Σχολή Κυρίτζη Καστορίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
|||
Γραμμή 1:
[[Αρχείο:Μεθόδιος Ανθρακίτης.jpg|thumb|right|190px|Ο [[Μεθόδιος Ανθρακίτης]] που δίδαξε στην Καστοριά από το [[1705]] έως το 1723.]]
Την πρώτη βιβλιογραφική αναφορά για την παιδεία στην [[Καστοριά]] μας την παρέχει ο [[Ματθαίος Παρανίκας]] στο Σχεδίασμά του <ref> Μ. Κ. Παρανίκας, Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από αλώσεως μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ΙΘ) εκατονταετηρίδος σσ 53-54, εν Κωνσταντινοπόλει 1867 </ref>που αναγνώσθηκε εις τον Ελληνικόν Φιλολογικόν Σύλλογον τον Ιούνιο του 1866 στην [[Κωνσταντινούπολη]]. <div lang="grc" style="font-family: Palatino Linotype;">«Εν Καστορία πατρίδι του φιλογενεστάτου Μανολάκη (1660 ακμ.) εικάζομεν, ότι συνέστη Σχολή κατά τα μέσα της ΙΖ΄ εκατοντ... υπ΄αυτού τούτου». </div>
</blockquote>
Ανάμεσα στους δασκάλους που κατά καιρούς δίδαξαν στην [[Καστοριά]] αναφέρεται και το όνομα του Κρητικού [[Γεράσιμος Παλλαδάς|Γεράσιμου Παλλαδά]], του κατόπιν Πατριάρχη Αλεξανδρείας (1688-1710). Ο Παλλαδάς, μη μπορώντας να επιστρέψει στην [[Κρήτη]] μετά την κατάκτησή της από τους Τούρκους (1669), πήγε στην Καστοριά που ήδη λειτουργούσε ελληνικό σχολείο πριν από το [[1614]],<ref>[[Απόστολος Βακαλόπουλος]], Ιστορία της Μακεδονίας, σ.414 [[1354]]-[[1833]]</ref> όπου φαίνεται να δίδαξε έως τα 1686.<ref> Τον Μάιο του 1686 του δόθηκε επιτροπικώς η μητρόπολη Αδριανουπόλεως. Ο [[Καισάριος Δαπόντες]] γράφει ότι ο [[Νικόλαος Μαυροκορδάτος|Μαυροκορδάτος]] «έκαμεν Αδριανουπόλεως τον από Καστορίας σοφώτατον Γεράσιμον» </ref>
== Η ίδρυση της Σχολής Κυρίτζη ==
Γραμμή 10:
Ο [[Μεθόδιος Ανθρακίτης]] στην ηλικία των σαράντα οκτώ ετών εγκαταλείπει τη [[Βενετία]], όπου ήταν εφημέριος και λειτουργούσε στον Ορθόδοξο Ναό του Αγίου Γεωργίου κι έρχεται στην Καστοριά ως αναγνωρισμένος ήδη Λόγιος και Θεολόγος προσκεκλημένος από τον [[Γεώργιος Καστοριώτης|Γεώργιο Καστοριώτη]] ή Καστριώτη το 1708 για να διδάξει στην Εκκλησιαστική του Σχολή (των Ιερών Γραμμάτων, όπως ονομάζονταν τότε και λειτουργούσε από το 1705) στη συνοικία του Αγίου Νικολάου Μουζεμβίκη.
Μόλις είχε τυπωθεί στο γνωστό τότε εκδοτικό οίκο των Γλυκήδων από τα Γιάννενα το τρίτο του βιβλίο μετά την Πνευματική Επίσκεψιν: Βοσκός Λογικών προβάτων. Για ένα άνθρωπο του πνευματικού αναστήματος του Ανθρακίτη μια εκκλησιαστική Σχολή περιορίζει κατά πολύ τον ορίζοντα της διδασκαλίας του. Έτσι δέχεται το 1710 πρόσκληση του Δημητρίου Κυρίτζη (πατρός) [συνέχισε ο γιος του Γεώργιος Κυρίτζης] να αναλάβει τη διεύθυνση και το κύριο διδακτικό έργο της μαθηματικής και ιδιαίτερα της φιλοσοφίας. Η Σχολή Κυρίτζη αποκτά φήμη και συρρέουν σπουδαστές από πολλά σημεία της ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας και ιδίως από το Άγιον Όρος <ref>Ιερόθεος Πελοποννήσιος ο Ιβηρίτης (από την Ι.Μ. Ιβήρων του Αγίου Όρους) και Μεθόδιος Ανθρακίτης ο εξ Ιωαννίνων, Σωφρονίου Ευστρατιάδη (1933)</ref> ακόμα και από τα Γιάννενα και το μακρινό Βουκουρέστι από όπου ο Μάρκος Πορφυρόπουλος<ref> Παρθένιος Πάβλοβιτς (περ.1695-1760), Απομνημονεύματα (Απρίλιος 1746) : «Βρήκα στη Σιάτιστα και την Καστοριά τον φιλόσοφο ιερομόναχο Μεθόδιο και άκουσα εκεί λογική και μαθηματικά» </ref> στέλνει μαθητές του στην Καστοριά. Διδάσκεται η φιλοσοφία κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τα σύγχρονα μαθηματικά για πρώτη φορά εντός ελλαδικού χώρου. Μαθητές του στη σχολή Κυρίτζη υπήρξαν ο Μπαλάνος Βασιλόπουλος που δεν προτιμά την περίφημη Σχολή Γκιούμα στα Ιωάννινα, ο Καστοριανός Σεβαστός Λεοντιάδης, ο Παχώμιος που αργότερα γίνεται γνωστός στη Θεσσαλονίκη [...] Ακολουθώντας την παράδοση του [[Μανωλάκης Καστοριανός|Μανωλάκη Καστοριανού]] ο Δημήτριος και ο γιός του αργότερα Γεώργιος ανέλαβαν να χρηματοδοτούν και τρεις δασκάλους «έναν δια τα κοινά [στοιχειώδη] γράμματα, να πηγαίνει όποιον παιδί θέλει να μαθαίνει χωρίς πληρωμἠ, άλλον δάσκαλον της κυκλοπαιδείας δηλαδή γραμματικής, ρητορικής και λογικής και έτερον τρίτον δάσκαλον σοφόν και επιστήμονα φιλοσοφίας και θεολογίας. Και εκτός τούτων δίδεται εισόδημα να έχωσιν τροφήν δώδεκα άποροι μαθηταί»
Γραμμή 28:
Ο '''Μεθόδιος Ανθρακίτης''' είναι ο πρώτος που αποκλίνει από την επίσημη θέση της τότε Εκκλησίας, η φιλοσοφία στην υπηρεσία της Θεολογίας και ο πρώτος επίσης που αντικατέστησε την αρχαϊζουσα ως γλώσσα διδασκαλίας με τη δημώδη. Διδάσκει λογική και νεότερη Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία, [[Καρτέσιος|Καρτέσιο]] (Desecrates) και [[Μαλμπράνς]] (Malebranche).Αποβλέπει στην πνευματική κατάρτιση των ιερέων και πραγματοποιεί τολμηρές ανατοποθετήσεις στη χριστιανική ηθική συμπεριφορά. Δεν διστάζει να κρίνει με αυστηρότητα τη συμπεριφορά του κλήρου και με σκληρή γλώσσα επικρίνει την κατάχρηση του αφορισμού. Στον τίτλο του πρώτου του βιβλίου: Θεωρίαι Χριστιανικαί και ψυχοφελείς (sic) νουθεσίαι δεν αναφέρεται το όνομα τού συγγραφέα, αλλά το λεκτικό, διανέμεται δωρεάν: τοις ευσεβέσι Χριστιανοίς εις ψυχικήν ωφέλειαν.
Οι νεοτερικές του ιδέες τον έφεραν σε σύγκρουση με λόγιους της εποχής του και μερίδα του τότε αρτηριοσκληρωτικού εκκλησιαστικού κύκλου. Συνέβαλλε αποφασιστικά στον νέο προσανατολισμό της ελληνικής παιδείας του 18ου αιώνα. Διδάσκεται η φιλοσοφία κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τα σύγχρονα μαθηματικά για πρώτη φορά εντός ελλαδικού χώρου. Ορθώνεται στους αντίποδες του [[Κορυδαλέας|Κορυδαλλέα]] και των [[Φαναριώτες|Φαναριωτών]] που δίδασκαν στην αρχαϊζουσα που δεν ήταν κατανοητή από το λαό παρά μονάχα στους «σπουδαίους». <ref>Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι΄αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Sapere aude. Έχε θάρρος να μεταχειρίζεσαι το δικό σου νου· τούτο είναι το έμβλημα του Διαφωτισμού. Η διδασκαλία των προγενετέρων του, όπως του Κορυδαλλέα και των [[Φαναριώτες|Φαναριωτών]] Αλεξάνδρου, [[Νικόλαος Μαυροκορδάτος|Νικολάου]] και Κωνσταντίνου Μαυροκορδάτου γίνεται στην αρχαΐζουσα μη κατανοητή από το λαό. Και με την έννοια αυτή ο Μεθόδιος Ανθρακίτης αναντίρρητα θεωρείται προδρομική φυσιογνωμία</ref>Ο [[Μανουήλ Γεδεών]] τον χαρακτηρίζει ως προδρομική φυσιογνωμία.<ref> Ο [[Μανουήλ Γεδεών]] Μέγας Χαρτοφύλαξ στο Πατριαρχείο, ιστοριοδίφης, χρονογράφος και συγγραφέας τον χαρακτηρίζει ως προδρομική φυσιογνωμία στην πραγματεία του: «Λυκαυγές πνευματικής κινήσεως του Γένους μας, 1700-1730»</ref>
Γραμμή 38:
Τον ανακαινιστή Ανθρακίτη αντικαθιστά ο εξ Ιωαννίνων Αναστάσιος Βασιλόπουλος.
Αναφέρεται ακόμα ο καστοριανός [[Σεβαστός Λεοντιάδης]] <ref> Ο [[Σεβαστός Λεοντιάδης]] (1690-1765) γεννήθηκε στην Καστοριά και υπήρξε μαθητής του Μεθόδιου Ανθρακίτη. Σπούδασε στην Καστοριά και στην Σιάτιστα. Ενδιάμεσα δίδαξε στην Κοζάνη (1728-1733) και διετέλεσε σχολάρχης στη Νέα Ακαδημία Μοσχοπόλεως που σήμερα ερειπωμένη βρίσκεται στην Αλβανία.</ref> (1724-1728), 1738 και μετά το 1746 ισοβίως. Από το 1765-1770 σχολαρχεί ο [[Θωμάς Μανδακάσης]] <ref> Ο [[Θωμάς Μανδακάσης]] (1709-1796) γεννήθηκε στην Καστοριά. Παρακολούθησε τα πρώτα του μαθήματα στα σχολεία της Καστοριάς και της Κοζάνης, ως μαθητής του Ευγένιου Βούλγαρη. Συνέχισε τις εγκύκλιες σπουδές του στη μονή της Αγίας Τριάδας στη Ρωσία. Σπούδασε φιλολογία και ιατρική στην Κωνσταντινούπολη και στη Λειψία.Το 1757 αναγορεύτηκε διδάκτορας ιατρικής στη Λειψία. Εγκαταστάθηκε στη Γερμανία, όπου άσκησε το επάγγελμα του ιατρού. Ενδιάμεσα και για ένα διάστημα έξι ετών (1765-1770) μετέβη στην πατρίδα του Καστοριά, όπου εργάστηκε ως σχολάρχης και διδάσκαλος</ref> ιατροφιλόσοφος που μαθήτευσε στον Ευγένιο Βούλγαρη στη Κοζάνη και στη συνέχεια ο Καστοριανός '''Θωμάς Οικονόμος''' μαθητής του Αμφιλοχίου Παρασκευά. Αναφέρεται σχολαρχών και ο εκ Σιατίστης [[Αργύριος Παπαρίζος]] ισοβίως διδάξας μέχρι του 1831, μνήμην καταλιπών μεγάλου ευεργέτη της πόλεως ταύτης.
<div lang="grc" style="font-family: Palatino Linotype;">«Λόγιοι δε, πλην των ανωτέρω, αναφέρονται Ιωάννης Εμμανουήλ (1790), Κωνσταντίνος Μιχαήλ ιατροφιλόσοφος (1785), [[Αθανάσιος Χριστόπουλος]] (1800) ο νέος της Ελλάδος Ανακρέων και έτεροι δεικνύοντες την μέχρι του νυν συνεχή των γραμμάτων καλλιέργεια.<ref>Αρχείον Βρετού Β΄ σ.349</ref>»
| |||