|
===== Η κωμόπολη αυτή είναι πρωτεύουσα του Δήμου Σαπών, προπολεμικά της κοινότητας, καθώς και ολόκληρης της Επαρχίας Σαπών.
Επί τουρκοκρατίας ήταν το κεντρικότερο και το εμπορικότερο χωριό. Είχε 2 τζαμιά. Ονομαζόταν Σιαπτσί (σΑΨΊ) ή Σαπ- Χανέ.
1. Σιαπτσί: Ονομαζόταν έτσι γιατί στην περιφέρεια της κωμόπολης και σε διάφορα σημεία, κατά παραδοσιακή αφήγηση, υπήρχε μεταλλείο πετρωμάτων, που περιείχε στύψη (Σιάπ=τουρκικά), την οποία είχαν ανάγκη τα τότε βυρσοδεψεία των Σαπών, αλλά και άλλων περιοχών. (1920-1950). Μετά το 1950 απαγορεύτηκε η χρήση της. Είναι αλήθεια ότι 3-4 χλμ, βορειοανατολικά των Σαπών, στη θέση "Ασάρ" υπήρξε ένα παλιό έργο με διάφορες στοές που χαρακτηριζόταν ως ορυχείο. Στη θέση "Οντούν Γιουλού" ή "Μαγαράδες", υπήρχαν δύο ανοίγματα, τα οποία είδε και ο γράφων. Επίσης υπήρχαν και διάφορες πηγές που έβγαζαν στυφό νερό, "ξυνόνερο", όπως το έλεγαν οι ντόπιοι, στην αριστερή όχθη του χειμάρρου Σιάπ-Ντερέ, από όπου και το όνομα. ▼
Σε σχετική έρευνά μου, πληροφορήθηκα από μουσουλμάνο (Αμέτ) ηλικίας 85 χρονών, ότι παλιά υπήρχε φούρνος ή εργαστήριο, Β.Α. των Σαπών, στον οποίο επεξεργαζόταν τα πετρώματα της στύψης για τον καθαρισμό της. Τα υπολείμματα αυτής της επεξεργασίας τα έριχναν στην περιοχή του φούρνου. Αργότερα, στην περιοχή αυτή φυτεύτηκαν αμπέλια, όμως δεν απέδωσαν. Η θέση ονομαζόταν σταχτοάμπελος (κιουλ-μπαλαάρ). Από άλλο γνωστό μου μουσουλμάνο, δημοτικό σύμβουλο Μπαλτά Μεμέτ, έμαθα ότι στη θέση "Τρυφιλίτσα" και τη δεξιά θέση του χειμάρρου Σιάπ Ντερέ, υπήρχε μεγάλη πέτρα, πιθανώς κοίλη που την ονόμαζαν "νερολίθαρο - Σολούκαγια" γύρω από την οποία τα νερά του χειμάρρου άφηναν ένα υπόλειμμα. Αυτό έδινε στα δέρματα ένα μαύρο χρώμα.
▲ 1. Σιαπτσί (Σαψί): Ονομαζόταν έτσι γιατί στην περιφέρεια της κωμόπολης και σε διάφορα σημεία, κατά παραδοσιακή αφήγηση, υπήρχε μεταλλείο πετρωμάτων, που περιείχε στύψη (Σιάπ=τουρκικά), την οποία είχαν ανάγκη τα τότε βυρσοδεψεία των Σαπών, αλλά και άλλων περιοχών. (1920-1950). Μετά το 1950 απαγορεύτηκε η χρήση της. Είναι αλήθεια ότι 3-4 χλμ, βορειοανατολικά των Σαπών, στη θέση "Ασάρ" υπήρξε ένα παλιό έργο με διάφορες στοές που χαρακτηριζόταν ως ορυχείο. Στη θέση "Οντούν Γιουλού" ή "Μαγαράδες", υπήρχαν δύο ανοίγματα, τα οποία είδε και ο γράφων. Επίσης υπήρχαν και διάφορες πηγές που έβγαζαν στυφό νερό, "ξυνόνερο", όπως το έλεγαν οι ντόπιοι, στην αριστερή όχθη του χειμάρρου Σιάπ-Ντερέ, από όπου και το όνομα . Σε σχετική έρευνά μου, πληροφορήθηκα από μουσουλμάνο (Αμέτ) ηλικίας 85 χρονών, ότι παλιά υπήρχε φούρνος ή εργαστήριο, Β.Α. των Σαπών, στον οποίο επεξεργαζόταν τα πετρώματα της στύψης για τον καθαρισμό της. Τα υπολείμματα αυτής της επεξεργασίας τα έριχναν στην περιοχή του φούρνου. Αργότερα, στην περιοχή αυτή φυτεύτηκαν αμπέλια, όμως δεν απέδωσαν. Η θέση ονομαζόταν σταχτοάμπελος (κιουλ-μπαλαάρ). Από άλλο γνωστό μου μουσουλμάνο, δημοτικό σύμβουλο Μπαλτά Μεμέτ, έμαθα ότι στη θέση "Τρυφιλίτσα" και τη δεξιά θέση του χειμάρρου Σιάπ Ντερέ, υπήρχε μεγάλη πέτρα, πιθανώς κοίλη που την ονόμαζαν "νερολίθαρο - Σολούκαγια" γύρω από την οποία τα νερά του χειμάρρου άφηναν ένα υπόλειμμα. Αυτό έδινε στα δέρματα ένα μαύρο χρώμα.
<big>Μαρτυρίες από το παρελθόν</big><br /> ▼
Η πιο παλιά μαρτυρία που υπάρχει για τον τόπο μας, προέρχεται από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή: ▼▲ <big>'''Μαρτυρίες από το παρελθόν </big><br />'''
▲ Η πιο παλιά μαρτυρία που υπάρχει για τον τόπο μας, προέρχεται από τον Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή:
" Εκτισμένη εις τους πρόποδας όρους αυτή έχει εν τζαμίον, εν χανίον και 200 κεραμοσκεπείς οικίας. Όλοι οι κάτοικοι της πόλης, Μωαμεθανοί τε και μη, είναι ασύδοτοι από φόρους στρατιωτικής καταστάσεως., υποχρεωμένοι να μετέχουν μόνον εις πολέμους. Οι μη μουσουλμάνοι κάτοικοι, όλοι ασχολούνται με την εκσκαφήν στυπτηρίας του Δημοσίου και παράδοσιν ταύτης εις τον Εμίνην των φόρων. Το ποσόν της εργολαβικής αναλήψεως της εκσκαφής της στυπτηρίας του Δημοσίου και παράδοσιν ταύτης εις τον Εμίνην των φόρων. Το ποσόν είναι μέγα ανερχόμενον εις το ποσόν των οκτακοσίων χιλιάδων γροσίων."
Νεώτερη μαρτυρία Γάλλου περιηγητή του 19ου αιώνα Α. Viquesquel "Σιαπτσιλάρ, 7-8 λεύγες νοτιοανατολικώς της Γιομουρτζίνας, βρίσκεται το Σαπ Χανά ή Σιαπτσί (ή Σιαπτσιλάρ στον πληθυντικό). Σαπ, σημαίνει στύψη, Χανά είναι το πανδοχείο ή εργοστάσιο. Το χωρίον πήρε το όνομα από τα πετρώματα της στύψης, των οποίων η εκμετάλλευσις γίνεται εις απόστασιν ενός τετάρτου της μισής λεύγας και των οποίων χρησίμευαν εις την κατασκευήν στύψης."
Το όνομα αυτό περιέχει την τουρκική ρίζα "Σιάπ" (στύψη=διπλό θεϊκό άλας του αργιλίου και του καλίου) και Χανά ή χάνα (πανδοχείο=χάνι). Δηλαδή υπήρχαν εργαστήρια όπου γινόταν η επεξεργασία των πετρωμάτων της στύψης με τα οποία χρωμάτιζαν τα δέρματα. Ακόμη η λέξη Χάνα σημαίνει πανδοχείο, για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών και ταξιδιωτών.
Τα πανδοχεία αυτά, από παλιά, αλλά και κατά το 1922-1935, ήταν πολύ απαραίτητα για την εξυπηρέτηση των ταξιδιωτών, που ήταν αναγκασμένοι να διανυκτερεύσουν εδώ, αφού δεν υπήρχαν δρόμοι και συγκοινωνίες. Είχαν επίσης και όλες τις υποδομές για να ταΐσουν και να ξεκουράσουν τα ζώα, που ήταν γαϊδούρια, βόδια, βουβάλια, άλογα και καμήλες. Στα χάνια και στα πανδοχεία όμως ερχόταν και οι κάτοικοι των γύρω περιοχών, προς εξυπηρέτηση βιοτικών ή άλλων αναγκών στις Σάπες και ήταν υποχρεωμένοι, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες, να διανυκτερεύουν. =====
== Πηγές -Συνδέσεις ==
|
