Βοώτης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Ρομπότ: Προσθήκη: sh:Volar
μ Ρομπότ: Τροποποίηση: ca:Constel·lació de Bover; διακοσμητικές αλλαγές
Γραμμή 3:
! colspan="2" style="background-color: silver; font-size: larger;" | Βοώτης
|-
| colspan="2" style="text-align: center; font-size: smaller;" | [[ImageΑρχείο:Bootes constellation map.png|300px| Βοώτης]] <br /> πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
|-
! [[Συντομογραφία]]
Γραμμή 15:
|-
! [[Έκταση]]
|906,8 τετ. μοίρες (2,198%)<br />[[Κατάλογος αστερισμών κατά έκταση|Κατάταξη 13ος]]
|-
! style="white-space: nowrap;" | Αριθμός άστρων<br />([[φαινόμενο μέγεθος|μέγεθος]] ? 6,5)
| 144
|-
Γραμμή 23:
|}
 
'''Βοώτης''' ([[Λατινικά]]: '''Bootes''', [[συντομογραφία]]: '''Boo''') είναι [[αστερισμός]] που σημειώθηκε πρώτη φορά στην [[αρχαιότητα]] από τον [[Κλαύδιος Πτολεμαίος|Πτολεμαίο]] και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η [[Διεθνής Αστρονομική Ένωση]]. Ο μεγάλος αυτός αστερισμός βρίσκεται ολόκληρος στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας και συνορεύει με 8 διαφορετικούς αστερισμούς, τους: [[Δράκων (αστερισμός)|Δράκοντα]], [[Μεγάλη Άρκτος|Μεγάλη `Αρκτο]], [[Κύνες Θηρευτικοί|Θηρευτικούς Κύνες]], [[Κόμη Βερενίκης]], [[Παρθένος|Παρθένο]], [[Όφις (αστερισμός)|`Οφι]] (το τμήμα της κεφαλής), [[Στέφανος Βόρειος|Βόρειο Στέφανο]] και [[Ηρακλής (αστερισμός)|Ηρακλή]].
 
 
== Ονομασίες και ιστορία ==
 
Η ονομασία '''Βοώτης''' εμφανίζεται στην ''[[Οδύσσεια]]'', και επομένως βρίσκεται σε χρήση για σχεδόν 3.000 χρόνια, αν και αρχικά σήμαινε μόνο το φωτεινότερο αστέρα του. Η [[ετυμολογία]] της προέρχεται κατά μία εκδοχή από το ''βους'' (βόδι) και το ''ωθείν'' (την καθοδήγηση, το σπρώξιμο), δηλαδή τον έβλεπαν ως τον οδηγό της ομηρικής `Αμαξας (Μεγάλη `Αρκτος). Αλλά στους νεότερους χρόνους τον φαντάσθηκαν ([[Εβέλιος]]) ως τον κυνηγό που οδηγεί τους [[Κύνες Θηρευτικοί|Θηρευτικούς Κύνες]] κυνηγώντας την `Αρκτο γύρω από το βόρειο ουράνιο πόλο: Ο `Αγγλος ποιητής [[Καρλάιλ]] γράφει στο ''Sartor Resartus'':
Γραμμή 36:
Ο `Αγγλος ανατολιστής Robert Brown, Jr., αναφέρει ότι ο Βοώτης ήταν γνωστός στην [[Ασσυρία]] ως '''Riu-but-same''', (οδηγός βοοειδών). Αντίθετα, ο Βοώτης στη μεσαιωνική [[Πολωνία]] σχημάτιζε τον '''Ogka''', τον ρυμό της πολύ εκτεταμένης τους Ουράνιας `Αμαξας ('''Woz Niebeski''').
 
Αλλά μήπως υπήρχε κάποια αντιστοίχιση του ανώνυμου οδηγού, βουκόλου, κυνηγού, κλπ. με ένα συγκεκριμένο, μυθολογικό ή άλλο, πρόσωπο; Πραγματικά, υπήρχε, αλλά χωρίς ομοφωνία. Για μερικούς ήταν ο '''[[Λυκάων της Αρκαδίας|Λυκάων]]''', ο πατέρας ή παππούς της [[Καλλιστώ|Καλλιστώς]], όταν η νύμφη ταυτιζόταν με τη Μεγάλη `Αρκτο &mdash; ή ο '''[[Αρκάς (μυθολογία)|Αρκάς]]''', ο γιος της (Οβίδιος). Για άλλους ήταν ο '''Βορρέας (Septentrio)''', από τη θέση του στον ουρανό, ξεκλέβοντας έτσι έναν από τους τίτλους των `Αρκτων. Για κάποιους άλλους ήταν ο '''Φιλόμηλος'''. Οι διαφορετικές απόψεις των Ελλήνων (το χαρακτηριστικό τους) τελείωναν με όσους θεωρούσαν τον Βοώτη ως τον '''[[Ικάριος ο Αθηναίος|Ικάριο]]''' ή '''Ικαρίωνα''', τον άτυχο αυτό Αττικό ήρωα που πρωτοκαλλιέργησε το αμπέλι, και ταυτόχρονα την κόρη του [[Ηριγόνη η Αθηναία|Ηριγόνη]] ως την [[Παρθένος|Παρθένο]] και το πιστό τους σκυλί, τη '''Μαίρα''', ως τον [[Σείριος|Σείριο]] ή τον [[Προκύων|Πρόκυνα]]. Από αυτή την ταύτιση προήλθε το '''Icarii boves''' για το βόδια του Βοώτη (Προπέρτιος). Εδώ ας σημειωθεί η συσχέτιση και πάλι με το αμπέλι, και το γεγονός ότι το [[επιπεδόσφαιρο]] του Kircher έδειχνε ένα αμπέλι στη θέση της παραδοσιακής μορφής του αστερισμού. Οι άνθρωποι του Μεσαίωνα ήξεραν τον Βοώτη ως τον '''[[Άγιος Συλβέστρος|`Αγιο Συλβέστρο]]'''. Σύμφωνα με τον Καίσιο ίσως ήταν ο '''[[Προφήτης Αμώς]]'''. Αλλά για τον Weigel ήταν τα '''Τρία Σουηδικά Στέμματα'''. Το τελευταίο υπενθυμίζει ότι όταν πρωτοσημειώθηκε ο Βοώτης, περιελάμβανε ίσως και τον σημερινό αστερισμό [[Στέφανος Βόρειος|Βόρειο Στέφανο]], εκτός από τους [[Κύνες Θηρευτικοί|Θηρευτικούς Κύνες]] (πράγμα βέβαιο).
 
Η πρότυπη μορφή του αστερισμού χρειάζεται οκτώ ολόκληρες ώρες για να δύσει από τα γεωγραφικά πλάτη της νότιας Ευρώπης και ακόμα και τότε το χέρι του δεν εξαφανίζεται κάτω από τον ορίζοντα, γεγονός πιο εμφανές πριν από 3.000 χρόνια εξαιτίας της [[μετάπτωση|μεταπτώσεως]] του γήινου άξονα. Αυτό εξηγεί το χαρακτηρισμό που του έδωσε ο [[Όμηρος]]: ''«οψέ δύων»'', αργός στη δύση του. Λιγότερο λακωνικός, ο [[Άρατος ο Σολεύς|Άρατος]] γράφει: ''«όταν κουραστεί απ' τη μέρα, εξίσου βραδυχρονίζει πάνω απ' το μισό της νύχτας»''. Το αντίθετο συμβαίνει όταν ανατέλλει σε οριζόντια στάση, από όπου και το επίθετο ''«αθρόος»'' («όλος μαζί») του Αράτου.
Γραμμή 44:
Τέλος, ενδιαφέρον είναι ότι ο Βοώτης μαζί με την «άρκτο-άμαξα», τον [[Ωρίων (αστερισμός)|Ωρίωνα]], τις [[Υάδες (αστρονομία)|Υάδες]], τις [[Πλειάδες (Αστρονομία)|Πλειάδες]] και τον [[Κύων Μέγας|Σκύλο]] με τον [[Σείριος|Σείριο]] είναι οι μοναδικοί αστρικοί σχηματισμοί που αναφέρονται από τους δύο μεγάλους επικούς ποιητές, τον [[Όμηρος|`Ομηρο]] και τον [[Ησίοδος|Ησίοδο]]. Ο μεταφραστής του δεύτερου T. Cooke δίνει ένα καλό λόγο: ''«τα ονόματα που φυσιολογικά ταιριάζουν σε εξάμετρο στίχο»'', αφού φαίνεται παράλογο οι μεγάλοι αυτοί ποιητές να μη γνώριζαν άλλους αστερισμούς.
 
== Οι φωτεινότεροι αστέρες ==
 
Ο [[Αργκελάντερ]] απέδιδε στον Βοώτη 85 αστέρες ορατούς με γυμνό μάτι, ενώ ο Heis 140. Λογικό είναι οι κυριότεροι αστέρες του μεγάλου (περίπου 50 επί 30 μοίρες) αυτού αστερισμού να είναι αρκετά φωτεινοί ώστε να έχουν και δικά τους ιδιαίτερα ονόματα.
Γραμμή 56:
* Ο '''η Βοώτου''' (φαιν.μέγεθος 2,68) είναι γνωστός με το όνομα '''[[Μουφρίντ]]'''.
* Οι αστέρες '''θ, ι''' και '''κ Βοώτου''' ονομάσθηκαν '''`Ονοι''' ('''Πρώτος, Δεύτερος''' και '''Τρίτος''', αντίστοιχα) από τον Bayer, αλλά το όνομα αυτό ('''Asellus''') είναι πολύ γνωστότερο για τους αστέρες της [[Φάτνη|Φάτνης]] στον [[Καρκίνος|Καρκίνο]]. Σημειώνουν δάκτυλα του σηκωμένου αριστερού χεριού της μορφής του Βοώτου και στην Κίνα ήταν η '''Tseen Tsang''', η Ουράνια Λόγχη. Ο θ είναι απλός με φαιν.μέγεθος 4,05, ο ι τριπλός (φαινόμενα μεγέθη 4,75 και 8,27) και ο κ διπλός με το καθένα από τα μέλη του, κ<sup>1</sup> και κ<sup>2</sup>, επίσης διπλό (φαιν.μεγέθη 6,58 και 6,69 για τον κ<sup>1</sup>, 4,52 και 4,54 για τον κ<sup>2</sup>).
* Ο '''λ Βοώτου''' (φαιν.μέγεθος 4,18 και φασματικός τύπος A0p) ήταν μαζί με τους θ, ι και κ γνωστοί στους `Αραβες με το όνομα '''Al Aulad al Dhibah''', (= τα κουτάβια από τις ύαινες).
* Ο '''μ Βοώτου''' είναι στην πραγματικότητα πενταπλός αστέρας, τα μέλη του οποίου διακρίνονται στον τριπλό μ<sup>1</sup> και στον διπλό μ<sup>2</sup>. Η ιδιαίτερη ονομασία του είναι, όπως αναφέρθηκε και στην πρώτη ενότητα, '''[[Αλκαλούροψ]]''' ή '''Incalurus''' και προέρχεται από το ελληνικό '''Καλαύροψ''', το ραβδί. Μαζί με τους β, γ και δ σχηματίζει ένα [[τραπέζιο]], πολύ μεγαλύτερο αλλά και πιο άγνωστο στους ερασιτέχνες αστρονόμους από το Τραπέζιο του [[Ωρίων (αστερισμός)|Ωρίωνος]], που σχηματίζουν οι αστέρες του θ Ωρίωνος. Το τραπέζιο του Βοώτου ήταν ένας από τους αρχικούς αστερισμούς των Αράβων, πριν αυτοί υιοθετήσουν τους ελληνικούς, οι '''Al Dhibah''', οι Λύκαινες ή οι `Υαινες δηλαδή, τα κουτάβια των οποίων ήταν ο λ και οι γειτονικοί του αστέρες.
* Ο '''ν''' είναι διπλός με τους ν<sup>1</sup> και ν<sup>2</sup> ίσου μεγέθους (5,0) αλλά πολύ διαφορετικών φασματικών τύπων (K4 III και A5 V).
Γραμμή 62:
* Ο '''τ''' είναι λευκοκίτρινος υπογίγαντας (φασμ. τύπου F6 IV) με φαινόμενο μέγεθος 4,50 και μαζί με τον '''υ''' (φαιν.μέγεθος 4,07) σημειώνουν το άκρο του αριστερού ποδιού της μορφής. Ο ''τ'' είναι διάσημος για το ότι γύρω του περιφέρεται κάθε 3,3128 ημέρες ένας [[εξωηλιακοί πλανήτες|εξωηλιακός πλανήτης]], από τους πρώτους που ανακαλύφθηκαν (δεκαετία 1990). Ο πλανήτης αυτός έχει μάζα πάνω από 4 φορές τη μάζα του [[Δίας (πλανήτης)|Δία]]. Το σύστημα αστέρα-πλανήτη απέχει από τη Γη 50,89 έτη φωτός.
* Ο '''ψ''' και ο '''ω Βοώτου''' είναι πορτοκαλί γίγαντες με φαιν.μεγέθη 4,54 και 4,80 αντιστοίχως.
* Ακόμα και ο '''38 Βοώτου''' (μετά το τέλος των μικρών ελληνικών γραμμάτων του Bayer χρησιμοποιείται συνήθως ο «αριθμός Flamsteed» &mdash; τέτοιο αριθμό έχει και ο καθένας από τους προηγούμενους αστέρες, απλώς συνηθίζονται τα πεζά ελληνικά γράμματα) είναι γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα '''[[Μέργκα]]'''.
 
== Λοιπά αξιοσημείωτα στον αστερισμό ==
 
- Ευρισκόμενος σε μία κατεύθυνση μακριά από το γαλαξιακό επίπεδο, ο αστερισμός αυτός είναι πλούσιος σε μακρινούς [[γαλαξίες]], αλλά είναι σχετικώς αμυδροί. Ο φωτεινότερος από αυτούς είναι ο '''NGC 5248''' στα σύνορα με την Παρθένο, [[ελλειπτικοί γαλαξίες|ελλειπτικός]], με [[φαινόμενο μέγεθος]] 10,3. Στον ραβδωτό [[σπειροειδείς γαλαξίες|σπειροειδή γαλαξία]] '''NGC 5874''', που απέχει από τη Γη 165 εκατομμύρια [[έτος φωτός|έτη φωτός]], ανακαλύφθηκε στις [[10 Ιανουαρίου]] [[1999]] από το αυτόματο τηλεσκόπιο KAIT (ΗΠΑ) '''υπερκαινοφανής αστέρας (σουπερνόβα)''' 18<sup>ου</sup> μεγέθους κατά την ανακάλυψη.
Γραμμή 88:
[[bg:Воловар]]
[[bn:ভূতেশ মণ্ডল]]
[[ca:Bover (constelConstel·lació) de Bover]]
[[co:Boötes]]
[[cs:Souhvězdí Pastýře]]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Βοώτης"