Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

'''Οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης''' (ΟΤΑ'''Ο.Τ.Α.''') ονομάζονται τα [[ΝΠΔΔ|Νομικάνομικά Πρόσωπαπρόσωπα Δημοσίουδημοσίου Δικαίουδικαίου]] που το καθένα έχει συσταθεί σε συγκεκριμένη εδαφική περιφέρεια της [[Ελλάδα]]ς και έχει ως σκοπό τη διοίκηση των τοπικών ζητημάτων, τα δε όργανά του εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία από τους δημότες της περιφέρειας.

Εμμέσως ο όρος εμπεριέχει και [[Γεωγραφία|γεωγραφική]]/ και [[Δημογραφία|δημογραφική]] σημασία, υπό την έννοια ότι κάθε ΟΤΑΟ.Τ.Α. έχει καθορισμένη [[έκταση]], [[Πρωτεύουσα|έδρα]] και συγκεκριμένο [[Πληθυσμός|πληθυσμό]].

==Βαθμοί -και Αρμοδιότητεςαρμοδιότητες==

Βάσει της [[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (2011)|τρέχουσας διοικητικής διαίρεσης]], οποιοδήποτε σημείο της ελληνικής επικράτειας (εξαιρουμένου του [[Άγιο Όρος|Αγίου Όρους]]) υπάγεται ταυτόχρονα στη δικαιοδοσία δύο ΟΤΑΟ.Τ.Α.: ενός πρωτοβάθμιου, που ονομάζεται [[Δήμος|'''δήμος''']], κι ενός δευτεροβάθμιου, που ονομάζεται [[Περιφέρειες της Ελλάδας|'''περιφέρεια''']].

Οι βασικές αρχές συγκρότησης και λειτουργίας των ΟΤΑΟ.Τ.Α. τίθενται από το [[Σύνταγμα της Ελλάδας|Σύνταγμα]], σύμφωνα με το οποίο:

* Οι ΟΤΑΟ.Τ.Α. είναι υπεύθυνοι για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων -· μάλιστα σε περίπτωση σύγκρουσης αρμοδιοτήτων μεταξύ ΟΤΑΟ.Τ.Α. και [[Κυβέρνηση|κεντρικής διοίκησης]], συντρέχει υπέρ των πρώτων τεκμήριο αρμοδιότητας. Επίσης, η κεντρική διοίκηση μπορεί να αναθέσει στους ΟΤΑΟ.Τ.Α. και δικές της αρμοδιότητες (102§1).

* Οι ΟΤΑΟ.Τ.Α. χαίρουν διοικητικής -και οικονομικής αυτοτέλειας και οι αρχές τους εκλέγονται με καθολική μυστική ψηφοφορία (102§2).

* Η εποπτεία του κράτους στους ΟΤΑΟ.Τ.Α. περιορίζεται αποκλειστικά στον έλεγχο νομιμότητας των αποφάσεων και πράξεών τους (102§4). Επίσης το κράτος είναι υποχρεωμένο τα λαμβάνει όλα εκείνα τα μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑΟ.Τ.Α., καθώς και να τους ενισχύει οικονομικά όταν τους μεταβιβάζει δικές του αρμοδιότητες (102§5).

Ο ορισμός τού τι αποτελεί «τοπική υπόθεση», καθώς και τουτο πώς οι σχετικές αρμοδιότητες κατανέμονται ανάμεσα σε πρωτοβάθμιους και δευτεροβάθμιους ΟΤΑΟ.Τ.Α., γίνονται με νόμο. Σύμφωνα με τη γενικότερη λογική, συνήθως ο δήμος είναι αρμόδιος για τα στενά τοπικά ζητήματα και η περιφέρεια για τα ευρύτερα. Παραδείγματος χάριν, η συντήρηση των τοπικών [[Δρόμος|δρόμων]] ή η έκδοση άδειας λειτουργίας των συνεργείων αυτοκινήτων αποτελούν αρμοδιότητες του δήμου, όμως η συντήρηση του οδικού δικτύου που συνδέει τους δήμους ή η έκδοση πιστοποιητικών καταλληλότητας για [[Βιομηχανία|βιομηχανίες]] ανήκουν στην αρμοδιότητα της περιφέρειας. Η εμπειρία πάντως έχει δείξει ότι ο διαχωρισμός είναι δύσκολος, λόγω της [[πολυνομία]]ς που συχνά οδηγεί σε αντικρουόμενες διατάξεις.

Η συγκρότηση ενός κράτους βασισμένου στις αρχές της λαϊκής συμμετοχής και της αποκέντρωσης αποτέλεσε διακηρυκτική αρχή της [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Επανάστασης του 1821]]. Εξάλλου ο ελληνισμός κουβαλούσε μακρά αυτοδιοικητική παράδοση από την περίοδο της [[Τουρκοκρατία]]ς, όταν τα τοπικά συμβούλια κι οι [[δημογέροντας|δημογέροντες]] διαχειρίζονταν το μεγαλύτερο μέρος των ζητημάτων της καθημερινής ζωής. Τα πράγματα όμως έλαβαν διαφορετική εξέλιξη μετά την απελευθέρωση: Το [[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1828)|Ι΄ Ψήφισμα]] του [[Ιωάννης Καποδίστριας|Καποδίστρια]] ([[1828]]), το οποίο αποτέλεσε την πρώτη διοικητική διαίρεση της ελεύθερης Ελλάδας, δεν προέβλεπε αυτοδιοικητικούς θεσμούς. Ο [[Συγκεντρωτική διοίκηση|συγκεντρωτισμός]] αυτός εντοπίζεται στην ανάγκη του Κυβερνήτη να ισχυροποιήσει την κεντρική εξουσία -· η χώρα βρισκόταν ακόμη σε εμπόλεμη κατάσταση, ενώ μεγάλο μέρος της παλαιάς αυτοδιοικητικής αριστοκρατίας εμφάνιζε φυγόκεντρες τάσεις.

Οι πρώτοι ΟΤΑΟ.Τ.Α., αν και όχι με τοτον σύγχρονό τους χαρακτήρα, συστάθηκαν μετά την εγκαθίδρυση της [[μοναρχία]]ς. Μόνο στα πρώτα δεκατρία χρόνια της βασιλείας του [[Όθων της Ελλάδας|Όθωνα]], το [[Βασίλειο της Ελλάδας]] γνώρισε τρεις βασικές νομοθεσίες: [[Αντιβασιλεία Όθωνα 1833|Αντιβασιλείαςαντιβασιλείας]] ([[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1833)|1833]]), [[Κυβέρνηση Άρμανσπεργκ 1835|Άρμανσμπεργκ]] ([[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1836)|1836]]), [[Κυβέρνηση Ιωάννη Κωλέττη 1844|Κωλέττη]] ([[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1845)|1845]]). Κοινό σημείο όλων ήταν πως υιοθετούσαν μεν μια σχετική αυτοδιοικητική προσέγγιση, αλλά στην πράξη κρατούσαν τα τοπικά δημόσια νομικά πρόσωπα (δήμους, [[Επαρχία|επαρχίες]] και [[Νομαρχία|νομαρχίες]]) υπό τον ασφυκτικό έλεγχο της κυβέρνησης, η οποία άμεσα ή έμμεσα διόριζε τους επικεφαλής τους. Η λαϊκή συμμετοχή περιοριζόταν στα δημοτικά (κι αραιότερα στα νομαρχιακά) συμβούλια που κατά βάσιν ήταν εισηγητικά, από τη στιγμή που τα διορισμένα μονοπρόσωπα όργανα συγκέντρωναν τις εκτελεστικές αρμοδιότητες. Επομένως δεν μπορούμε να μιλάμε ακριβώς για αιρετούς ΟΤΑΟ.Τ.Α., αλλά για βαθμίδες της κεντρικής διοίκησης με μερική λαϊκή συμμετοχή. Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκαν αργότερα και οι μεταρρυθμίσεις της [[Κυβέρνηση Γεωργίου Θεοτόκη 1899|κυβέρνησης Θεοτόκη]] ([[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1899)|1899]]) και [[Κυβέρνηση Κυριακούλη Μαυρομιχάλη 1909|Μαυρομιχάλη]] ([[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1909)|1909]]).

Το σημείο-τομή στα αυτοδιοικητικά πράγματα ήταν ο νόμος [[Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας (1912)|ΔΝΖ΄ /1912]] του [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθερίου Βενιζέλου]], που παραχωρούσε πλήρη αυτοδιοίκηση στους δήμους (αστικές περιοχές ή πρωτεύουσες νομών) και τις [[Κοινότητα (τοπική αυτοδιοίκηση)|κοινότητες]] (αγροτικές περιοχές). Αν και δεν έπραξε κάτι αντίστοιχο στις νομαρχίες, τις οποίες διατήρησε υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, δεν είναι υπερβολή ότι ο συγκεκριμένος νόμος αποτέλεσε τη «ληξιαρχική πράξη γέννησης» των σύγχρονων πρωτοβάθμιων ΟΤΑΟ.Τ.Α..

Το σχήμα του Βενιζέλου πέρασε από πολλές περιπέτειες, συνυφασμένες με την ταραχώδη πολιτική ιστορία της χώρας, αλλά η βασική λογική του παρέμεινε αναλλοίωτη έως τη [[Δεκαετία 1990|δεκαετία του '90]]. Η επόμενη μεγάλη αλλαγή ήλθε με τοτον νόμο 2218/1994 της [[Κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου 1993|κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου]], ο οποίος καθιέρωνε την αιρετή νομαρχιακή αυτοδιοίκηση: Αρχήςαρχής γενομένης απ'από τις τοπικές εκλογές εκείνου του έτους, τα όργανα διοίκησης των νομαρχιών εκλέγονταν με άμεση ψηφοφορία, τα δε νομικά τους πρόσωπα μετατρέπονταν σε δευτεροβάθμιους ΟΤΑΟ.Τ.Α.. Ακολούθησε λίγα χρόνια αργότερα ο ''[[Σχέδιο Καποδίστριας|Καποδίστριας]]'' της [[Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Σημίτη 1996 (Σεπτέμβριος)|κυβέρνησης Σημίτη]] (Ν. 2539/1997), ο οποίος μετέβαλε τα διοικητικά όρια των πρωτοβάθμιων ΟΤΑΟ.Τ.Α. μέσω συνενώσεων, αφήνοντας όμως ανέπαφο τοτον θεσμικό χαρακτήρα τους.

Η σημερινή μορφή των ΟΤΑΟ.Τ.Α. είναι αποτέλεσμα του ''[[Πρόγραμμα Καλλικράτης|Καλλικράτη]]'' ([[Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου 2009|κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου]], Ν. 3852/2010), ο οποίος συνένωσε περαιτέρω τους πρωτοβάθμιους ΟΤΑΟ.Τ.Α. και κατήργησε τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, αντικαθιστώντας τις ως δευτεροβάθμιους ΟΤΑΟ.Τ.Α. από τις περιφέρειες. Οι τελευταίες υπήρχαν και προ Καλλικράτη, δεν αποτελούσαν όμως ΟΤΑΟ.Τ.Α., αλλά μέρος της περιφερειακής διοίκησης του κράτους στο πλαίσιο της αποκέντρωσης.