Βοώτης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Ρομπότ: Προσθήκη: sh:Volar |
Xqbot (συζήτηση | συνεισφορές) μ Ρομπότ: Τροποποίηση: ca:Constel·lació de Bover; διακοσμητικές αλλαγές |
||
Γραμμή 3:
! colspan="2" style="background-color: silver; font-size: larger;" | Βοώτης
|-
| colspan="2" style="text-align: center; font-size: smaller;" | [[
|-
! [[Συντομογραφία]]
Γραμμή 15:
|-
! [[Έκταση]]
|906,8 τετ. μοίρες (2,198%)<br />[[Κατάλογος αστερισμών κατά έκταση|Κατάταξη 13ος]]
|-
! style="white-space: nowrap;" | Αριθμός άστρων<br />([[φαινόμενο μέγεθος|μέγεθος]] ? 6,5)
| 144
|-
Γραμμή 23:
|}
'''Βοώτης''' ([[Λατινικά]]: '''Bootes''', [[συντομογραφία]]: '''Boo''') είναι [[αστερισμός]] που σημειώθηκε πρώτη φορά στην [[αρχαιότητα]] από τον [[Κλαύδιος Πτολεμαίος|Πτολεμαίο]]
== Ονομασίες και ιστορία ==
Η ονομασία '''Βοώτης''' εμφανίζεται στην ''[[Οδύσσεια]]'', και επομένως βρίσκεται σε χρήση για σχεδόν 3.000 χρόνια, αν και αρχικά σήμαινε μόνο το φωτεινότερο αστέρα του. Η [[ετυμολογία]] της προέρχεται κατά μία εκδοχή από το ''βους'' (βόδι) και το ''ωθείν'' (την καθοδήγηση, το σπρώξιμο), δηλαδή τον έβλεπαν ως τον οδηγό της ομηρικής `Αμαξας (Μεγάλη `Αρκτος). Αλλά στους νεότερους χρόνους τον φαντάσθηκαν ([[Εβέλιος]]) ως τον κυνηγό που οδηγεί τους [[Κύνες Θηρευτικοί|Θηρευτικούς Κύνες]] κυνηγώντας την `Αρκτο γύρω από το βόρειο ουράνιο πόλο: Ο `Αγγλος ποιητής [[Καρλάιλ]] γράφει στο ''Sartor Resartus'':
Γραμμή 36:
Ο `Αγγλος ανατολιστής Robert Brown, Jr., αναφέρει ότι ο Βοώτης ήταν γνωστός στην [[Ασσυρία]] ως '''Riu-but-same''', (οδηγός βοοειδών). Αντίθετα, ο Βοώτης στη μεσαιωνική [[Πολωνία]] σχημάτιζε τον '''Ogka''', τον ρυμό της πολύ εκτεταμένης τους Ουράνιας `Αμαξας ('''Woz Niebeski''').
Αλλά μήπως υπήρχε κάποια αντιστοίχιση του ανώνυμου οδηγού, βουκόλου, κυνηγού, κλπ. με ένα συγκεκριμένο, μυθολογικό ή άλλο, πρόσωπο; Πραγματικά, υπήρχε, αλλά χωρίς ομοφωνία. Για μερικούς ήταν ο '''[[Λυκάων της Αρκαδίας|Λυκάων]]''', ο πατέρας ή παππούς της [[Καλλιστώ|Καλλιστώς]], όταν η νύμφη ταυτιζόταν με τη Μεγάλη `Αρκτο
Η πρότυπη μορφή του αστερισμού χρειάζεται οκτώ ολόκληρες ώρες για να δύσει από τα γεωγραφικά πλάτη της νότιας Ευρώπης και ακόμα και τότε το χέρι του δεν εξαφανίζεται κάτω από τον ορίζοντα, γεγονός πιο εμφανές πριν από 3.000 χρόνια εξαιτίας της [[μετάπτωση|μεταπτώσεως]] του γήινου άξονα. Αυτό εξηγεί το χαρακτηρισμό που του έδωσε ο [[Όμηρος]]: ''«οψέ δύων»'', αργός στη δύση του. Λιγότερο λακωνικός, ο [[Άρατος ο Σολεύς|Άρατος]] γράφει: ''«όταν κουραστεί απ' τη μέρα, εξίσου βραδυχρονίζει πάνω απ' το μισό της νύχτας»''. Το αντίθετο συμβαίνει όταν ανατέλλει σε οριζόντια στάση, από όπου και το επίθετο ''«αθρόος»'' («όλος μαζί») του Αράτου.
Γραμμή 44:
Τέλος, ενδιαφέρον είναι ότι ο Βοώτης μαζί με την «άρκτο-άμαξα», τον [[Ωρίων (αστερισμός)|Ωρίωνα]], τις [[Υάδες (αστρονομία)|Υάδες]], τις [[Πλειάδες (Αστρονομία)|Πλειάδες]] και τον [[Κύων Μέγας|Σκύλο]] με τον [[Σείριος|Σείριο]] είναι οι μοναδικοί αστρικοί σχηματισμοί που αναφέρονται από τους δύο μεγάλους επικούς ποιητές, τον [[Όμηρος|`Ομηρο]] και τον [[Ησίοδος|Ησίοδο]]. Ο μεταφραστής του δεύτερου T. Cooke δίνει ένα καλό λόγο: ''«τα ονόματα που φυσιολογικά ταιριάζουν σε εξάμετρο στίχο»'', αφού φαίνεται παράλογο οι μεγάλοι αυτοί ποιητές να μη γνώριζαν άλλους αστερισμούς.
== Οι φωτεινότεροι αστέρες ==
Ο [[Αργκελάντερ]] απέδιδε στον Βοώτη 85 αστέρες ορατούς με γυμνό μάτι, ενώ ο Heis 140. Λογικό είναι οι κυριότεροι αστέρες του μεγάλου (περίπου 50 επί 30 μοίρες) αυτού αστερισμού να είναι αρκετά φωτεινοί ώστε να έχουν και δικά τους ιδιαίτερα ονόματα.
Γραμμή 56:
* Ο '''η Βοώτου''' (φαιν.μέγεθος 2,68) είναι γνωστός με το όνομα '''[[Μουφρίντ]]'''.
* Οι αστέρες '''θ, ι''' και '''κ Βοώτου''' ονομάσθηκαν '''`Ονοι''' ('''Πρώτος, Δεύτερος''' και '''Τρίτος''', αντίστοιχα) από τον Bayer, αλλά το όνομα αυτό ('''Asellus''') είναι πολύ γνωστότερο για τους αστέρες της [[Φάτνη|Φάτνης]] στον [[Καρκίνος|Καρκίνο]]. Σημειώνουν δάκτυλα του σηκωμένου αριστερού χεριού της μορφής του Βοώτου και στην Κίνα ήταν η '''Tseen Tsang''', η Ουράνια Λόγχη. Ο θ είναι απλός με φαιν.μέγεθος 4,05, ο ι τριπλός (φαινόμενα μεγέθη 4,75 και 8,27) και ο κ διπλός με το καθένα από τα μέλη του, κ<sup>1</sup> και κ<sup>2</sup>, επίσης διπλό (φαιν.μεγέθη 6,58 και 6,69 για τον κ<sup>1</sup>, 4,52 και 4,54 για τον κ<sup>2</sup>).
* Ο '''λ Βοώτου''' (φαιν.μέγεθος 4,18 και φασματικός τύπος A0p) ήταν
* Ο '''μ Βοώτου''' είναι στην πραγματικότητα πενταπλός αστέρας, τα μέλη του οποίου διακρίνονται στον τριπλό μ<sup>1</sup> και στον διπλό μ<sup>2</sup>. Η ιδιαίτερη ονομασία του είναι, όπως αναφέρθηκε και στην πρώτη ενότητα, '''[[Αλκαλούροψ]]''' ή '''Incalurus''' και προέρχεται από το ελληνικό '''Καλαύροψ''', το ραβδί. Μαζί με τους β, γ και δ σχηματίζει ένα [[τραπέζιο]], πολύ μεγαλύτερο αλλά και πιο άγνωστο στους ερασιτέχνες αστρονόμους από το Τραπέζιο του [[Ωρίων (αστερισμός)|Ωρίωνος]], που σχηματίζουν οι αστέρες του θ Ωρίωνος. Το τραπέζιο του Βοώτου ήταν ένας από τους αρχικούς αστερισμούς των Αράβων, πριν αυτοί υιοθετήσουν τους ελληνικούς, οι '''Al Dhibah''', οι Λύκαινες ή οι `Υαινες δηλαδή, τα κουτάβια των οποίων ήταν ο λ και οι γειτονικοί του αστέρες.
* Ο '''ν''' είναι διπλός με τους ν<sup>1</sup> και ν<sup>2</sup> ίσου μεγέθους (5,0) αλλά πολύ διαφορετικών φασματικών τύπων (K4 III και A5 V).
Γραμμή 62:
* Ο '''τ''' είναι λευκοκίτρινος υπογίγαντας (φασμ. τύπου F6 IV) με φαινόμενο μέγεθος 4,50 και μαζί με τον '''υ''' (φαιν.μέγεθος 4,07) σημειώνουν το άκρο του αριστερού ποδιού της μορφής. Ο ''τ'' είναι διάσημος για το ότι γύρω του περιφέρεται κάθε 3,3128 ημέρες ένας [[εξωηλιακοί πλανήτες|εξωηλιακός πλανήτης]], από τους πρώτους που ανακαλύφθηκαν (δεκαετία 1990). Ο πλανήτης αυτός έχει μάζα πάνω από 4 φορές τη μάζα του [[Δίας (πλανήτης)|Δία]]. Το σύστημα αστέρα-πλανήτη απέχει από τη Γη 50,89 έτη φωτός.
* Ο '''ψ''' και ο '''ω Βοώτου''' είναι πορτοκαλί γίγαντες με φαιν.μεγέθη 4,54 και 4,80 αντιστοίχως.
* Ακόμα και ο '''38 Βοώτου''' (μετά το τέλος των μικρών ελληνικών γραμμάτων του Bayer χρησιμοποιείται συνήθως ο «αριθμός Flamsteed»
== Λοιπά αξιοσημείωτα στον αστερισμό ==
- Ευρισκόμενος σε μία κατεύθυνση μακριά από το γαλαξιακό επίπεδο, ο αστερισμός αυτός είναι πλούσιος σε μακρινούς [[γαλαξίες]], αλλά είναι σχετικώς αμυδροί. Ο φωτεινότερος από αυτούς είναι ο '''NGC 5248''' στα σύνορα με την Παρθένο, [[ελλειπτικοί γαλαξίες|ελλειπτικός]], με [[φαινόμενο μέγεθος]] 10,3. Στον ραβδωτό [[σπειροειδείς γαλαξίες|σπειροειδή γαλαξία]] '''NGC 5874''', που απέχει από τη Γη 165 εκατομμύρια [[έτος φωτός|έτη φωτός]], ανακαλύφθηκε στις [[10 Ιανουαρίου]] [[1999]] από το αυτόματο τηλεσκόπιο KAIT (ΗΠΑ) '''υπερκαινοφανής αστέρας (σουπερνόβα)''' 18<sup>ου</sup> μεγέθους κατά την ανακάλυψη.
Γραμμή 88:
[[bg:Воловар]]
[[bn:ভূতেশ মণ্ডল]]
[[ca:
[[co:Boötes]]
[[cs:Souhvězdí Pastýře]]
|