|
Ο '''Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών''' ('''ΙΔΕΑ''') ήταν μία μυστική παραστρατιωτική οργάνωση εθνικοφρόνων αντικομμουνιστών αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού, η οποία αναμίχθηκε στα πολιτικά πράγματα της χώρας με σκοπό να επιβάλει τις εθνικιστικές θέσεις της. Αποκορύφωμα της παρέμβασής του ήταν όταν το 1951 αποπειράθηκε να καταλάβει την εξουσία με τη βία, ώστε να την παραδώσει στον Αρχιστράτηγο [[Αλέξανδρος Παπάγος|Αλέξανδρο Παπάγο]]. Ο Αρχιστράτηγος δήλωσε έκπληκτος από τη δράση του ΙΔΕΑ και κάλεσε τους αξιωματικούς να αποσυρθούν, οδηγώντας έτσι το κίνημα σε αποτυχία.
==Ίδρυση==
Ιδρύθηκε στις 25 Οκτωβρίου του [[1944]] στην [[Αθήνα]]<ref>Ν. Αντωνακέας, Φως εις το σκότος της κατοχής : Εθνική αντίστασις 1941-1944 : Ηρωϊσμοί - αυτοθυσίαι, αθλιότητες - προδοσίαι, Αθήνα, 1947· ''Σπ. Λιναρδάτος'', Από τον Εμφύλιο στη Χούντα, τ. Α', σελ. 235.</ref> από ένα εκπρόσωπο της «ΕΝΑ» ([[Ένωση Νέων Αξιωματικών]]) και έξι αντιπροσώπους της «Τρίαινας», που ήταν αντικομμουνιστικές{{Πηγή}} και φιλοβασιλικές{{Πηγή}} οργανώσεις που είχαν ιδρυθεί από αξιωματικούς μονάδων του Ελληνικού Στρατού στηνστη [[Μέση Ανατολή]] κατά τον [[Β'Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β'Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]].
Σκοπός του ΙΔΕΑ ήταν η πλήρης διάλυση του [[κομμουνισμός|κομμουνιστικού]] κινήματος και η εγκαθίδρυση και αναπαραγωγή του στρατιωτικού μηχανισμού στην οργάνωση του αστικού μεταπολεμικού κράτους στην Ελλάδα ή, σύμφωνα με την ορολογία απόρρητου εσωτερικού εγγράφου του ίδιου του ΙΔΕΑ, η «δικτατορία του ΙΔΕΑ»<ref name=auto1>''Σπ. Λιναρδάτος'', Από τον Εμφύλιο στη Χούντα, τ. Α', σελ. 235.</ref>. Η αντίληψη και ουσιαστική θέση του ΙΔΕΑ ήταν η ταύτιση του στρατού με το έθνος και η πλήρης ανεξαρτησία του από την πολιτική εξουσία. Ουσιαστικός θεσμός έκφρασης των εθνικών συμφερόντων θα ήταν ο ίδιος ο ΙΔΕΑ, ενώ πουθενά στις θέσεις του ΙΔΕΑ δεν αναφέρεται η μοναρχία. Από το 1947 είχαν αρχίσει απροκάλυπτες παρεμβάσεις του ΙΔΕΑ στην πολιτική ζωή με επισκέψεις σε πολιτικούς και υπαγόρευση των θέσεών του<ref name=auto1 />.
Ο ΙΔΕΑ ήταν οργανωμένος κατά το φασιστικό πρότυπο και τα όργανά του ονομάζονταν «δέσμες».
==Το Κίνημακίνημα του ΙΔΕΑ==
Το βράδυ της '''30ης Μαΐου προς 31η Μαΐου 1951''', μόλις έγινε γνωστή η απόφαση του [[Αλέξανδρος Παπάγος|Αλέξανδρου Παπάγου]] να παραιτηθεί αποαπό την Αρχιστρατηγία των Ενόπλων Δυνάμεων, ηγετικά στελέχη του [[ΙΔΕΑ]] κατέλαβαν τα γραφεία του [[ΓΕΕΘΑ]] και του [[ΓΕΣ]] στα [[Βουλή των Ελλήνων|Παλαιάπαλαιά Ανάκτοραανάκτορα]]. Ταυτόχρονα έμπιστοι συνεργάτες τους κατέλαβαν κρίσιμες εγκαταστάσεις στο κέντρο της [[Αθήνα|Άθήνας]]. Ο [[Αλέξανδρος Παπάγος]] πληροφορήθηκε έκπληκτος το Κίνημακίνημα και νωρίς το πρωί της [[31 Μαΐου]] κατέβηκε από το σπίτι του στην [[Εκάλη Αττικής|Εκάλη]] στα Παλαιά Ανάκτορα, διέταξε όλες τις μονάδες να επιστρέψουν στα στρατόπεδά τους και επέπληξε του κινηματίες που είχαν προχωρήσει στο Κίνημακίνημα χωρίς την άδειά του.
==Αίτια της κρίσης==
O Παπάγος ήταν ενοχλημένος αποαπό τις επιθέσεις που δεχόταν από συμβούλους και μέλη της βασιλικής οικογένειας, που ήταν ενάντια στηστην κάθοδό του στη πολιτική. Σε αποκλειστική συνέντευξη στην εφημερίδα «Ελευθερία», στις [[25 Μαρτίου]] [[1951]], ο [[Παύλος Α΄ της Ελλάδας|Βασιλιάς Παύλος]] διακήρυξε την προσήλωσή του στους δημοκρατικούς θεσμούς και επετέθη κατά της λύσης Παπάγου, επικρίνοντας έμμεσα αλλά φανερά τοτον Στρατάρχηστρατάρχη για την απόφασή του ν΄ν' αναμιχθεί στημε την πολιτκή. Εκμεταλλευόμενη η Κυβέρνησηκυβέρνηση την ανοιχτή πιάπια διαμάχη μεταξύ Βασιλιάβασιλιά και Παπάγου, ανακοίνωσε στις [[2 Μαΐου]] [[1951]], την απόφασή της να προκηρύξει εκλογές<ref>Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα, Ανδρέας Γ. Παπανδρέου, σελ 129</ref>.
Ο Παπάγος υπέβαλε την παραίτησή του στον Πρωθυπουργόπρωθυπουργό [[Σοφοκλής Βενιζέλος|Σοφοκλή Βενιζέλο]], το πρωί της [[30 Μαΐου]], εκφράζοντας την πρόθεσή του να πολιτευτεί. Στην ανακοίνωσηανακοίνωσή του ο Βενιζέλος υπαινίχθηκε πως η παραίτηση του Παπάγου ήταν αντίθετη στιςμε τις επιθυμίες του Βασιλιάβασιλιά και της Κυβέρνησηςκυβέρνησης, επιβεβαιώνοντας έτσι ό,τι ήταν πάγκοινα γνωστό. Ο [[Παύλος Α΄ της Ελλάδας|Βασιλιάςβασιλιάς Παύλος]], επικαλούμενος εξαπάτηση του Θρόνου με τη διαβεβαίωση του Στρατάρχηστρατάρχη να μην πολιτευτεί, διέταξε τον αρχηγό Γ.Ε.Σ., στρατηγό [[Θρασύβουλος Τσακαλώτος|Θρασύβουλο Τσακαλώτο]] να συλλάβει τον Παπάγο, αλλά η εντολή δεν εκτελέστηκε.
==Συνέπειες==
Η Κυβέρνησηκυβέρνηση προσπάθησε να συγκαλύψει το επεισόδιο. Το επίσημο ανακοινωθέν απλώς ανέφερε πως «λόγω πληροφοριών περί ενδεχομένης αποπείρας διασαλεύσεως της τάξεως υπουπό αναρχικών στοιχείων, ελήφθησαν την πρωίαν σήμερον ορισμένα στρατιωτικά μέτρα, τα οποία ήρθησαν ευθύς ως εξέλιπον οι λόγοι». Αργότερα, από τη προανάκριση προέκυψε πως η έκταση του Κινήματοςκινήματος ήταν αρκετά σοβαρή, και πως το Κίνημακίνημα είχε επιχειρηθεί στο όνομα του Παπάγου. Το Κίνημακίνημα απέτυχε χάρη στην άρνηση της Μεραρχίας Τεθωρακισμένων να προσχωρήσει στηνστη συνωμοσία<ref>Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα, Ανδρέας Γ. Παπανδρέου, σελ 130</ref>.
Η αποτυχία του Κινήματοςκινήματος είχε σαν αποτέλεσμα μια ομάδα σκληρών ακραίων αξιωματικών της οργάνωσης [[ΙΔΕΑ]] να χάσουν την εμπιστοσύνη τους προς τους ανωτέρους τους, επειδή δεν τόλμησαν να φέρουν σε πέρας το Κίνημακίνημα και υπέκυψαν στις πιέσεις των Ανακτόρωνανακτόρων και του Παπάγου.
Ο Βασιλιάς [[Παύλος Α΄ της Ελλάδας|Παύλος Α΄]], όπως και ο [[Σοφοκλής Βενιζέλος]], πίστευαν ότι οι εμπλεκόμενοι έπρεπε να τιμωρηθούν.
Oι αξιωματικοί που είχαν ηγηθεί της απόπειρας απομακρύνθηκαν από το στρατό αλλά τους δόθηκε αμνηστία. Το ΑΣΣ (Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο), αποφάσισε και πήρε σκληρά μέτρα εναντίον του ΙΔΕΑ, όπως προκύπτει από τα πρακτικά που δημοσιεύτηκαν <ref name="1951-08-21">Δημοσίευση των πρακτικών του ΑΣΣ, Εφημερίδα «Το Βήμα», [[21 Αυγούστου]] [[1951]]</ref>. Η πλευρά των υπερασπιστών του ΙΔΕΑ επικεντρωνόταν στο γεγονός ότι το ο εμπνευστής του κινήματος της [[30 Μαΐου]], o Ταξίαρχοςταξίαρχος Χρηστέας, ήταν σε πολεμική διαθεσίμοτητα ως ανάπηρος πολέμου. Το ίδιο και ο Συνταγματάρχηςσυνταγματάρχης Καραμπότσος, ενώ ο έτερος των πρωταιτίων είχε χάσει τον αδελφό του στον πόλεμο (Κουρούκλης). Αυτό τεκμηριώνεται από τις ανακρίσεις και τα στρατιωτικά μητρώα των πρωταιτίων.
Στη συνεδρίασή του, το ΑΣΣ με συντριπτική πλειοψηφία (16 θετικές, 1 λευκή και 1 αρνητική ψήφο), ζήτησε να μην ψηφίσει ο στρατός στις επόμενες εκλογές, διότι, κατά τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατού, [[Θρασύβουλος Τσακαλώτος|Θρασύβουλο Τσακαλώτο]], υπήρχε κίνδυνος να επηρεαστεί το ελεύθερο πολιτικό φρόνημα των στρατιωτών από τους αξιωματικούς. Τα πρακτικά αυτών των σημαντικών αποφάσεων του ΑΣΣ διέρρευσαν στον τύπο, από κύκλους εναντιούμενους στον Παπάγο. Οι εφημερίδες «Τα Νέα» και «Το Βήμα», με συνεχή δημοσιεύματα τα έτη 1951 και 1952, καλούσαν το ΑΣΣ να δείξει ανεκτικότητα έναντι του [[ΙΔΕΑ]].<ref name="1951-08-19">«Το Βήμα» μέμφεται τη βούληση του ΑΣΣ να απέχει ο στρατός από τις εκλογές, για να μην επηρεαστεί το φρόνημα των στρατιωτών, Εφημερίδα «Το Βήμα», [[19 Αυγούστου]] [[1951]]</ref><ref name="1952-01-07">«Τα Νέα» καλούν το ΑΣΣ να μην δημιουργεί προβλήματα στον στρατό ασχολούμενο με τον ΙΔΕΑ: ''«ΟιΑι άκαιροι δίκεςδίκαι και οιαι αναδρομικέςαναδρομικαί διώξεις σε τίποτα δεν ωφελούν τον στρατό[...]»'', Εφημερίδα «Τα Νέα», [[7 Ιανουαρίου]] [[1952]]</ref>.
O [[ΙΔΕΑ]] έπαψε να υφίσταται το [[1951]], όμως αξιωματικοί που ανήκαν σε αυτόν παλαιότερα συνέχισαν τηντη συνωμοτική παρακρατική τους δράση και μετά, μέχρι το [[Πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967]].
==Δείτε επίσης==
|
