[[Image:Fonograf 01 ubt.jpeg|thumb|right|200px|Φωνόγραφος του Έντισον]]
Ο '''φωνόγραφοςφωνογράφος''', κοινώς '''γραμμόφωνο''', ([[αγγλική γλώσσα|αγγλ.]] ''Phonograph'') είναι μια από τις πρώιμες συσκευές για την εγγραφή και αναπαραγωγή [[ήχος|ήχου]]. Κατασκευάστηκε από τον Αμερικανό [[Τόμας Έντισον|Τόμας Άλβα Έντισον]] (''Thomas A. Edison'') (1847 – 1931) το [[1877]]. Χρησιμοποιούσε μια [[βελόνα]] για να καταγράφει τον ήχο σε ένα [[κύλινδρος (γεωμετρία)|κύλινδρο]] με αυλάκια, επικαλυμμένο με αλουμινόχαρτο, ο οποίος περιστρεφόταν με σταθερή ταχύτητα. Η ιδέα της εγγραφής ήχου με παρόμοιο τρόπο υπήρχε από τουλάχιστον μισό αιώνα πριν, αλλά ο Έντισον με την κατασκευή του της έδωσε σάρκα και οστά.
==Αρχή λειτουργίας==
Στο φωνόγραφοφωνογράφο, η βελόνα που κατέγραφε τον ήχο ήταν συνδεδεμένη με ένα είδος [[φωναγωγός|φωναγωγού]] με τρόπο ώστε να λαμβάνει μηχανικά της δονήσεις που προκαλούσε ο ήχος που περνούσε μέσα σ' αυτόν. Η βελόνα παλλόταν κάθετα προς την επιφάνεια του κυλίνδρου και διαμόρφωνε το αλουμινόχαρτο δημιουργώντας "κορφές και κοιλίες". Ο κύλινδρος περιστρεφόταν με το χέρι, με την βοήθεια μιας [[μανιβέλα|μανιβέλας]], που ήταν προσαρμοσμένη στον άξονά του. Αργότερα ο Έντισον αντί για κυλίνδρους επικαλυμμένους με αλουμινόχαρτο άρχισε να χρησιμοποιεί [[κερί|κέρινους]] κυλίνδρους στις συσκευές του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την δυνατότητα διαγραφής μιας ηχογράφησης, αφαιρώντας την επιφάνεια του κέρινου κυλίνδρου με την χρήση αιχμηρής [[λεπίδα|λεπίδας]].
Με βάση αυτή την πρώτη συσκευή, ο επίσης Αμερικανός Emil Berliner (1851-1929), επινόησε δέκα χρόνια αργότερα μια άλλη συσκευή, το γραμμόφωνο (Gramophone), που αντί για κέρινο κύλινδρο χρησιμοποιούσε μια κυκλική πλάκα (δίσκο) από μίγμα γομαλάκας (shellac) για να καταγράφει τον ήχο.
