Κοινωνική μνήμη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η κοινωνική μνήμη αναφέρεται στο παρελθόν, συμβάλλει στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης και ιδεολογιοποίησης των υποκειμένων. Μεταβιβάζει από γενιά σε γενιά το παρελθόν, το οποίο επέφερε ανατρεπτικές αλλαγές στη ζωή του ατόμου και της κοινωνίας. Το περιεχόμενο της, δεν είναι ομοιόμορφο και συναινετικό για όλα τα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες. Μπορούμε να πούμε ότι προσαρμοζεταιπροσαρμόζεται στην κοινωνιο-ψυχολογική ταυτότητα του υποκειμένου. Η κοινή γνώμη αντιπαραθέτει τη μνήμη στη λήθη, προσδίδοντας μια θετική σημασία στη μνήμη και μια αρνητική στη λήθη. Αυτές οι δύο είναι δύο όψεις της κοινωνικής σκέψης. Η μνήμη συμμετέχει στον ορισμό της ταυτότητας,μας φέρνει σε επαφή με τις ρίζες μας και δείχνει το μέλλον μας.

Η έννοια της γενιάς σύμφωνα με τον Mannheim ορίζεται σε συγκεκριμένα χωρο-χρονικά πλαίσια, μιλάμε για μια ομάδα που έχουν κοινή βιωματική αντίληψη, κοινή δομή μνήμης. Αφορά μια ομάδα ατόμων που γεννήθηκαν την ίδια εποχή, δέχθηκαν τις ίδιες επιρροές και είχαν την ίδια ιστορική, κοινωνική και πολιτική τύχη.

Αναφέρεται στα γεγονότα του παρελθόντος που σημάδεψαν το άτομο και τη κοινωνία. Μπορεί να είναι προσωπική- οικογενειακή, που σχετίζεται με προσωπικές εμπειρίες και βιώματα και κοινωνική, η οποία εσωτερικεύει το κοινωνικό περιβάλλον. Συνήθως τα άτομα θυμούνται τα πιο σημαντικά γεγονότα και αυτά γίνονται σημεία αναφοράς για την ανεύρεση άλλων γεγονότων, θυμούνται καλύτερα την αρχή και το τέλος των γεγονότων και συχνά τα αυτοβιογραφικά γεγονότα αλληλεπιδρούν με τα δημόσια κοινωνικοπολιτικά γεγονότα. Έχουμε διάκριση σε αυτοβιογραφική μνήμη και λήθη. Η τελευταία αναφέρεται σε γεγονότα, τα οποία τα άτομα δεν επιθυμούν να είχαν συμβεί, επειδή αφορούν προβληματικές καταστάσεις, όμως αποτελούν αντικείμενο συζήτησης και έτσι λυτρώνονται. Υπάρχουν γεγονότα όμως που στιγματίζουν την ταυτότητα των υποκειμένων και συνθέτουν την κοινωνική λήθη και αποσιωπώνται, καθώς αποτελούν απαγορευμένη κοινωνικά αλήθεια. Είναι η λήθης φάρμακο και λήθη φαρμάκι, η πρώτη ανακουφίζει και η δεύτερη διαγράφει οποιοδήποτε μνημονικό ίχνος. Τα άτομα μικρής ηλικίας έχουν αυτοβιογραφική μνήμη εγωκεντρική ενώ μεγαλύτερης κοινωνιο-κεντρική.

Όταν το κοινωνικό υποκείμενο γίνεται στόχος κοινωνικής λήθης,μπορούμε να μιλήσουμε για τη διαδικασία ψυχολογιοποίησης που προτάθηκε αποαπό τον Παπαστάμου(1989). Ο μηχανισμός αυτός ενεργοποιείται όταν κάτι ''διαφορετικό΄΄ αναστατώνει τη συνοχή και ομοιομορφία του κοινωνικού πεδίου, ψυχολογιοποιούμε τις ιδέες και συμπεριφορές που εκφράζουν διαφωνία. Για την διατήρηση της κοινωνικής τάξης, προσπαθούμε να ακυρώσουμε το δράστη, όταν η συμπεριφορά του παρεκκλίνει αποαπό αυτό που θεωρείται φυσιολογικό.

* Άννα μαντόγλουΜαντόγλου, μνήμες ατομικές-συλλογικές-ιστορικές , εκδόσεις ελληνικάΕλληνικά γράμματαΓράμματα.