Χρωμόσωμα Χ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το [[χρωμόσωμα]] Χ είναι ένα από τα δύο (μαζί με το Ψ) φυλετικά χρωμοσώματα του ανθρώπου, δηλαδή εκείνα που καθορίζουν το φύλο του. Διαθέτει μεγάλο αριθμό γονιδίων που κωδικοποιούν σημαντικές για την υγεία του ανθρώπου πρωτεϊνες. Στο Χ χρωμόσωμα υπάρχουν περίπου 1500 γονίδια, μερικά απ' τα οποία δεν έχουν αντίγραφα στο μικρότερου μεγέθους ομόλογο χρωμόσωμα Ψ. Τα [[γονίδια]] αυτά ονομάζονται '''φυλοσύνδετα''' και κληρονομούνται με τον φυλοσύνδετο τύπο κληρονομικότητας.

Το χρωμόσωμα Χ συμμετέχει στον καθορισμό του φύλου του ανθρώπου. Συγκεκριμένα τα θηλυκά άτομα έχουν ένα ζεύγος Χ και 44 αυτοσωμικά χρωμοσώματα. Αντίθετα τα αρσενικά έχουν ένα ζεύγος ΧΨ και 44 αυτοσωμικά. Η παρουσία του Ψ λοιπόν καθορίζει το αρσενικό άτομο ενώ η απουσία του το θηλυκό. Ο καθορισμός του φύλου γίνεται με παρόμοιο τρόπο και σε πολλούς άλλους οργανισμούς.

Τα γονίδια του Χ που δεν έχουν αντίστοιχα αλληλόμορφα στο Ψ κληρονομούνται με φυλοσύνδετο τύπο κληρονομικότητας. Για παράδειγμα ένα φυλοσύνδετο υπολειπόμενο γονίδιο εκφράζεται μόνο στα θηλυκά που είναι ομόζυγα σ' αυτό, δηλαδή έχουν δύο ίδια αλληλόμορφα, το καθένα σ' ένα από τα δύο χρωμοσώματα Χ., αλλά σε όλα τα αρσενικά άτομα που το διαθέτουν ακριβώς γιατί δεν υπάρχει ομόλογό του στο Ψ χρωμόσωμα. Παρόμοια προκύπτουν τα συμπεράσματα για έναν επικρατή χαρακτήρα.

Αυτόν τον τύπο κληρονομικότητας ακολουθούν μερικά βασικά χαρακτηριστικά καθώς και πολλές ασθένειες. Οι πιο γνωστές από τις τελευταίες είναι η αιμορροφυλία και αχρωματοψία στο πράσινο και στο κόκκινο χρώμα. Ο συγκεκριμένος τύπος κληρονομικότητας εξηγεί την μεγάλη συχνότητα εμφάνισης αυτών των ασθενειών στα αρσενικά άτομακαι την χαμηλή στα θηλυκά. Ένας άνδρας αρκεί να έχει ένα αντίγραφο του προβληματικού γονιδίου για να πάσχει αφού δε διαθέτει αλληλόμορφα στο Ψ που θα κάλυπταν την εκφρασή του. Αντίθετα μία γυναίκα πρέπει να έχει δύο αντίγραφα του προβληματικού γονιδίου για να πάσχει.

Μεταλλάξεις σε γονίδια του Χ χρωμοσώματας προκαλούν σοβαρές ασθένειες. Χαρακτηριστικότερη είναι η αιμορροφυλία Α. Σ' αυτήν λόγω '''έλλειψης του παράγοντα VIII''' το αίμα δεν πήζει φυσιολογικά. Επίσης στο Χ χρωμόσωμα βρίσκεται το γονίδιο που είναι υπεύθυνο για την αιμορροφυλία Β (έλλειψη του παράγοντα IX). Άλλες ασθένειες είναι:

Με τον όρο αυτό νοούνται οι ανευπλοειδίες που αφορούν το χρωμόσωμα X. Σ' αυτές το πάσχον άτομο έχει μη φυσιολογικό αριθμό χρωμόσωμάτων X, δηλαδή περισσότερα ή λιγότερα από δύο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι: