Το '''Πεντηκοστάριο , λοιπόν,''' είναι το ιερό λειτουργικό βιβλίο που οι ύμνοι που περιέχει έχουν διαρρυθμιστεί έτσι, ώστε να ψάλλονται στις ασματικές [[Θεία Ακολουθία|Ακολουθίες ]] από την Αγία και Λαμπρή [[Κυριακή του Πάσχα ,]] μέχρικαι τηνγια απόδοσητριανταεννιά τηςμέρες μέγιστης γιορτής της Εκκλησίαςμετά, τριανταεννιάμέχρι μέρεςτην μετά[[Πεντηκοστή]]. Επιπρόσθετα,Γι' γιαυτόαυτό, άλλωστε, λέγεται Πεντηκοστάριο , (για 50 μέρες -- που στην πραγματικότητα είναι 57),καθώς περιέχει τους ύμνους για τις Ακολουθίες της γιορτής της Ανάληψης , και της Πεντηκοστής, δηλαδή των γενεθλίων της Εκκλησίας. Προκειμένου, μάλιστα, να φτάσει μέχρι την απόδοση της επετείου αυτής,ενώ καλύπτει και την τέλεση της μνήμης των [[Άγιοι Πάντες|Αγίων Πάντων ]], την έννατηένατη Κυριακή από το Πάσχα. Κατακλειομένου του Πεντηκοσταρίου, ολοκληρώνεται και ο κύριος κύκλος του κινητού εορτολογίου που άρχισε με το [[Τριώδιο ]]. ▼{{cleanup}}
'''ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΑΡΙΟ'''
Αν το [[Τριώδιο]] δίκαια χαρακτηρίζεται Κατανυκτικόν, δικαιότερα το Πεντηκοστάριο επονομάζεται Χαρμόσυνον. Το περιεχόμενό του κινείται σε τελείως διαφορετικό κλίμα. Έχει μεσολαβήσει η γιορτή της κοσμοσωτήριας Ανάστασης και, επειδή τα πάντα πεπλήρωται φωτός και χαράς, είναι φυσικό και οι ύμνοι που χρησιμοποιούνται στις ασματικές Ακολουθίες της Εκκλησίας να αποπνέουν τον αέρα του πανηγυρικού θριάμβου. Η νίκη πάνω στον έσχατο εχθρό του ανθρώπου και η κατάργηση του κράτους του θανάτου, η καθιέρωση της νέας ζωής για την ανθρωπότητα γεμίζουν την ψυχή του πιστού αγαλλίαση που αμεσότατα εκφράζεται στα τραγούδια του. Το Πεντηκοστάριο είναι το βιβλίο που περιέχει αυτή τη χαρμόσυνη ποιητική παραγωγή της Εκκλησίας, ξεκινώντας με τον αναστάσιμο παιάνα "Χριστός ανέστη εκ νεκρών Θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασιν ζωήν χαρισάμενος". Δηλαδή, ο Χριστός, ο γυιός της Μαρίας από τη Βηθλεέμ, αυτός που πέθανε σαν κακούργος πάνω στο σταυρό και τάφηκε ξένος κι έρημος σε δανεικό τάφο, τυλιγμένος στα σάβανα και δεμένος χειροπόδαρα κατά τη συνήθεια του λαού του, ναι, αυτός σηκώθηκε όρθιος και βγήκε από τον τάφο! Ξέφυγε από το βασίλειο του Άδη, όπου οι νεκροί είναι αδιάκοπα δέσμιοι πληρώνοντας το τίμημα της παρακοής· ναι, ξέφυγε και γύρισε ανάμεσα στους ζωντανούς, γιατί ήταν αδύνατο να Τον κρατήσει ο Άδης, αφού δεν είναι απλά και μόνον άνθρωπος, αλλά συγχρόνως και αδιαιρέτως, πλην, ασυγχύτως και ατρέπτως, ο ίδιος ο παντοκράτορας Θεός. Νίκησε και κατατρόπωσε και υπέταξε με το θάνατό του το θάνατο, και τον εξανάγκασε να καταθέσει την εξουσία του πάνω στον άνθρωπο, εξουσία που απόκτησε όταν ο άνθρωπος αυτονομήθηκε κι αποκόπηκε από τον πλάστη Θεό. Τώρα, όμως, που στο πρόσωπο του Χριστού Θεός και άνθρωπος ενώθηκαν, η εξουσία του θανάτου καταλύεται και καταπαύεται. Έτσι, οι ενεργεία, αλλά και οι δυνάμει, νεκροί, οι υπήκοοι του καταργούμενου θλιβερού θανάτου ελευθερώνονται· ο Χριστός τους χαρίζει την ελευθερία, τους εισάγει στη νέα ζωή που καθιερώνει, τη ζωή των παιδιών του Θεού, των κληρονόμων της Βασιλείας Του.
▲Το Πεντηκοστάριο, λοιπόν, είναι το ιερό λειτουργικό βιβλίο που οι ύμνοι που περιέχει έχουν διαρρυθμιστεί έτσι, ώστε να ψάλλονται στις ασματικές Ακολουθίες από την Αγία και Λαμπρή Κυριακή του Πάσχα, μέχρι την απόδοση της μέγιστης γιορτής της Εκκλησίας, τριανταεννιά μέρες μετά. Επιπρόσθετα, γιαυτό, άλλωστε, λέγεται Πεντηκοστάριο (για 50 μέρες -- που στην πραγματικότητα είναι 57), περιέχει τους ύμνους για τις Ακολουθίες της γιορτής της Ανάληψης, και της Πεντηκοστής, δηλαδή των γενεθλίων της Εκκλησίας. Προκειμένου, μάλιστα, να φτάσει μέχρι την απόδοση της επετείου αυτής, καλύπτει και την τέλεση της μνήμης των Αγίων Πάντων, την έννατη Κυριακή από το Πάσχα. Κατακλειομένου του Πεντηκοσταρίου, ολοκληρώνεται και ο κύριος κύκλος του κινητού εορτολογίου που άρχισε με το Τριώδιο.
Η λειτουργική διαμόρφωση της περιόδου του Πεντηκοσταρίου, όπως, ανάλογα, άλλωστε, και κείνη του Τριωδίου, δεν έχει απλά και μόνο ιστορική αξία, στη βάση ότι ο Χριστός αναστήθηκε και αναλήφθηκε μετά σαράντα μέρες και κατέπεμψε την πεντηκοστή μέρα το Πανάγιο Πνεύμα που επεφοίτησε στους Αποστόλους και εγκαινίασε την Εκκλησία. Εμπεριέχει μια δυναμική θεολογική δικαίωση. Το γεγονός της Ανάστασης του Χριστού είναι ο πυρήνας της σωτήριας Ενανθρώπησης του Υιού του Θεού, το κλειδί της εισόδου του ανθρώπινου γένους στη Βασιλεία του Θεού. Το Πεντηκοστάριο πέραν του ότι απηχεί την αγαλλίαση των φίλων του Χριστού για την παρουσία του αναστημένου Κυρίου ανάμεσά τους, για την υπέροχη προοπτική που εγγυάται για την ανθρωπότητα η κατατρόπωση του θανάτου, διαλαλεί στον κόσμο το πιο σημαντικό χαρούμενο μήνυμα που έλαβε ποτέ η ανθρωπότητα, διακηρύττει το ευφρόσυνο άγγελμα της ελευθερίας από τα δεσμά, τα δίκτυα μες στα οποία είχε μπλεχτεί ο άνθρωπος με την αυτονόμησή του από το Δημιουργό του. Γιαυτό η Εκκλησία επιμένει επί εξήμιση εβδομάδες στην επανάληψη των αναστάσιμων ύμνων και άλλων προσευχών, μεταδίνοντάς μας τη βεβαιότητα της Λύτρωσης και την αισιοδοξία των τέκνων του Θεού. Για τον ίδιο, εξάλλου, λόγο, ανανεώνει το αναστάσιμο μήνυμά της κάθε Κυριακή, όλο το χρόνο.
Ίσως κάποιος, δικαιολογημένα, στο σημείο αυτό διερωτηθεί: Πώς θα συμβούν σε μένα όλα αυτά τα θαυμάσια για τα οποία γίνεται λόγος, αφού, όταν ακούω στη λατρεία τους ύμνους, δεν καταλαβαίνω το ακριβές νόημά τους; Δεν υπάρχει αμφιβολία πως θα 'ταν καλύτερα οι ύμνοι που χρησιμοποιούνται στη λατρεία να ήταν δημιουργήματα της εποχής μας και να μεταχειρίζονταν τη σύγχρονη γλώσσα. Όμως είναι επίσης αλήθεια πως ένας λατρευτικός ύμνος μας γίνεται γνωστός όχι αποκλειστικά με το να καταλαβαίνουμε το ακριβές περιεχόμενό του με την αντιληπτική ικανότητα του νου μας. Αυτή η ικανότητα, έτσι κι αλλιώς, δεν είναι η κύρια που οφείλει να επιστρατεύει ο πιστός στη σχέση του με το μυστήριο του Θεού και της Εκκλησίας. Ένας ύμνος απευθύνεται πολύ βαθύτερα στο είναι μας, και αποβλέπει όχι να μας πείσει ή να μας ενημερώσει, αλλά να συμβάλει στην πρόκληση της καλής αλλοίωσης, της διαμόρφωσης του ήθους μας όπως το καθορίζει η Εκκλησία. Για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται η συμμετοχή ολόκληρου του ανθρώπου, της σωματοψυχής μας. Απαιτείται να δουλέψουν μαζί όσο το δυνατόν περισσότερα τμήματα της υπαρξής μας, από τα αισθητήρια οργανά μας (τα αυτιά που θα ακούσουν, τα μάτια που θα διαβάσουν...) και τα άλλα μέλη του σώματός μας (τα χέρια που θα σταυροκοπηθούν, τα χείλη που θα ψάλλουν...), ίσαμε τα αισθήματά μας (τη χαρά της κοινωνίας, τη συντριβή της μετάνοιας...) και τις πνευματικές μας λειτουργίες (τους συνειρμούς της μνήμης, τα άλματα της σκέψης...). Αυτή τη διαδικασία τη διευκολύνουν στα πλαίσια της λατρείας και οι άλλες λειτουργικές τέχνες (η ζωγραφική λ.χ.), και πρώτη απ' όλες η συνυφασμένη με την ποίηση μελική. Οι ύμνοι μας είναι γνωστοί ως μελωδίες, επενδυμένοι με μουσική. Ακόμα, μας γίνονται γνωστοί οι ύμνοι συνδεμένοι με μια κωδωνοκρουσία ή με μια δραματική εκδήλωση της λατρείας. Πόσα άλλα εκτός από τα λόγια του μας κάνουν γνωστό, π.χ., τον ύμνο "Έρραναν τον τάφον...". Το θέαμα του επιταφίου, οι κινήσεις των κοριτσιών γύρω, η μυρωδιά του λιβανιού, η πένθιμη κωδωνοκρουσία, ακόμα κι ο συνωστισμός για το προσκύνημα, και, γιατί όχι, κι η κούραση από τις δουλειές των ημερών της ετοιμασίας για τη Λαμπρή. Χρειάζεται, λοιπόν, να μας πουν τι σημαίνει λίαν για να μας γίνει γνωστός ο ύμνος;
Άλλο, βέβαια, είναι ο θεολογικός σχολιασμός των ύμνων που επεκτείνει το αφαιρετικό/ευσύνοπτο/ποιητικό περιεχόμενό τους και οικοδομεί τους μελετηρούς πιστούς. Δοκιμάζουμε, λοιπόν, να ερμηνεύσουμε και ένα τροπάριο από τον αναστάσιμο κανόνα του Ιωάννη Δαμασκηνού. "Φυλάξας τα σήμαντρα σωα, Χριστέ, εξηγέρθης του τάφου, ο τας κλεις της Παρθένου μη λυμηνάμενος εν τω τόκω σου, και ανέωξας υμιν παραδείσου τας πύλας. Σηκώθηκες και βγήκες απ' το μνήμα, Χριστέ, χωρίς να παραλλάξεις καθόλου τα σημάδια της ταφής, δηλαδή τα οθόνια που σε τύλιξαν, το σουδάριο που σου σκέπασαν την κεφαλή, και το λίθο που κύλισαν στην είσοδο του τάφου. Έμειναν όλα ακριβώς στη θέση τους για να φαίνεται πως η νεκρανάστασή σου δεν ήταν κάποιο απατηλό τέχνασμα, αλλά πραγματική μεταστοιχείωση του υλικού σου σώματος. Η αναστημένη σάρκα σου πέρασε μέσα από τα οθόνια και μέσα από το λίθο, όπως αργότερα και μέσα από τις κλειστές πόρτες του ανωγειού όπου ήσαν μαζεμένοι οι μαθητές, χωρίς να εμποδιστεί από τα υλικά στοιχεία, και χωρίς να τα παραβλάψει ή να τα αλλοιώσει. Το ίδιο, άλλωστε, είχε συμβεί κι όταν γεννήθηκες από την Παρθένο Μαρία, χωρίς το πέρασμά σου από τη μήτρα της να φθείρει την παρθενία της. Κύριε, μ' αυτές τις δυο διελεύσεις σου, την Ενανθρώπηση και την Ανάστασή σου, μας άνοιξες τις πύλες του παραδείσου που είχαν κλείσει πίσω μας τη μέρα της παρακοής και της κατά συνέπεια καταδίκης. Εγκαινίασες το καινούριο Πάσχα (Πάσχα, εβραϊκή λέξη, σημαίνει διάβαση, πέρασμα, διαπεραίωση).
[[Κατηγορία:Λειτουργική]]
|
