Αλκίνια: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Γραμμή 24:
* Αναφέρονται οι γενικές μέθοδοι. Για ορισμένα αλκίνια, όπως το [[αιθίνιο]], υπάρχουν και μερικές ειδικές μέθοδοι.
* Όπου R
==Χημικές ιδιότητες και παράγωγα ==
* Εμφανίζουν όλες τις χαρακτηριστικές ιδιότητες των ακόρεστων υδρογονανθράκων:
* Όπου R [[αλκάνια|αλκύλιο]] ή [[υδρογόνο]]. Τα R δεν είναι αναγκαίο να είναι ίδια μεταξύ τους.
* Όπου X [[αλογόνα|αλογόνο]], δηλαδή [[φθόριο]], [[χλώριο]], [[βρώμιο]] ή [[ιώδιο]], εκτός αν εξαιρείται κάποιο, όπως σημειώνεται παρακάτω.
=== Καύση ===
* Με το [[οξυγόνο]] του αέρα '''καίγονται''' παρέχοντας κυανή φλόγα υψηλότατης θερμοκρασίας (οξυακετυλενική φλόγα)<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.1.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{C_nH_{2n-2} + \frac{2n-1}{2}O_2 \xrightarrow{} nCO_2 + (n-1)H_2O + (657n - 230) \;kJ }</math>
</div>
* Η καύση αναπτύσσει θερμοκρασίες περίπου 3000<sup>ο</sup>C και χρησιμοποιείται στην κοπή και την τήξη μετάλλων και μεταλλικών κατασκευών. Μίγματα αλκινίων με αέρα είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα και εκρηκτικά.
=== Ενυδάτωση ===
Με επίδραση [[θειικό οξύ|θειικού οξέος]] και στη συνέχεια [[νερό|νερού]] ([[ενυδάτωση]]) σε αλκίνιο, παρουσία ιόντων [[υδράργυρος|υδραργύρου]] (Hg), παράγεται [[αιθανάλη]] (από αιθίνιο) ή [[κετόνες|κετόνη]] (από τα άλλα αλκίνια)<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.3.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{HC \equiv CH + H_2O \xrightarrow[H_2SO_4]{Hg^{2+}} CH_3CHO } </math>
<br />
ή
<br />
<math>\mathrm{RC \equiv CR + H_2O \xrightarrow[H_2SO_4]{Hg^{2+}} RCH_2COR } </math>
</div>
* Ενδιάμεσα παράγεται ασταθής [[αλκενόλες|αλκενόλη]] που ισομερειώνεται σε αλδεΰδη ή κετόνη.
* Σε ακραία αλκίνια, δηλ. τύπου RC ≡ CH, παράγεται μεθυλοκετόνη, δηλ. του τύπου RCOCH<sub>3</sub>.
=== Προσθήκη υπαλογονώδους οξέος ===
Με επίδραση ([[προσθήκη]]) [[υποαλογονώδη οξέα|υποαλογονώδους οξέος]] (HOX) σε αλκίνιο παράγεται αλαιθανάλη (από αιθίνιο) ή [[κετόνες|αλοκετόνη]] (από τα άλλα αλκίνια)<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 156, §6.8.4.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{HC \equiv CH + HOX \xrightarrow{} XCH_2CHO } </math>
<br />
ή
<br />
<math>\mathrm{RC \equiv CR + HOX \xrightarrow{} RCHXCOR } </math>
}</math>
</div>
* Το HOX παράγεται συνήθως επιτόπου με την αντίδραση:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
2H_2O + X_2 \xrightarrow{} 2HOX
}</math>
</div>
* Ενδιάμεσα παράγεται ασταθής [[αλκενόλες|αλαλκενόλη]] που ισομερειώνεται σε αλαλδεΰδη ή αλοκετόνη.
* Σε ακραία αλκίνια, δηλ. τύπου RC ≡ CH, παράγεται (αλομεθυλο)κετόνη, δηλ. του τύπου RCOCH<sub>2</sub>X, εκτός αν το αλογόνο είναι το φθόριο, οπότε σχηματίζεται φθοραλδεΰδη του τύπου RCHFCHO. Αυτό συμβαίνει γιατί η προσθήκη γίνεται κατά την έννοια <sup>δ+</sup>X-OH<sup>δ-</sup>, για τα εκτός φθορίου αλογόνα και <sup>δ-</sup>F-OH<sup>δ+</sup>.
=== Καταλυτική υδρογόνωση ===
Με καταλυτική [[υδρογόνωση]] αλκινίου σχηματίζεται αρχικά [[αλκένιο]] και στη συνέχεια (με περίσσεια [[υδρογόνο|υδρογόνου]]) [[αλκάνιο]].<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.4α.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + H_2 \xrightarrow{Ni\;\acute{\eta}\; Pd \;\acute{\eta}\; Pt} E-RCH=CHR \xrightarrow[+ H_2]{Ni\;\acute{\eta}\; Pd \;\acute{\eta}\; Pt} RCH_2CH_2R
}</math>
</div>
=== Αλογόνωση ===
Με επίδραση [[αλογόνα|αλογόνου]] (X<sub>2</sub>) ([[αλογόνωση]]) σε αλκίνιο έχουμε [[αντίδραση προσθήκης|προσθήκη]] στον τριπλό δεσμό. Παράγεται αρχικά διαλαλκένιο
και στη συνέχεια (με περίσσεια [[αλογόνο|αλογόνου]]) τετρααλαλκάνιο.<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.2.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + X_2 \xrightarrow{CCl_4} RCX=CXR \xrightarrow[+X_2]{CCl_4} RCX_2CX_2R
}</math>
</div>
=== Υδραλογόνωση ===
Με προσθήκη [[υδραλογόνα|υδραλογόνων]] (HX) ([[υδραλογόνωση]]) σε αλκίνιο παράγεται αρχικά αλαλκένιο και στη συνέχεια (με περίσσεια [[υδραλογόνο|υδραλογόνου]]) διαλαλκάνιο.<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.1.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + HX \xrightarrow{} RCH=CXR \xrightarrow{+HX} RCH_2CX_2R
}</math>
</div>
* Σε ακραία αλκίνια, δηλ. τύπου RC ≡ CH, παράγεται αρχικά αλαλκένιο του τύπου RCX=CH<sub>2</sub> και τελικά διαλαλκάνιο του τύπου RCX<sub>2</sub>CH<sub>3</sub>. Δηλαδή η προσθήκη γίνεται κατά την έννοια <sup>δ+</sup>H-X<sup>δ-</sup>.
=== Υδροκυάνωση ===
Με προσθήκη [[υδρακυάνιο|υδροκυανίου]] (HCN) ([[υδροκυάνωση]]) σε αλκίνιο παράγεται αλκενονιτρίλιο:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + HCN \xrightarrow{} RCH=C(R)CN
}</math>
</div>
* Η προσθήκη γίνεται κατά την έννοια <sup>δ+</sup>H-CN<sup>δ-</sup>.
=== Προσθήκη μονοξειδίου του άνθρακα ===
1. Με προσθήκη [[μονοξείδιο του άνθρακα|μονοξειδίου του άνθρακα]] (CO) και [[νερό|νερού]] (H<sub>2</sub>O), παράγεται αλκενικό οξύ:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + CO + H_2O \xrightarrow{} RCH=C(R)COOH
}</math>
</div>
* Η προσθήκη γίνεται κατά την έννοια <sup>δ+</sup>H-COOH<sup>δ-</sup>.
2. Με προσθήκη [[μονοξείδιο του άνθρακα|μονοξειδίου του άνθρακα]] (CO) και [[αλκοόλη|αλκοόλης]] (ROH), παράγεται αλκενικός αλκυλεστέρας:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + CO + ROH \xrightarrow{} RCH=C(R)COOR
}</math>
</div>
=== Διυδροξυλίωση ===
Η [[διυδροξυλίωση]] αλκινίου, αντιστοιχεί σε προσθήκη H<sub>2</sub>O<sub>2</sub> και παράγει υδροξυαλδεΰδη ή υδροξυκετόνη<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 157, §6.8.9.</ref>:
1. Επίδραση αραιού διαλύματος [[υπερμαγγανικό κάλιο|υπερμαγγανικού καλίου]] (KMnO<sub>4</sub>). Π.χ.:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
5RC \equiv CR + 4KMnO_4 + 2H_2SO_4 \xrightarrow{} 5RCH(OH)COR + 4MnO + 2K_2SO_4 + 2H_2O }</math>
</div>
2. Επίδραση [[καρβονικά οξέα|καρβονικού οξέος]] και [[υπεροξείδιο του υδρογόνου|υπεροξείδιου του υδρογόνου]]:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + H_2O_2 \xrightarrow{RCOOH} RCH(OH)COR }</math>
</div>
* Ενδιάμεσα παράγεται ασταθής [[ταυτομέρεια|ταυτομερής]] αλκενοδιόλη που ισομερειώνεται σε υδροξυαλδεΰδη ή υδροξυκετόνη.
=== Προσθήκη αλκοολών ===
Με επίδραση [[αλκοόλες|αλκοόλης]] (ROH) σε αλκίνιο παράγεται αλκενυλαλκυλαιθέρας<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.5.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + ROH \xrightarrow{\triangle} RCH=C(R)OR}
</math>
</div>
* Η προσθήκη γίνεται κατά την έννοια <sup>δ-</sup>RO-H<sup>δ+</sup>.
=== Προσθήκη καρβονικών οξέων ===
Με επίδραση [[καρβονικά οξέα|καρβονικών οξέων]] (RCOOH) σε αλκίνιο παράγεται [[εστέρες|καρβονικός αλκενυλεστέρας]]<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.6.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + RCOOH \xrightarrow{} RCOOC(R)=CHR}
</math>
</div>
* Η προσθήκη γίνεται κατά την έννοια <sup>δ-</sup>RCOO-H<sup>δ+</sup>.
=== Οζονόλυση ===
Με επίδραση [[όζον|όζοντος]] ([[οζονόλυση]]) σε αλκίνιο, παράγεται αρχικά ασταθές [[οζονίδια|οζονίδιο]] που τελικά διασπάται σε διαλδεΰδη (αιθίνιο), [[αλδεΰδες|κεταλδεΰδη]] (άλλα εξωτερικά αλκίνια) ή [[κετόνες|δικετόνη]](εσωτερικά αλκίνια)<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.7α.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
RC \equiv CR + \frac{2}{3}O_3 \xrightarrow{H_2O} RCOCOR }</math>
</div>
=== Επίδραση πυκνού υπερμαγγανικού καλίου ===
Με επίδραση πυκνού διαλύματος [[υπερμαγγανικό κάλιο|υπερμαγγανικού καλίου]] (KMnO<sub>4</sub>) παράγεται [[οξαλικό οξύ]] (αιθίνιο), [[κετοξέα|κετοξύ]] ή [[κετόνες|δικετόνη]](εσωτερικά αλκίνια) (άλλα εξωτερικά αλκίνια) <ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.8.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>\mathrm{
5HC \equiv CH + 8KMnO_4 + 4H_2SO_4 \xrightarrow{} 5HOOCCOOH + 8MnO_2 + 4K_2SO_4 + 4H_2O
}</math>
<br />
ή
<br />
<math>\mathrm{
5RC \equiv CH + 6KMnO_4 + 3H_2SO_4 \xrightarrow{} 5RCOCOOH + 6MnO_2 + 3K_2SO_4 + 3H_2O
}</math>
<br />
ή
<br />
<math>\mathrm{
5RC \equiv CH + 4KMnO_4 + 2H_2SO_4 \xrightarrow{} 5RCOCOR + 4MnO_2 + 2K_2SO_4 + 2H_2O
}</math>
</div>
== Παρατηρήσεις, υποσημειώσεις και αναφορές ==
| |||