Χορωδία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''χορωδία''', ή '''χορός''' (λατ. ''chorus'') είναι ένα [[μουσικό σύνολο]] [[τραγουδιστής|τραγουδιστών]]. Η χορωδιακή [[μουσική]], με τη σειρά της, είναι η μουσική που εκτελείται από ένα τέτοιο σύνολο. Ο όρος '''[[χορός]]''' αναφέρεται περισσότερο σε σχέση με το [[αρχαίο θέατρο]] καθώς και με τη [[βυζαντινή μουσική]], έτσι μπορεί να γίνει λόγος για '''Βυζαντινό χορό''' και για '''χορικά''' [[αρχαίο δράμα|αρχαίων δραμάτων]].

 

Επικεφαλής μιας χορωδίας είναι ένας '''διευθυντής χορωδίας''' ή (ιδιαιτέρως στη [[Βυζαντινή μουσική]]) ένας '''χοράρχης'''. Η χορωδία αποτελείται συνήθως από τέσσερις ομάδες φωνών, καθεμιά από τις οποίες αντιστοιχεί στις τέσσερις βασικές (κατά έκταση) φωνές ([[σοπράνο]], [[κοντράλτο]], [[τενόρος]] και [[μπάσος]]), έτσι ώστε να μπορεί να εκτελεί κομμάτια με βάση την τετράφωνη [[αρμονία]] -κυρίαρχο στοιχείο της [[κλασική μουσική|κλασικής μουσικής]]. Η τετράφωνη διάταξη δεν είναι η μοναδική, καθώς ένα μεγάλο μέρος της χορωδιακής μουσικής είναι γραμμένο για τρεις, πέντε, έξι κ.ο.κ. φωνές· δεν υπάρχει όριο στις φωνές κατά τις οποίες διαιρείται μια χορωδία, από τη στιγμή που τουλάχιστον ένας εκτελεστής διατίθεται για κάθε φωνητικό μέρος. Τρανά παραδείγματα εξαιρετικών τέτοιων περιπτώσεων είναι το 40φωνο [[μοτέτο]] του [[Τόμας Τάλις]] "Spem in alium", γραμμένο για οκτώ 5φωνες χορωδίες, καθώς και το "Stabat Mater" του [[Κρύστοφ Πεντερέτσκι]], για τρεις 16φωνες χορωδίες, 48 φωνές εν συνόλω.

 

Μια χορωδία μπορεί να εκτελεί μουσική είτε με είτε χωρίς συνοδεία: στη δεύτερη περίπτωση χρησιμοποιούμε τον προσδιορισμό ''ασυνόδευτη'' (ή ''άνευ συνοδείας''), ή τον διεθνή όρο (από τη λατινική γλώσσα) '''''a cappella''''', που κατά λέξη σημαίνει ''στο παρεκκλήσι'' (δηλαδή ωσάν να εκτελείτο σε παρεκκλήσι, το οποίο λόγω μικρού συνήθως μεγέθους δεν διαθέτει [[εκκλησιαστικό όργανο]], ή άλλη οργανική συνοδεία). Τα όργανα που χρησιμοποιούνται για τη συνοδεία ποικίλουν, από το όργανο, το [[πιάνο]] ή την [[κιθάρα]], έως ένα μικρό οργανικό σύνολο, ή μια ολόκληρη [[ορχήστρα]]. Στη δοκιμή (ή πρόβα, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται) το πλεόν διαδεδομένο όργανο συνοδείας είναι το πιάνο και το όργανο, ακόμη κι αν το κομμάτι προς εκτέλεση είναι γραμμένο για άλλη οργανική συνοδεία, ή ακόμη κι αν είναι γραμμένο ''a cappella''.

 

Όσον αφορά στη σκηνική διάταξη μιας χορωδίας, υπάρχουν αρκετές επιλογές. Στην περίπτωση εκτέλεσης σε συναυλιακό χώρο, η συνηθέστερη επιλογή είναι η τοποθέτηση της χορωδίας στο πίσω μέρος της σκηνής (πίσω από την ορχήστρα) και η διάταξή της σε δύο ή τρεις σειρές, όπου οι χαμηλότερες φωνές (δηλ. οι άνδρες) καταλαμβάνουν την πίσω σειρά, και οι ψηλότερες την μπροστινή, κατ' αντιστοιχία των [[έγχορδα της συμφωνικής ορχήστρας|εγχόρδων της ορχήστρας]]. Κάποιοι διευθυντές προτιμούν άλλες διατάξεις, όπως αυτήν σε τέσσερα σκέλη, κατά την οποία στην πρώτη σειρά τοποθετούνται τέσσερις ή πέντε εκτελεστές από την κάθε φωνή, με τους υπόλοιπους να βρίσκονται πίσω από την πρώτη σειρά, πάντα κατά φωνή.

 

Τέλος, το κενό ανάμεσα στους εκτελεστές αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ακουστικής του συνόλου, πράγμα που σημαίνει ότι η απόσταση μεταξύ τους δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ μικρή, αλλά ούτε και πολύ μεγάλη (απόσταση έως ένα μέτρο είναι το συνηθέστερο όριο).

 

* Μεικτή χορωδία (μείξη ανδρικών και γυναικείων φωνών, ή κατ' άλλους μείξη παιδικών και ενηλίκων φωνών). Πρόκειται για τον πλεόν διαδεδομένο τύπο χορωδίας στις μέρες μας, και αποτελείται από ακαθόριστο (συνήθως τουλάχιστον έξι) αριθμό των τεσσάρων τύπων φωνής ([[σοπράνο]], [[άλτο]], [[τενόρος]] και [[μπάσος]]). Συχνά η ομάδα κάθε φωνής διαιρείται σε δύο ή περισσότερα υποσύνολα, από τα οποία προκύπτουν οι πρώτες και οι δεύτερες (τρίτες κλπ) φωνές. Αυτό είναι απαραίτητο τόσο σε έργα γραμμένα για οκτώ (συνήθως) φωνές, αλλά και για κομμάτια για διπλή χορωδία -στην ουσία αλλάζει μόνο η διάταξη των φωνών. Συχνό φαινόμενο της διαίρεσης αυτής είναι ο καθορισμός των ψηλότερων [[βαθύφωνος|βαθυφώνων]] ως [[βαρύτονος|βαρύτονοι]], ενώ το φωνητικό μέρος που διαιρείται ονομάζεται διεθνώς ''divisi'' (προφ. «ντιβίζι»), δάνεια λέξη από τη χρήση της στην [[ορχήστρα]].

* Χορωδία αρρένων, κατά τα πρότυπα της μεικτής χορωδίας, αλλά αποτελούμενη αποκλειστικά από αρσενικού γένους τραγουδιστές: τη φωνή της σοπράνο αναλαμβάνουν ανήλικα αγόρια (στην αγγλική ορολογία ονομάζονται ''treble''), η φωνή της άλτο εκτελείται από [[κοντρα-τενόρος|κοντρα-τενόρους]], ενώ οι τενόροι και μπάσοι παραμένουν ως έχουν. Ο τύπος αυτός είναι ο συνηθέστερος στις χορωδίες των καθεδρικών ναών της Βρετανίας.

* Βυζαντινή χορωδία ή βυζαντινός χορός.

 

 

{{Κύριο|Αρχαία ελληνική μουσική}}

[[Αρχείο:NAMA Bacchantes.jpg|thumb|left|Aρχαίο ανάγλυφο που απεικονίζει θεατρικό χορό]]Οι απαρχές της χορωδιακής μουσικής ανάγονται στην [[παραδοσιακή μουσική]], στην οποία το ομαδικό τραγούδι (είτε σε [[ταυτοφωνία]], είτε σε [[πολυφωνία]]) είναι ακόμη και σήμερα ευρύτατα διαδεδομένο. Αδιαμβισβήτητα, τα παλαιότερα χορωδιακά κομμάτια που σώζονται προέρχονται από την [[Αρχαία Ελλάδα]], από τα οποία τα πλέον ολοκληρωμένα είναι οι [[Δελφικοί Ύμνοι]] του 2ου π.Χ. αιώνα, καθώς και οι Ύμνοι του [[Μεσομήδης|Μεσομήδη]] του 2ου μ.Χ. αιώνα. Ο αρχαιοελληνικός [[Χορός (αρχαίο δράμα)|Χορός]] ήταν αναπόσπαστος από το [[Αρχαίο δράμα]], ενώ αποσπάσματά του περιέχονται σε πάπυρους με έργα του [[Ευριπίδης|Ευριπίδη]] ([[Ορέστης (τραγωδία)|Ορέστης]]) και του [[Σοφοκλής|Σοφοκλή]] ([[Αίας (τραγωδία)|Αίας]]). Ο [[Επιτάφιος του Σεικίλου]] (2ος π.Χ. αιώνας) είναι ένα ολοκληρωμένο άσμα, πιθανότατα μονωδίας παρά χορωδίας, ενώ από τη νεότερη εποχή σώζεται ο [[Οξύρυγχος ύμνος]] (3ος μ.Χ. αιώνας), που αποτελεί δείγμα της πρώιμης [[Χριστιανική μουσική|χριστιανικής μουσικής]].

 

{{Κύριο|Μεσαιωνική μουσική}}

[[Αρχείο:54-aspetti di vita quotidiana, canto in chiesa,Taccuino Sani.jpg|thumb|250px|Εκκλησιαστική ψαλμωδία, [[μικρογραφία]] από το βιβλίο ''Tacuinum Sanitatis'' (14ος αιώνας).]]

Η παλαιότερη σωζόμενη έγγραφη μουσική της δυτικής Ευρώπης θεωρείται το [[Γρηγοριανό μέλος]], καθώς και ορισμένοι άλλοι τύποι ψαλμωδίας της Καθολικής Εκκλησίας, που εξέπεσαν σε αχρηστία. Το τεχνικό στοιχείο που το διακρίνει, η παραδοσιακή ψαλμωδία σε ταυτοφωνία, εκτείνεται χρονικά από την εποχή του [[Αμβρόσιος Μεδιολάνων|Αγίου Αμβροσίου]] (4ος μ.Χ. αιώνας) και του [[Πάπας Γρηγόριος Α΄|Μέγα Γρηγορίου]] (απ' όπου και πήρε το όνομά του) έως τις μέρες μας. Στον ύστερο μεσαίωνα εμφανίζεται ένας νέος τύπος ψαλμωδίας, που περιλαμβάνει πολλαπλά μελωδικά μέρη, το [[οργκάνουμ]]. Ο εν λόγω τύπος αποτέλεσε την κύρια μουσική έκφραση όσον αφορά σε συγκεκριμένες εκκλησιαστικές περιστάσεις, ωστόσο η [[πολυφωνία]] του αφορούσε αρχικά μονωδούς και όχι χορωδία. Μεταγενέστερες εκφάνσεις της πολυφωνίας είχαν ως αποτέλεσμα την εδραίωση άλλων ειδών ψαλμωδίας, όπως την [[κλαούζουλα]], το [[κοντούκτους]] και το πρώιμο [[μοτέτο]] (και δη το [[ισορυθμικό μοτέτο]]), το οποίο σε αντίθεση με το μοτέτο της [[Αναγεννησιακή μουσική|Αναγέννησης]] περιγράφει μια σύνθεση όπου διαφορετικά κείμενα εκτελούνται ταυτόχρονα από διαφορετικές φωνές. Το πρώτο γραπτό δείγμα πολυφωνίας, όπου κάθε φωνητικό μέρος αναφέρεται σε περισσότερους από έναν εκτελεστές, περιέχεται στο [[Χειρόγραφο Old Hall]] (1420, αν και περιέχει μουσική από τα τέλη του 14ου αιώνα), όπου εμφανίζονται τα λεγόμενα ''divisi'' και έτσι το κάθε φωνητικό μέρος διαιρείται στα δύο .

 

{{Κύριο|Αναγεννησιακή μουσική}}

 

[[Αρχείο:Gaudenzio Ferrari 002.jpg|left|thumb|Τοιχογραφία του [[Γκαουντέντσιο Φερράρι]] όπου απεικονίζονται τραγουδιστές και μουσικοί (περ. 1530-40)]]Άλλος ένας τύπος χορωδιακής μουσικής της Αναγέννησης αποτελεί και το [[μαδριγάλι]], το κέιμενο του οποίου είναι όμως κοσμικό. Αν και αρχικά προοριζόταν για οικιακή εκτέλεση από ερασιτέχνες τραγουδιστές, η ανάθεση σε χορωδίες και ολιγομελή φωνητικά σύνολα δεν ήταν ανύπαρκτη· στις μέρες μας τα μαδριγάλια αποτελούν εξίσου αναπόσπαστο μέρος του σύγχρονου χορωδιακού ρεπερτορίου.

 

{{Κύριο|Μπαρόκ μουσική}}

 

Στη [[Λουθηρανική Εκκλησία]] την τιμητική της είχε το είδος της [[καντάτα]]ς, που συχνά είχε ως βάση κάποιο [[χορικό]] ([[ύμνος]]). Τα θεμέλια της καντάτας έθεσε ο [[Ντήτριχ Μπουξτεχούντε]], ωστόσο ήταν η επόμενη γενιά Γερμανών συνθετών που έγραψαν κύκλους καντατών για το καθ' ολοκληρίαν [[εκκλησιαστικό έτος]]. Ο [[Γκέοργκ Φίλιπ Τέλεμαν]] και ο [[Κρίστοφ Γκράουπνερ]] συνέθεσαν έναν μεγάλο αριθμό, που όμως δεν συγκρίνεται με την κολοσσιαία συνεισφορά του [[Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ]]: στη νεκρολογία του αναφέρεται πως έγραψε πέντε πλήρεις κύκλους, από τους οποίους τρεις (υπολογίζονται σε 200 περίπου έργα) σώζονται μέχρι σήμερα. Άξιο αναφοράς είναι ότι ο ίδιος δεν χρησιμοποιούσε συχνά τον όρο "καντάτα"· με τον όρο "μοτέτο" αναφερόταν στην εκκλησιαστική του φωνητική μουσική χωρίς ανεξάρτητη οργανική συνοδεία, στην οποία όμως τα όργανα έπαιζαν σε ταυτοφωνία (''colla parte'') με τις φωνές. Τα έργα του στα οποία υπάρχει πραγματικά ανεξάρτητη οργανική (ορχηστρική) συνοδεία αποτελούν τα [[Πάθος (μουσική)|Πάθη]], οι Λειτουργίες, το ''Magnificat'' και φυσικά οι Καντάτες.

 

{{Κύριο|Κλασική εποχή της μουσικής}} {{Κύριο|Ρομαντική μουσική}}

 

Στο είδος της όπερας, η χορωδία συνέχισε να έχει έναν κύριο ρόλο, όπως και την εποχή του Μπαρόκ. Στο λυρικό θέατρο της εποχής, η χορωδία αντιπροσωπεύει τον χαρακτήρα μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων σε ένα έργο, όπως αυλικοί, πιστοί της εκκλησίας, στρατιώτες, γυναικόπαιδα, μετανάστες κλπ.

 

{{Κύριο|Σύγχρονη κλασική μουσική}}

 

Το πέρας του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου αναδεικνύει ένα νέο ρεύμα, αυτό του [[Μινιμαλισμός (μουσική)|Μινιμαλισμού]]. Στην Ευρώπη προσλαμβάνει μια μυστικιστική χροιά και εκπροσωπείται κυρίως από τον [[Άρβο Περτ]], τον [[Χένρυκ Γκορέτσκι]] και τον [[Τζον Τάβενερ]]· στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, οι [[Στηβ Ράιχ]], [[Φίλιπ Γκλας]] και [[Τζον Άνταμς (συνθέτης)|Τζον Άνταμς]] το ύφος προσιδιάζει την κίνηση των μηχανών και δεν συνδέεται ως επί τω πλείστω με το θρησκευτικό στοιχείο. Εξέλιξη του μινιμαλισμού είναι ο μετα-μινιμαλισμός κατά τον οποίο προκύπτει μια ευτύτερη σύντηξη στοιχείων της μέχρι τώρα μουσικής, συνδιάζοντας το Μπαρόκ με την παραδοσιακή μουσική της Λατινικής Αμερικής, την Αναγεννησιακή αντίστιξη με τους ηλεκτρονικούς ήχους, την [[άμπιεντ]] μουσική με το [[μπελ κάντο]] κοκ. Έργα των Βρετανών [[Τζον Ράτερ]] και [[Τζέιμς Μακμίλλαν]] εμπίπτουν εν πολλοίς σ' αυτό το πρότυπο, ενώ από την «εμπορικότερη» πλευρά ο [[Τζον Ουίλιαμς]] -γνωστός από τη μουσική επένδυση πολλών κινηματογραφικών ταινιών- κινείται σε πιο επικά χρώματα.

 

{{παραπομπές|2}}

 

{{Wiktionary|chorus|chorale|choir}}

*[http://choralnet.org ChoralNet] {{en}}

*[http://www.gerontius.net Gerontius] - χορωδίες και σχετικές πηγές στο Ηνωμένο Βασίλειο {{en}}

*[http://www.nationalassociationofchoirs.org.uk National Association of Choirs] {{en}}

 

[[Κατηγορία:Μουσικά συγκροτήματα]]

 

[[ar:جوقة]]

[[su:Rampak Sekar]]

[[sv:Kör]]

[[tr:Koro]]

[[uk:Хор]]