρωσίας|Φιοντόρ Μπαρίσοβιτς]], αλλά η βασιλεία του διήρκεσε μόνο δυόμισι μήνες - τον Ιούνιο του [[1605]], με εντολή του Ψευδοδημήτριου που ήταν έτοιμος να μπει στη Μόσχα, συνελήφθη από βογιάρους και στραγγαλίσθηκε μαζί με τη μητέρα του. Η κόρη του Μπαρίς, ονόματι Ξένια, έγινε μοναχή και πέθανε αργότερα από φυσικά αίτια ([[1622]]).

{{Τσάροι και Αυτοκράτορες της Ρωσίας}}

[[Κατηγορία:Τσάροι]]

[[cy:Boris, tsar Rwsia]]

[[de:Boris Godunow]]

[[eo:Boris Godunov]]

[[es:Borís Godunov]]