Υπουργικό Συμβούλιο

Με την ονομασία Υπουργικό Συμβούλιο (και παλαιότερα υπουργικόν συμβούλιον), φέρεται το συλλογικό όργανο του κράτους που συγκροτείται από τους υπουργούς και υφυπουργούς και του οποίου προΐσταται ο Πρωθυπουργός. Ο όρος υπό την στενή έννοιά του είναι συνώνυμος με τη λέξη Κυβέρνηση (Κυβέρνησις), σύμφωνα με το άρθρο 81 του συντάγματος (1975): "την Κυβέρνησιν αποτελεί το υπουργικόν συμβούλιον ". Επίσης πολλές φορές σε ανώτερο επίπεδο καλείται, επί το συντομότερο, Υπουργείο.

Τα μέλη, η σύνθεση και η λειτουργία του Υπουργικού Συμβουλίου ορίζονται διά νόμου, ενώ με διάταγμα που προωθείται από τον εκάστοτε Πρόεδρο της Κυβέρνησης διορίζονται ένας ή περισσότεροι εκ των υπουργών Αντιπρόεδροι του Υπουργικού Συμβουλίου, ή σε έκτακτη περίπτωση προσωρινός αντιπρόεδρος - αναπληρωτής.

Ο Θεσμός του Υπουργικού Συμβουλίου δεν αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο επί παντός κυβερνητικού συστήματος (πολτεύματος) και ούτε απαντάται σε όλα τα κράτη. Για παράδειγμα ο θεσμός αυτός είναι άγνωστος στο προεδρικό σύστημα των ΗΠΑ όπου οι υπουργοί δεν συγκροτούν κανέα συλλογικό όργανο απασχολούμενος ο καθένας στην αρμοδιότητα του υπουργείου του, ενώ η ενότητα της εκεί κυνέρνησης εξασφαλίζεται από τον αρχηγό του κράτους, δηλαδή τον Πρόεδρο των ΗΠΑ.

Σημειώσεις

• Το άρθρο 81 του συντάγματος 1975 είναι το αντίστοιχο αρθρο 76 του συντάγματος 1952.
• Ο Θεσμός του Υπουργικού Συμβουλίου έχει αγγλική καταγωγή που προήλθε περί τα τέλη του 16ου αιώνα, ως "Διαρκές" ή "Ιδιαίτερον Συμβούλιον" (Privy Council) που το συγκροτούσαν ευγενείς ή δακεκριμένα πρόσωπα έμπιστα του Στέμματος, το οποίο ήταν διάφορο από το Συμβούλιο Στέμματος.
• Στην Ελλάδα ο θεσμός αυτός καθιερώθηκε αμέσως μετά τον ερχομό του Βασιλέως Όθωνα, το 1833, δια του Β.Δ. 3/10 Απριλίου 1833 "Περί σχηματισμού των Γεαμματειών" (σημερινών υπουργείων) όπου στο άρθρο 5 ορίζονταν "η ολομέλεια των Γραμματέων της Επικρατείας σχηματίζει το Υπουργικόν Συμβούλιον".