|
Ο '''αττικισμός''' ως φαινόμενο ξεκίνησε από Έλληνες λογίους και δασκάλους του 1ου αι. που πίστευαν –αδιαφορώντας για τη φυσική εξέλιξη της ζωντανής καθομιλούμενης- ότι η ορθή γλώσσα ήταν η [[Αττική διάλεκτος|Αττική]] και ότι η γλώσσα της εποχής τους, η [[Κοινή]], ήταν γεμάτη παραφθορές κάποιας πρότυπης γλωσσικής μορφής{{fn|1}}.<ref>Τσαντσάνογλου Κ., 2000, «Αττικισμός και Αντιαττικισμός» στο Μ.Ζ. Κοπιδάκης (επιμ.) ''Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας'', Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 115.</ref> Την άποψη αυτή υιοθέτησαν εκτός από τους λόγιους και άλλοι μορφωμένοι, με αποτέλεσμα να κυκλοφορήσουν και εγχειρίδια με οδηγίες για τη ορθή χρήση της Αττικής. Ένα τέτοιο γράφτηκε και από τον γραμματικό [[Φρύνιχος|Φρύνιχο]], [[Λεξικογραφία|λεξικογράφο]] της [[ρωμαϊκή αυτοκρατορία|ρωμαϊκής εποχής]]{{fn|2}}.<ref>Τσαντσάνογλου Κ., 2000, «Αττικιστικά λεξικά» στο Μ.Ζ. Κοπιδάκης (επιμ.) ''Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας'', Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 117.</ref>
Οι αττικιστές εισήγαγαν συνειδητά τη διγλωσσία στον ελληνικό κόσμο, καθώς επέβαλαν μια απομίμηση της κλασικής Aττικής, η οποία αντιπαρατέθηκε με την ήδη κυρίαρχη δημώδη προφορική, τη ζωντανή [[γλώσσα]] της εποχής τους{{fn|3}}.<ref>Browning, R., 1972, ''H ελληνική γλώσσα, μεσαιωνική και νέα'', Παπαδήμας, Aθήνα, 69.</ref> Η εξέλιξη των δυο τύπων γλώσσας καθώς και οι αιώνες που πέρασαν, οδήγησαν στο [[γλωσσικό ζήτημα]], που ξέσπασε στις αρχές του 19ου αιώνα και αποτέλεσε σημαντική ιδιομορφία της ελληνικής κοινωνίας.
Mετά τις κατακτήσεις του [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Μεγάλου Αλεξάνδρου]], το κράτος των Μακεδόνων βασιλέων του υιοθέτησε την αττική διάλεκτο για τις διοικητικές, εμπορικές και διπλωματικές του ανάγκες. Η αττική διάλεκτος διαμορφώνεται σταδιακά σε νέα μορφή ελληνικής γλώσσας, την Ελληνιστική ή Κοινή, η οποία καθόρισε αργότερα τη γλώσσα των μεσαιωνικών χρόνων και τη [[νεοελληνική γλώσσα]].
Οι κοσμοϊστορικές πολιτικές αλλαγές, η επικράτηση νέας [[θρησκεία]]ς, η αλλαγή δημόσιας-ιδιωτικής ζωής και η μεταβολή νοοτροπίας ανθρώπων υπήρξαν οι κύριες αιτίες διαμόρφωσης της Κοινής, που υπέστη αλλοιώσεις τόσο στη [[φωνητική]] όσο και στη [[μορφολογία]], τη [[σύνταξη]] και το [[λεξιλόγιο]]. Αργότερα, οι Αλεξανδρινοί γραμματικοί επινόησαν τους τόνους και, πιστεύοντας ότι με τη χρήση της Αττικής θα συνεχιζόταν η παράδοση στη συγγραφή έργων ανάλογων της κλασικής περιόδου, δίδαξαν τον αττικισμό, με αποτέλεσμα τη στροφή λογίων προς ένα τεχνητό γραπτό ιδίωμα, τη διγλωσσία και την επικράτηση του άκαμπτου αρχαϊσμού μεταγενέστερα.
Ενώ, αρχικά, για τη γραπτή και προφορική μετάδοση της διδασκαλίας του [[Χριστιανισμός|Χριστιανισμού]] χρησιμοποιήθηκε η Κοινή, στην οποία άλλωστε γράφτηκαν και η Παλαιά και Καινή Διαθήκη, αργότερα οι Τρεις Ιεράρχες χρησιμοποίησαν τον αττικισμό στον επίσημο εκκλησιαστικό λόγο ως προσπάθεια συμφιλίωσης και εξοικείωσης με την ελληνική παιδεία{{fn|4}},<ref>Δετοράκης Θ., «Η Γλώσσα των Πατέρων της Εκκλησίας» στο Μ.Ζ. Κοπιδάκης (επιμ.) ''Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας'', Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 120.</ref> αλλά και ως μέσο έκφρασης των ανώτερων τάξεων που εισχωρούσαν αθρόα στη νέα θρησκεία{{fn|5}}.<ref>Κορδάτος Γ., 1943, ''Ιστορία του Γλωσσικού μας Ζητήματος'', Γ. Λουκάτος, Αθήνα, 14.</ref> Στη συνέχεια, κατά τους [[Βυζαντινή αυτοκρατορία|Βυζαντινούς χρόνους]] η διγλωσσία, μεταξύ γραπτής-ομιλούμενης, αττικής–κοινής συνετέλεσε στη χωριστή εξέλιξη των γλωσσικών μορφωμάτων. Ο μεν γραπτός λόγος οδηγήθηκε σε μία προοδευτική στρυφνότητα στη σύνταξη, ο δε προφορικός, ξέφρενος, απλοποιήθηκε φωνητικά και μορφοσυντακτικά, ενώ συγχρόνως εισήχθησαν νέες λέξεις δάνειες εξαιτίας του εκχριστιανισμού διαφόρων λαών. Προς το τέλος αυτής της ιστορικής περιόδου, σε αντίθεση με την αρχή της, υπάρχουν περισσότερες πηγές λόγω γραπτών λογοτεχνικών κειμένων στη δημώδη και σε μια νέα ελληνική γλώσσα που διαμορφώθηκε σταδιακά και εξαπλώθηκε στο μεγαλύτερο τμήμα της επικράτειας του ελληνικού «θέματος»{{fn|6}}.<ref>Με τον όρο θέμα εννοείται η βυζαντινή επαρχία.</ref>
== Παραπομπές και σημειώσεις ==
<references />
*{{fnb|1}} Τσαντσάνογλου Κ., 2000, «Αττικισμός και Αντιαττικισμός» στο Μ.Ζ. Κοπιδάκης (επιμ.) ''Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας'', Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 115.
*{{fnb|2}} Τσαντσάνογλου Κ., 2000, «Αττικιστικά λεξικά» στο Μ.Ζ. Κοπιδάκης (επιμ.) ''Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας'', Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 117.
*{{fnb|3}} Browning, R., 1972, ''H ελληνική γλώσσα, μεσαιωνική και νέα'', Παπαδήμας, Aθήνα, 69.
*{{fnb|4}} Δετοράκης Θ., «Η Γλώσσα των Πατέρων της Εκκλησίας» στο Μ.Ζ. Κοπιδάκης (επιμ.) ''Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας'', Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 120.
*{{fnb|5}} Κορδάτος Γ., 1943, ''Ιστορία του Γλωσσικού μας Ζητήματος'', Γ. Λουκάτος, Αθήνα, 14.
*{{fnb|6}} Με τον όρο θέμα εννοείται η βυζαντινή επαρχία.
== Βιβλιογραφία ==
* Browning, R., 1972, H ελληνική γλώσσα, μεσαιωνική και νέα, Παπαδήμας, Aθήνα
* Κοπιδάκης Μ.Ζ. (επιμ.), ''Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας'', Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα
* Κορδάτος Γ., 1943, ''Ιστορία του Γλωσσικού μας Ζητήματος'', Γ. Λουκάτος, Αθήνα.
|
