Λήθαργος σπόρων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

== Τα στάδια από τοτον λήθαργο ως τητην [[βλάστηση]] ==

Από τα πρώτα χρόνια έρευνας πάνω στο λήθαργο σπόρων, οι επιστήμονες άρχισαν να ψάχνουν χημικούς παράγοντες που με τον ένα ή άλλο τρόπο συνδέονταν με το φαινόμενο. Οι πρώτες έρευνες περιστράφηκαν γύρω από χημικούς αναστολείς/παρεμποδιστές και κατέληξαν στην απομόνωση της ορμόνης “Dormin”, αυτής που σήμερα ονομάζουμε αμπσισσικό οξύ (ΑΒΑ). Οι μελέτες τότε κατέληξαν πως οι υψηλές συγκεντρώσεις ΑΒΑ πριν το λήθαργο προκαλούσαν αυτή την κατάσταση. Νεότερες έρευνες όμως ανέτρεψαν αυτά τα συμπεράσματα και το ΑΒΑ μάλλον δεν έχει σχέση αιτίου-αποτελέσματος με το λήθαργο στους σπόρους. Η σημαντικότερη δράση του ΑΒΑ είναι ο έλεγχος των στομάτων και άρα του συστήματος διαχείρισης ύδατος που κάθε [[φυτό]] ενσωματώνει. Έχει, επίσης, ονομαστεί και ορμόνη του stress διότι συντίθεται σε μέρη του φυτού που δέχονται υδατικές και όχι μόνο καταπονήσεις. Σε ότι αφορά τους σπόρους, περιορίζεται στο να αναστέλλει τη βλάστηση κι όχι να προκαλεί λήθαργο. Πιο σημαντική σε σχέση με το λήθαργο σπόρων είναι η ομάδα παρεμφερών ορμονών που ονομάζονται γιββερελλίνες (Gibberellins, GAs). Η ονομασία προέρχεται από ένα [[μύκητας|μύκητα]] από τον οποίο πρωτοαπομονώθηκαν στην [[Ιαπωνία]]. Από τις περίπου 120 γιββερελλίνες που έχουν ανακαλυφθεί ως σήμερα, πιο σημαντική είναι το γιββερελλικό [[οξύ]] ή GA3. Η παρουσία τους σε υψηλές συγκεντρώσεις σουςστους σπόρους παρεμποδίζει το λήθαργο και σε πολλά είδη έχει σχέση με τη σύνθεση υδρολυτικών ενζύμων (κυρίως α-αμυλάσης) που κινητοποιούν τα θρεπτικά αποθέματα των σπόρων, προετοιμάζοντάς τους για [[βλάστηση]]. Απεναντίας, μικρές ή καθόλου συγκεντρώσεις γιββερελλινών έχουν σχεδόν σίγουρο επακόλουθο την πρόκληση ληθάργου στο σπόρο. Στην πράξη, πολλές φορές σπόροι που είναι σε λήθαργο, όχι μόνο έχουν μικρές συγκεντρώσεις GA, αλλά ανιχνεύονται και ουσίες παρεμποδιστές της σύνθεσης γιββερελλινών όπως η τετρακυκλάση (TCY), το ancymidazol, το uniconazol και το paclobutrazol. Οι λοιπές ομάδες φυτοορμονών, δεν έχουν σημαντική επίδραση στο λήθαργο, ενώ οι περισσότερες ενισχύουν το δυναμικό για [[βλάστηση]].

Πολλές φορές λήθαργος στους σπόρους προκαλείται από διάφορους φυσικούς παράγοντες. Όπως επίσης, λήθαργος μπορεί να ανασταλεί από φυσικούς παράγοντες. Κάθε φυτικό [[Είδος (βιολογία)|είδος]] διακρίνεται από συγκεκριμένες φυσικές συνθήκες που είναι τα άριστάάριστα γι’ αυτό επίπεδα για τους περισσότερους παράγοντες και ανάλογα με τον παράγοντα έχει ένα πάνω κι ένα κάτω όριο στο οποίο ευδοκιμεί. Όταν κάποιος παράγοντες ξεπεράσει το πάνω ή το κάτω όριο, τότε ο [[σπόρος]] του συγκεκριμένου είδους μπαίνει σε λήθαργο.

Πολλά είδη φυτών, που κυριαρχούν στα εύκρατα κλίματα, δημιουργούν σπόρους το [[φθινόπωρο]] οι οποίο διαχειμάζουν σε κατάσταση ληθάργου και βλαστάνουν μόνο την άνοιξη, αφότου οι συνθήκες επιτρέψουν την ανάπτυξη φυτών. Αυτά τα είδη παρουσιάζουν ενδογενή λήθαργο το χειμώνα, αλλά και τις ζεστές αλκυονίδες μέρες. Για να βλαστήσουν πρέπει να υποστούν για κάποιο διάστημα υγρόψυξη (pre-chilling) ώστε να διακοπεί πρώτα ο λήθαργος. Ανάλογα με το φυτικό είδος μπορεί να χρειάζονται αρκετές εβδομάδες ή να αρκούν μερικές μόνο μέρες έκθεσης.

Άλλος σημαντικός παράγοντας που λαμβάνεται υπόψη είναι η [[θερμοκρασία]]. Εκτός από την [[υγρόψυξη]] που σπόροι κάποιων ειδών απαιτούν, η εναλλαγή των θερμοκρασιών μπορεί να διακόψει το λήθαργο και να ανεβάσει το αυξητικό δυναμικό. Ανάλογα με το είδος, ο σπόρος μπορέιμπορεί να θέλει ημερήσιο θερμοκρασιακό εύρος (ΗΕΘ) από λίγους βαθμούς εώςέως και πάνω από 10-15 °C. Το ΗΕΘ αλλάζει με τη εποχή του έτους κι έτσι χρησιμοποιείται σαν ρυθμιστής από τα φυτά. Επόμενο σύνολο παραγόντων που εξετάζονται σε σχέση με την επίδρασή τους στο λήθαργο σπόρων είναι το μηχανικό σύστημα που χρησιμοποιείται για κάλυψη και προστασία του εμβρύου και των θρεπτικών του αποθεμάτων. Το περισπέρμιο μπορεί να είναι σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας της βλάστησης, ευνοώντας τα λήθαργο του σπόρου. Αυτό το καταφέρνει ρυθμίζοντας την ανταλλαγή [[αέριο|αερίων]] και [[νερό|νερού]] του [[έμβρυο|εμβρύου]] με το [[περιβάλλον]]. Τέτοιου είδους περιορισμοί μπορούν αν εκλείψουν τεχνητά με τη διάρρηξη ή αποβολή του περισπερμίου κατά την επεξεργασία με [[μαχαίρι]], [[λίμα]], [[γυαλόχαρτο]] ή [[άμμος|άμμο]]. Στη [[φύση]] αυτό συμβαίνει αν ένα [[ζώο]] πατήσει ή φάει το σπόρο, με διάβρωση κλπ

Η δεύτερη ανάγκη που εξυπηρετείται είναι ο συγχρονισμός με τις εποχές. Οι σπόροι ενός είδους σε μια καθορισμένη περιοχή βλαστάνουν συγκεκριμένη ευνοϊκή περίοδο. Αυτό σαν αποτέλεσμα μειώνει σημαντικά το ποσοστό των σπόρων που αλλιώς θα βλάστανανβλάσταιναν σε λάθος εποχή και με πολλές πιθανότητες να καταστραφεί γρήγορα το [[φυτάριο]]. Επίσης, τα φυτά που θα φυτρώσουν την ίδια εποχή, αναμένεται και να ανθίσουν μαζί, οπότε ευνοείται η [[παραγωγή]] πολλαπλασιαστικού [[υλικό|υλικού]].

Η αξιοποίηση ευκαιριακών συνθηκών είναι πολύ σημαντικό στοιχείο όσων φυτικών ειδών χρησιμοποιούν το λήθαργο σπόρων για τέτοιο σκοπό. Οι σπόροι σε αυτό το στάδιο γίνεται να διατηρηθούν για πολλά χρόνια και να βλαστήσουν όταν επικρατήσουν ευνοϊκές συνθήκες. Το πιο αξιοπρόσεκτο παράδειγμα είναι το ότι στις καυτές [[έρημος|ερήμους]] μετά από μια [[βροχή]] (ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο) ανθίζουν μια σειρά από φυτά. Αυτά προέρχονται από σπόρους που βρίσκονται χρόνια στην καυτή άμμο, σε κατάσταση ληθάργου. Άλλο παράδειγμα είναι τα φυτά που οι σπόροι τους περιμένουν να συμβεί πυρκαγιά σε κάποια περιοχή για να φυτρώσουν και να καταλάβουν μετά την περιοχή. Η [[φωτιά]], δηλαδή, είναι το [[ερέθισμα]] που δίνει στους σπόρους αυτούς το σήμα για να βλαστήσουν. Τρίτο παράδειγμα είναι οι σπόροι φυτικών παρασίτων. Αυτοί παραμένουν σε λήθαργο για πολύ καιρό, εώςέως ότου ανιχνεύσουν την παρουσία ενός φυτού [[ξενιστής|ξενιστή]] κάπου κοντά τους.

Ειδικά στην περίπτωση που τα πουλιά τρέφονται με φρούτα και διασπέρνουνδιασπείρουν παράλληλα τους σπόρους τους, η γεωγραφική εξάπλωση μπορεί να είναι ραγδαία.

Μέχρι σήμερα η εφαρμογή της [[τεχνολογία|τεχνολογίας]] του ληθάργου σπόρων υπήρξε περιορισμένη. Αυτό πιθανώς ήταν απόρροια των περιορισμένων γνώσεων γύρω από το θέμα. Κάποια σημαντικά σημεία της συνολικής γύρω από το θέμα γνώσης, είτε δεν είχαν ανακαλυφθεί ή ήταν μυστικά και όχι ευρέως γνωστές γνώσεις ή ήταν σε ερευνητικό στάδιο. Και πάντως δεν είχε αναπτυχθεί και η συζήτηση γύρω από την πρακτική εφαρμογή. Πλέον, έχουμε τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε τη σχετικά γνώση με αρκετά οφέλη. Μάλιστα, από τότε που πολλές φυτοορμόνες μπορούν τεχνητά να συντεθούν, η μαζική εφαρμογή είναι ένα βήμα πιο κοντακοντά.

Ο πρώτος τρόπος είναι η ενίσχυση της θέσης των οφέλιμωνωφέλιμων καλλιεργειών στο [[χωράφι]]. Αν παρεμποδίζεται ο λήθαργος τους κατά τη σπορά, θα φυτρώνουν πιο γρήγορα και πιο δυνατά με αποτέλεσμα να είναι σε καλύτερη θέση από τα [[ζιζάνιο|ζιζάνια]]. Μειονέκτημα θεωρείται η μη επέμβαση στα [[ζιζάνιο|ζιζάνια]] και δε μπορούμε να περιμένουμε σημαντικά αποτελέσματα σε όλες τις περιπτώσεις.

Δεύτερη στρατηγική είναι η πρόκληση ληθάργου στους σπόρους [[ζιζάνιο|ζιζανίων]], τα οποία πλέον θα φυτρώνουν σε ελεγχόμενους μικρούς αριθμούς. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ψεκασμό του χωραφιού με ορμονικούς αναστολείς της βλάστησης (ΑΒΑ..). Ο τρόπος δράσης είναι ιδιαίτερα δραστικός και περιορίζει τα [[ζιζάνιο|ζιζάνια]] πάρα πολύ. Ωστόσο, το μεγάλο κόστος της εφαρμογής είναι αποτρεπτικός παράγοντας. Εξάλλου πιθανό είναι να υπάρξουν [[παρενέργεια|παρενέργειες]] για τα ωφέλιμα φυτά ή στο [[περιβάλλον]].