Φθία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{επιμέλεια}}

{{πηγές|30|09|2011}}

Η αρχαία Φθία ήταν περιοχή τμήματος της σημερινής Φθιώτιδας, όπου, μετά το 1300 π.Χ. κατοίκησαν οι Μυρμιδόνες. Λίγο πριν και στην εποχή του Τρωικού πολέμου (1280 π.Χ., η επικρατέστερη εκδοχή) τη Φθία κυβερνούσε ο Πηλέας (παιδί του Αιακού κι εγγονός Δία - Αίγινας) που σύζυγο είχε τη Θέτιδα και γιος τους ήταν ο Αχιλλέας.

Από τα Έπη του Ομήρου και άλλους ποιητές, συγγραφείς και μελετητές της αρχαιότητας, είναι γνωστό πως τη χρονική εκείνη περίοδο η Φθία ταυτίζεται με την ανατολική - βορειοανατολική Φθιώτιδα, στην οποία, τότε, ανήκαν και τμήματα των νομών Λαρίσης - Μαγνησίας, όπως συνέβη και στους νεώτερους χρόνους.

Στην αρχαιότητα, τμήματα της σημερινής Μαγνησίας και μικρό μέρος του Νομού Λαρίσης ανήκαν στη Φθία, ενώ, και στους νεώτερους χρόνους, πολλά χωριά της νοτιοδυτικής Μαγνησίας, ανήκαν στο Νομό Φθιώτιδας, μεταξύ των οποίων και το παραθαλάσσιο Αχίλλειο (ασφαλές φυσικό λιμάνι της περιοχής, ίσως και του Αχιλλέα, εξ ου και το όνομά του). Πέρα από τη Νέα Αγχίαλο (Φθιώτιδες Θήβες) και τις σημερινές Μικροθήβες άρχιζε η περιοχή της Ιωλκού, όπου βασίλευε ο Πελίας.

Πριν το 1300 π.Χ. στην περιοχή (όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας) ζούσαν οι Πελασγοί. Κατά την ελληνική Μυθολογία, ήταν απόγονοι του Πελασγού, γιου του Δία και της Νιόβης, απ’ όπου ονομάσθηκαν, μετά, Πελασγοί. Ο Πελασγός και η κόρη του Ωκεανού, Μελίβοια (ή, κατ’ άλλους, με την Κυλλήνη) γέννησαν τον Λυκάονα, που, με πάρα πολλές γυναίκες, απόκτησε 50 γιους: Θεσπρωτό, Μάκεδνο (Μακεδονία), Μαίναλο, Φθίο (Φθία), Λύκιο, Ορχομενό, κι έτσι οι Πελασγοί εξαπλώθηκαν σε όλη την Ελλάδα, η οποία, αρχικώς, ονομαζόταν Πελασγία και οι κάτοικοί της Πελασγοί: «Της νυν Ελλάδος, πρότερον δε Πελασγίης καλουμένης» ( Ηρόδοτος, B΄ 54-57).

Οι Μυρμιδόνες (Αχαϊκό φύλο) έφτασαν στη Φθία περί το 1300 π.Χ., ως εξής: Ο Αιακός, κατά την ελληνική μυθολογία, ήταν γιος του Δία και της νύμφης Αίγινας. Όταν κάποτε ο Αιακός είδε πάνω στον κορμό ενός δένδρου αμέτρητα μυρμήγκια, παρακάλεσε τον πατέρα του Δία να του στείλει τόσους ανθρώπους, σε αυτό το νησί, όσα ήταν και τα μυρμήγκια. Και ο Δίας, ακούγοντας τα παρακάλια του γιου του, μεταμόρφωσε τα μυρμήγκια σε ανθρώπους που, σύμφωνα με την παράδοση, ονομάστηκαν Μυρμιδόνες. Ο Αιακός υπήρξε Γενάρχης του γένους των Αιακίδων, πρώτος βασιλιάς της Αίγινας και σύζυγος της Ενδηΐδας (κόρης του Χείρωνα ή του Σκίρωνα). Με την Ενδηίδα έκαναν τον Πηλέα και τον Τελαμώνα. Ενώ, από τη δεύτερη γυναίκα του, την Νηρηίδα Ψαμάθη, απέκτησε τον Φώκο. Όταν ο Τελαμώνας σκότωσε, κατά λάθος, τον Φώκο, στην εξάσκησή του στην δισκοβολία, οι κάτοικοι της Αίγινας νόμισαν ότι το έκανε από φθόνο, επειδή ήταν καλύτερος στο αγώνισμα. Ο πατέρας του, που αγαπούσε τον Φώκο πάρα πολύ, εξόρισε από την Αίγινα και τους δύο γιους που είχε από την πρώτη σύζυγό του, προς κατευνασμό των δύσπιστων πολιτών της. Έτσι, ο Τελαμώνας έγινε βασιλιάς στη Σαλαμίνα, ενώ ο Πηλέας κατέφυγε στη Φθία, μαζί με πολλούς από τους Μυρμιδόνες. Οι Μυρμιδόνες (συνώνυμη της λέξης μυρμήγκια, προερχόμενοι από αυτά), ήταν πολύ εργατικοί (όντας έποικοι στην περιοχή, που έπρεπε να επιβιώσουν) κι έφτιαχναν στοές για τις μυστικές κι ασφαλείς μετακινήσεις τους. Μια τέτοια στοά υπάρχει από τη θέση «Κάστρο», Β.Α. της Πελασγίας, μέχρι την Παραλία της. Λέγεται, δε, πως οι Μυρμιδόνες, κάποτε, άφησαν λίγους κατοίκους (η μία εκδοχή) να παίζουν μουσικά όργανα μέσα σε αυτή, για να ξεγελάσουν τον εχθρό πως, τάχα, γλεντούν, ώστε να επιτεθεί το πρωί, που αυτοί θα κοιμόντουσαν ακόμα, ενώ εκείνοι είχαν φύγει μέσα από τη μυστική σήραγγα.

Όταν έφτασε ο Πηλέας στην περιοχή, παντρεύτηκε την Αντιγόνη, κόρη του βασιλιά της Φθίας, Ευρυτίωνα, και της γυναίκας του Αστυδάμειας. Μαζί απέκτησαν την Πολυδώρα. Ως προίκα έλαβε το εν τρίτον της Φθίας, αυτή στη σημερινή Ανατολική - Βορειοανατολική Φθιώτιδα. Άλλες περιοχές της Φθίας ανήκαν σε διαφόρους ήρωες ή τοπικούς άρχοντες. Η Οπούντα ανήκε στον Αίαντα (Ομήρου Ιλιάδα, Β΄ 527), η Δολοπία στον Φοίνικα (Ομήρου Ιλιάδα, Ι΄ 484), η Θαυμακία (Δομοκός) στον Φιλοκτήτη (Ομήρου Ιλιάδα, Β΄ 716), ο Πτελεός στον Πρωτεσίλαο κ.λπ.

Αργότερα, σύμφωνα με τον μύθο, η Θέτιδα έκρυψε τον Αχιλλέα στην αυλή του Λυκομήδη στη Σκύρο, μεταμφιεσμένο σε κορίτσι. Εκεί είχε δεσμό με την κόρη του βασιλιά, Δηιδάμεια, με αποτέλεσμα να γεννηθεί ένας γιος, ο Νεοπτόλεμος. Ανακαλύφθηκε, όμως, από τον Οδυσσέα (ή τους: Αίαντα Τελαμώνιο και Φοίνικα), που έφτασε μεταμφιεσμένος σε γυρολόγο, πουλώντας κοσμήματα και όπλα. Ο Αχιλλέας εντοπίστηκε επειδή κοιτούσε ένα σπαθί. Αναχώρησε από το λιμάνι της Σκύρου Αχίλι (ή Αχίλλι) για τη Φθία. Μετά τις προετοιμασίες ο έφηβος, ακόμη, Αχιλλέας έφυγε για την Αυλίδα κι αργότερα πήρε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Ο Πηλέας ανέθεσε στον Φοίνικα, γιο του Αμύντορα, να τον συνοδέψει στην εκστρατεία και να τον συμβουλεύει. Τα δώρα των θεών από τον γάμο του με τη Θέτιδα, ήταν τα όπλα που έδωσε στον Αχιλλέα, μαζί κι ένα ακόντιο που μπορούσε να θεραπεύει τις πληγές που προκαλούσε, δώρο του Χείρωνα, αλλά και τα δυο περίφημα άλογα, Βάλιο και Ξάνθο, γαμήλιο δώρο του Ποσειδώνα.

Ο Τρωικός Πόλεμος έγινε περί το 1280 π.Χ (η μία εκδοχή). Άρα, όσοι υποστηρίζουν ότι τα Φάρσαλα ταυτίζονται με τη Φθία, έχουν άδικο, αφού η ιστορία της Φαρσάλου αρχίζει το 1100 π.Χ., δηλ. 200 χρόνια αργότερα. Στηρίζουν, δε, την ταύτιση στον Ιστορικό Φερεκύδη, του οποίου έργα δεν έχουν διασωθεί, ενώ είναι γνωστό πως ο Φερεκύδης τροποποίησε τους θρύλους, όχι για να τους εκλογικεύσει, αλλά για να τους προσαρμόσει στη λαϊκή πίστη της εποχής του. Για τον λόγο αυτό, ο Φερεκύδης δεν μπορεί να εξισωθεί με πιο έγκυρους ιστορικούς. (el.wikipedia.org)

Η αναφορά αυτή δηλώνει την πραγματικότητα, ότι, δηλαδή, η Φθία δεν ανήκε στη Θεσσαλία κατά την αρχαιότητα, κι αν αυτό έγινε αφορούσε τον 5ο αιώνα π.Χ. και όχι την εποχή που ζούσε ο Αχιλλέας.

Το ίδιο εσφαλμένη θεωρείται και η εκδοχή όσων υποστηρίζουν πως η Φθία βρισκόταν στην περιοχή Θαυμακία (Δομοκός), επικαλούμενοι αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή εκείνη, παραβλέποντας πως το μέρος αυτό είχε παραχωρηθεί στον Φιλοκτήτη, αφού ο Όμηρος ξεχωρίζει τους πολεμιστές από τη Θαυμακία, στην Ιλιάδα, Β΄, στιχ. 716-718: «Της Θαυμακίας στάλθηκαν και της Μηθώνης άνδρες, της Ολιζώνος πετρωτής και ομού της Μελιβοίας. Και ο Φιλοκτήτης αρχηγός, εξαίσιος τοξότης».

Ακόμα κι αν πάμε χιλιάδες χρόνια πίσω, στον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα (9000 π.Χ. ή πιο νωρίς) οι περιοχές: Φθία και Θεσσαλία, όπου βασίλευσε ο Δευκαλίωνας, αναφέρονται ως ξεχωριστές, παρ’ ότι δεν υπήρχαν ακριβή σύνορα, ακόμη, αφού οι διάφορες φυλές ζούσαν νομαδικώς, μετακινούμενοι. Μετά τη λήξη της καταστροφικής νεροποντής, το πλοίο του Δευκαλίωνα προσάραξε στο όρος Όρθρυς (ή στον Παρνασσό), κι όπως όλοι γνωρίζουν, το βουνό Όθρη ανήκει και στη Φθιώτιδα και στη Θεσσαλία. Για τον λόγο αυτόν, προφανώς, αναφέρεται πως ο ίδιος ο Δευκαλίωνας, έγινε ο βασιλιάς της Φθίας και της Θεσσαλίας (Σ.σ.: πάλι αναφέρονται δύο ξεχωριστές περιοχές).

Αυτή η ειδική σχέση της Λάρισας Κρεμαστής με τον Αχιλλέα παρουσιάζεται και στο νόμισμα που έχει κόψει η πόλη μετά την αυτονομία (302 π.Χ.) που της παραχώρησε ο Δημήτριος Πολιορκητής, το οποίο κυκλοφορούσε παράλληλα με τα νομίσματα των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου3. Στη μία όψη του εικονίζεται κεφαλή του Αχιλλέα με πλούσια μαλλιά και στην άλλη η Θέτιδα να ιππεύει ιππόκαμπο και να κρατάει ασπίδα (του Αχιλλέα;) πάνω στην οποία υπάρχει το μονόγραμμα ΑΧ (Αχιλλέας ή Αχαιοί;)4.

Τα παραπάνω νομίζω πως αντανακλούν παγιωμένες αντιλήψεις για αλληλεξάρτηση του Αχιλλέα και της μητέρας του με την Κρεμαστή Λάρισα αλλά και όλη την Αχαΐα Φθιώτιδα γενικότερα. Εννοείται πως σε αυτές τις πεποιθήσεις αναδύεται βασικά ένα θρησκευτικό στοιχείο που αφορά δυνάμεις που συνδέονταν με την περιοχή.

3. Βλέπε και Heyman C., “Achille - Alexandre, sur les monnaies de Larissa Cremaste en Thessalie”, Studia Hellenistica 16, (Antidorum W. Peremans) Louvain–La Neuve 1968, 115-125.

4. Βλέπε, επίσης περιγραφή του νομίσματος στο Forrer L. , The Weber Collection, V. II Greek Coins, London 1924, σ. 220.

και http://pelasgia.blogspot.com/2011/02/blog-post_6713.html/ ].