Μάχη της Πολτάβας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

|λεζάντα=

|-

|έκβαση=Καθοριστική ρωσική νίκη

|-

|-

|αρχηγός1= [[Κάρολος ΙΒ΄ της Σουηδίας|Κάρολος ΙΒ']]

Η '''Μάχη της Πολτάβα''' ή '''Πουλτόβα''' ([[8 Ιουλίου]] [[1709]])<ref>Σχετικά με την ακριβή ημερομηνία: 27 Ιουνίου με το [[ιουλιανό ημερολόγιο]] που χρησιμοποιείτο τότε στη [[Βασίλειο της Ρωσίας|Ρωσία]], 28 Ιουνίου με το αντίστοιχο σουηδικό, 8 Ιουλίου με το σημερινό [[γρηγοριανό ημερολόγιο]]. Στο άρθρο όλες οι ημερομηνίες ακολουθούν το γρηγοριανό ημερολόγιο, εκτός εάν αναφέρεται διαφορετικά.</ref> είναι η σημαντικότερη μάχη του [[Μεγάλος Βόρειος Πόλεμος|Μεγάλου Βορείου Πολέμου]]. Έληξε με αποφασιστική νίκη του [[Πέτρος Α΄ της Ρωσίας (ο Μέγας)|Πέτρου Α΄]] της [[Βασίλειο της Ρωσίας|Ρωσίας]] επί του [[Κάρολος ΙΒ΄ της Σουηδίας|Καρόλου ΙΒ΄]] της [[Σουηδία|Σουηδίας]] και λέγεται ότι μετά από αυτό το αποτέλεσμα, η Σουηδική Αυτοκρατορία έπαυσε να αποτελεί [[Μεγάλες Δυνάμεις|Μεγάλη Δύναμη]] και η Ρωσία αναδείχθηκε ως η νέα ηγέτιδα δύναμη της βόρειας [[Ευρώπη|Ευρώπης]].

 

Έχοντας κλείσει το δυτικό μέτωπο του πολέμου, ο σουηδός [[μονάρχης]] αποφάσισε να χτυπήσει την [[πρωτεύουσα]] του τελευταίου εναπομείναντος εχθρού, τη [[Μόσχα]]. Επρόκειτο για ένα σχέδιο ριψοκίνδυνο, ενθαρρυμένο όμως από το γεγονός ότι ο στρατός του δεν είχε υποστεί ούτε μία σημαντική ήττα σε οκτώ χρόνια πολέμου.

 

 

Αν και οι τοπικοί [[Κοζάκοι]] του φυλάρχου Μαζέπα έδρασαν προς υποστήριξή του, η κίνηση αυτή αποδείχθηκε λανθασμένη: αφ' ενός οι ρώσοι πέτυχαν το Λεβενχάουπτ αποκομμένο και διέλυσαν το σώμα ανεφοδιασμού στη [[Μάχη της Λέσναγια]], αφ' ετέρου ο στρατός του Καρόλου έμεινε ανυπεράσπιστος στο έλεος του [[Χειμώνας|χειμώνα]]. Όταν μπήκε η [[άνοιξη]] του 1709 και ξανάρχισαν οι εχθροπραξίες, ο (στρατοπεδευμένος στην Ουκρανία) σουηδικός στρατός είχε απωλέσει περίπου το 1/3 του έμψυχου δυναμικού του λόγω της πείνας, των κρυοπαγημάτων και άλλων επιδράσεων των καιρικών συνθηκών. Επίσης η υγρασία είχε καταστήσει άχρηστα τα περισσότερα αποθέματα σε [[Πυρίτιδα|μπαρούτι]] και τα κανόνια τέθηκαν ουσιαστικά εκτός λειτουργίας.

 

Η πρώτη ενέργεια του Καρόλου ήταν να πολιορκήσει το φρούριο της Πολτάβα στις όχθες του [[Ποταμός|ποταμού]] Βόρσκλα, περίπου 250 χμ. νοτιοανατολικά του Κιέβου. Ο Πέτρος είχε ήδη οργανώσει μια μεγάλη δύναμη για να το προστατέψει και έφτασε γρήγορα στην περιοχή. Στις [[7 Ιουλίου]] ο Κάρολος πληροφορήθηκε ότι μεγάλη δύναμη [[Καλμίκοι|Καλμίκων]] κατευθυνόταν για να συναντήσει τον Πέτρο και να αποκόψει από κάθε δυνατότητα ανεφοδιασμού το σουηδικό στρατό, έσπευσε λοιπόν να επιτεθεί πριν αφιχθούν οι ενισχύσεις.

 

Λίγο πριν ξεκινήσει η μάχη, ο Κάρολος διέθετε περίπου 14.000 άνδρες έναντι περίπου 45.000 του Πέτρου. Όμως ο Κάρολος αδυνατούσε να καθοδηγήσει το στρατό του, αφού από τις [[28 Ιουνίου]] είχε τραυματισθεί στο πόδι σε μια μικρή συμπλοκή κατά τη διάρκεια επιθεώρησης φυλακίων στις όχθες του Βόρσκλα. Αναγκάσθηκε λοιπόν να παραδώσει κρυφά τη διοίκηση στο [[Στρατάρχης|στρατάρχη]] [[Καρλ Γκούσταβ Ρένσκιελντ|Ρένσκιελντ]] και το στρατηγό Λεβενχάουπτ, κίνηση που έκανε τα πράγματα δυσκολότερα λόγω των διαφορετικών χαρακτήρων των δύο ηγητόρων.

 

Παράλληλα ο Πέτρος είχε στείλει τον [[Αλεξάντρ Ντανίλοβιτς Μένσικοφ|Αλεξάντρ Μένσικοφ]] να επιτεθεί στο Ζαπορόζνιε, έδρα των Κοζάκων, με [[Αντικειμενικός σκοπός|αντικειμενικό σκοπό]] την αποχώρηση του κοζακικού ιππικού από το σουηδικό στρατόπεδο. Πράγματι ο Μένσικοβ κατέλαβε τη βάση με τη βοήθεια του Γκάλαγκαν, ενός πρώην κοζάκου αξιωματικού. Έτσι οι περισσότεροι κοζάκοι εγκατέλειψαν την πολιορκία και έσπευσαν να σώσουν το Ζαπορόζνιε (μετά από αυτό μετακίνησαν τις βάσεις τους πέραν του [[Δνείπερος|Δνείπερου]] για τα επόμενα δεκαεννέα χρόνια), ενώ κάποιοι άλλοι έμειναν στην Πολτάβα αλλά πέρασαν στο πλευρό των ρώσων! Μόνο μια μειοψηφία τους παρέμεινε πιστή τους σουηδούς όταν ήλθε η ώρα της σύγκρουσης.

 

Η μάχη ξεκίνησε πριν την αυγή της [[8 Ιουλίου|8ης Ιουλίου]] (28 Ιουνίου με το [[Ιουλιανό Ημερολόγιο|παλαιό ημερολόγιο]]), περίπου στις 3:45 π.μ.

 

Σε πρώτη φάση οι σουηδοί εφόρμησαν με καταδρομικό τρόπο, πιέζοντας και διασπώντας μερικές κρίσιμες ρωσικές οχυρώσεις με τους καλύτερα εκπαιδευμένους άνδρες. Εν συνεχεία όταν ανέτειλε ο ήλιος, το [[πεζικό]] υπό το Λεβενχάουπτ επιχείρησε μετωπική επίθεση. Φάνηκε έτσι να αποκτούν πλεονέκτημα, αλλά αυτό γρήγορα εκμηδενίστηκε, όταν κάποια στιγμή το πεζικό διατάχθηκε σε οπισθοχώρηση προς ανασυγκρότηση χάνοντας πολύτιμο χρόνο. Και για να γίνουν τα πράματα χειρότερα, ένα τμήμα 2.600 ανδρών υπό το ''στρατηγό Ρόος'' δεν είχε ειδοποιηθεί για το συνολικό σχέδιο και εγκλωβίσθηκε ανάμεσα σε 4.000 ρώσους που ανακαταλάμβαναν τις οχυρωμένες θέσεις. Με απώλειες άνω των 1.000 ανδρών και τα πυρομαχικά να τελειώνουν, ο Ρόος αναγκάστηκε να παραδοθεί.

 

Οι σουηδοί περίμεναν μάταια το Ρόος να επιστρέψει. Καθώς ο χρόνος περνούσε, το ρωσικό πεζικό έφθανε μπροστά στο σταθμό συγκέντρωσής τους. Περίπου στις 9 το πρωί, η εμπροσθοφυλακή των σουηδών κινήθηκε προς αναχαίτισή τους - 4.000 σουηδοί πεζικάριοι ενάντια σε 20.000 ρώσους. Ο ρωσικός στρατός τους υποδέχθηκε με καταιγισμό πυρών, πυροβολώντας με τα [[Μουσκέτο|μουσκέτα]] τους. Όταν έφθασαν στα 30 μέτρα, οι σουηδοί έριξαν μια βολή και επαναγέμισαν. Ήταν στα πρόθυρα της τελικής σύγκρουσης και χρειάζονταν το [[ιππικό]], δυστυχώς όμως για τους σουηδούς αυτό είχε αποδιοργανωθεί. Η ρωσική γραμμή ανάπτυξης ήταν μεγαλύτερη από τη σουηδική και η δεξιά πλευρά τους σύντομα υπερφαλάγγισε το σουηδικό πεζικό. Καίτοι αποδιοργανωμένο, το σουηδικό ιππικό προσπάθησε να κερδίσει χρόνο ώστε να εξασφαλίσει τη διαφυγή του πεζικού.

 

Τελικά βλέποντας την εξέλιξη από ένα φορείο στην οπισθοφυλακή, ο Κάρολος διέταξε τους επιτελείς του σε γενική υποχώρηση στις 11 π.μ. Κατά το μεσημέρι όλα είχαν τελειώσει, καθώς το ρωσικό ιππικό αποδεκάτιζε τους επιζώντες αντιπάλους στο πεδίο της μάχης και επέστρεφε στις γραμμές του. Ο Κάρολος συγκέντρωσε ό,τι απέμεινε από το στρατό και τον εξοπλισμό του και υποχώρησε αυθημερόν προς τον νότο, λύνοντας την πολιορκία της Πολτάβα.

 

Αρκετές χιλιάδες σουηδοί, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο στρατάρχης Ρένσκιελντ, συνελήφθησαν αιχμάλωτοι και αποτέλεσαν το εργατικό δυναμικό για την οικοδόμηση της [[Αγία Πετρούπολη|Αγίας Πετρούπολης]]. Ο Λεβενχάουπτ οδήγησε τμήμα των σουηδών και κάποιους κοζάκους στον ποταμό Δνείπερο, καταδιωκόμενος από το ρωσικό ιππικό και τους καλμίκους - εξαναγκάσθηκε σε παράδοση στην Περεβολότσνα τέσσερις ημέρες μετά τη μάχη.Ο Κάρολος διέφυγε με 1.500 περίπου άντρες στο Μπεντερί του [[Μολδαβία|Πριγκιπάτου της Μολδαβίας]] που ελεγχόταν από την [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]] και πέρασε πέντε χρόνια υπό την προστασία της [[Υψηλή Πύλη|Υψηλής Πύλης]], πριν επιστρέψει στα πεδία των μαχών. Σε αυτήν την πενταετία προσπάθησε να εξωθήσει το [[Σουλτάνος|σουλτάνο]] σε πόλεμο με τον Πέτρο, χωρίς όμως επιτυχία.

 

Η ήττα του Καρόλου στην Πολτάβα μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις πιο καταστροφικές ήττες όλων των εποχών, από την άποψη των απωλειών ως ποσοστό επί του συνολικού μεγέθους του στρατού. Αποτελεί επίσης μια από τις βαρύτερες ήττες στη σουηδική ιστορία.

 

<references/>

 

* [http://www.encyclopediaofukraine.com/pages/P/O/PoltavaBattleof.htm Η μάχη της Πολτάβα στο encyclopediaofukraine.com]

* [http://www.euronet.nl/users/sota/haggman.html Οι διπλωματική συνέχεια της μάχης, άρθρο του Bertil Haggman]

[[sr:Битка код Полтаве]]

[[sv:Slaget vid Poltava]]

[[uk:Полтавська битва]]

[[vi:Trận Poltava]]