|
[[Image:Yeniceri aga.jpg|thumb|right|Ένας Γενιτσάρ Αγάς]]
Ο '''Αγάς''' ήταν τίτλος αξιωματούχου στην [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]] που δήλωνε άρχοντα, διοικητή. ΗΣτην λέξη είναιοθωμανική τουρκική agaγλώσσα πουη λέξη (agha ή ağa) σημαίνει διοικητής, ενώ σπανιότερα χρησιμοποιείται και με την έννοια του ιδιοκτήτη γης<ref name="eoi">Encyclopedia of Islam, σελ. 245-6</ref>. Στη νεοελληνική δημώδη γλώσσα φέρεται ως χαρακτηρισμός ανθρώπου τυραννικού ή δεσποτικού, καθώς επίσης και για εκείνον που ζει με αρκετή οικονομική άνεση π.χ. "''σαν Αγάς''".
Αρχικά ο τίτλος του Αγά δίνονταν τόσο σε πολιτικούς όσο και σε στρατιωτικούς αξιωματούχους της Αυτοκρατορίας. Ανάλογα δε του αντικειμένου διοίκησης λάμβαναν και ιδιαίτερο όνομα., Χαρακτηριστικότεροιόπως αυτώνΧασεκή ήταν:Αγάς (αρχιφύλακας), Χαζνεντάρ Αγάς (προϊστάμενος του θησαυροφυλακίου), Κιζλάρ Αγάς (διοικητής των ευνούχων των ανακτόρων), Γενιτσάρ Αγάς (διοικητής τμήματος των [[Γενίτσαροι|Γενιτσάρων]]), [[Γερλή Αγάς]] (διοικητής των [[Γερλήδες|Γερλήδων]]) και Δερβέν Αγάς, ή [[Δερβέναγας]] (διοικητής φύλαξης περασμάτων των Δερβενίων, Κλεισούρες, κ.ά.).
# Ο '''Χασεκή Αγάς''' λέγονταν ο αρχιφύλακας
# Ο '''Χαζνεντάρ Αγάς''' που λέγονταν ο προϊστάμενος του θησαυροφυλακίου.
# Ο '''Κιζλάρ Αγάς''' που ήταν ο διοικητής των ευνούχων των ανακτόρων.
# Ο '''Γενιτσάρ Αγάς''' που λέγονταν ο διοικητής τμήματος των [[Γενίτσαροι|Γενιτσάρων]].
# Ο '''[[Γερλή Αγάς]]''' που λέγονταν ο διοικητής των λεγομένων [[Γερλήδες|Γερλήδων]].
# Ο '''Δερβέν Αγάς''', ή '''[[Δερβέναγας]]''', που λέγονταν ο διοικητής φύλαξης περασμάτων των Δερβενίων, Κλεισούρες, κ.ά.
Βαθμιαία όμως ο τίτλος αυτός άρχισε να χάνει την αρχική του σημασία. καιΜετά δίδονταντο διωγμό των Γενιτσάρων από τον σουλτάνου [[Μαχμούτ Β']], επικράτησε να δίνεται περισσότερο σε αμόρφωτουςαγράμματους διοικητές σε αντιδιαστολή με τους μορφωμένους άρχοντες και διοικητές που λάμβαναν τον τίτλο του ''[[Εφέντη'']].
Κατά τη διάρκεια της [[τουρκοκρατία]]ς για τους Έλληνες ο τίτλος αυτός ταυτίστηκε δικαιολογημένα με την έννοια του εξουσιαστή που όφειλαν να τον υπακούν και να εκτελούν τις εντολές του. Παρατηρήθηκε όμως πολλές φορές και Έλληνες που λάμβαναν τον τίτλο αυτόν νάνα συνδέεται τ΄το όνομά τους με τον τίτλο όπως π.χ. Δημήτραγας, Θανάσαγας, Μανούσαγας κ.λπ.
Σήμερα, στηστην [[Τουρκία]], o "τίτλος Αγάς" χρησιμοποιείται ως ευγενής προσφώνηση, αντίστοιχα με το Κύριος, που όμως δεν προηγείται αλλά έπεται του ονόματος π.χ. Αχμέτ αγάς = Κύριος Αχμέτ.
== Λαογραφία ==
# Το γνωστό επίσης λαϊκό: "''άντε το μωρό, μωρό μου κάνει νάνι,/ μοιάζει σαν Αγάς, επάνω στο ντιβάνι''"
# Το παραδοσιακό κρητικό: "''Μαζλούμ Αγάς''" που πρόκειται για μπαλουξή ή μπουλουξή που ήταν Γερλή Αγάς στη Κρήτη,
# Και βέβαια τοΤο πολύ γνωστό λαϊκό "Σεράχ" όπου αφού άστραψε το σπαθί του καβαλάρη και σπαράξαν τα κορμιά και ακολούθησε η απαγωγή της με φωνές Αλλάχ, Αλλάχ:
::::::::''Κλαίνε στα χαρέμια οι σκλάβες
::::::::''Τρέμουν την οργή του Πασά
::::::::''Κλαίνε στο σεράι οι '''Αγάδες'''
::::::::''Που ποθούσαν της Σεράχ την ομορφιά!
== Δείτε επίσης ==
* [[Αγά Χαν]]
==Παραπομπές==
<references/>
== Πηγές ==
* "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica", τομ. 1ος, σελ. 178.
* Bosworth, C.E, Van Donel, E., Heinrichs, W.P., Pellat, Ch. (1991). The Encyclopedia of Islam, Vol. 7, E.J. Brill, Leiden
[[Κατηγορία: Οθωμανικοί βαθμοί – τίτλοι]]
[[Κατηγορία: Γενίτσαροι]]
[[Κατηγορία: Τουρκοκρατία]]
[[Κατηγορία: Εκφράσεις]]
[[Κατηγορία: Λαογραφία]]
| 