|
:«''Η ώρα είναι ιστορική και οφείλομεν να ομιλήσωμεν ειλικρινώς και απεριφράστως. Εάν το ΕΑΜ έχη την πρόθεσιν να χρησιμοποιή σήμερον την υλικήν του δύναμιν ως όργανον εμφυλίου πολέμου και εξοντώσεως των αντιπάλων του, και αύριον μετά το πέρας του πολέμου, υπό το ψευδώνυμον της Λαϊκής Δημοκρατίας, ως όργανον δυναμικής επικρατήσεως επί του ελληνικού λαού, τότε βεβαίως δεν υπάρχει στάδιον συνεννοήσεως. Το καθήκον μας τότε είναι να συναγείρωμεν το έθνος και να επικαλεσθώμεν την επικουρίαν και όλων των μεγάλων Συμμάχων μας εις τον διπλούν αγώνα και κατά του εξωτερικού εισβολέως και κατά του εσωτερικού εχθρού. Διότι ο ελληνικός λαός δεν κάμνει επιλογήν τυράννων. Αρνείται την τυραννίαν''.<br />
:''Εάν όμως το ΕΑΜ έχη λάβει απόφασιν να εγκαταλείψη τους σκοπούς της δυναμικής επικρατήσεως και να αρκεσθή εις τα πολιτικά μέσα της πειθούς δια την μελλοντικήν, πολιτικήν του επικράτησιν και αν κατά συνέπειαν δέχεται να παραιτηθή πάσης επιρροής επί των ενόπλων μας δυνάμεων, εάν δέχεται την κατάργησιν και του ΕΛΑΣ, καθώς και των άλλων ανταρτικών σωμάτων και την δημιουργίαν εθνικού στρατού, ο οποίος θα ανήκει μόνον εις την πατρίδα τότε και η συμμετοχή και του ΕΑΜ εις την εθνικήν μας ένωσιν θα ημπορή να θεωρείται γεγονός''».[{{cref|α}}
<u>'''Σχόλια''':</u> Εκ των παραπάνω περικοπών διαφαίνεται η σιγουριά του Γ. Παπανδρέου επί των εξελίξεων του πολέμου, σε βαθμό που αφήνει υπόνοιες ότι γνώριζε για την πολύωρη συνάντηση που είχε ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Ήντεν με τον Ρώσο πρέσβη Γιούσεφ στο Λονδίνο στις 5 Μαΐου, δηλαδή 17 ημέρες πριν αρχίσει η Διάσκεψη του Λιβάνου, καθώς και τι ειπώθηκε, αν και ποτέ δεν δημοσιεύτηκε. Επίσης, στο λόγο του καταφέρεται κατά του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ ως να προέρχονται αποκλειστικά από κομμουνιστές, παρόλο που παρευρίσκονταν ο Άγγελος Αγγελόπουλος, όπως και ο Σαράφης που δεν ήταν κομμουνιστής.<br />
Αναφερόμενος στα τάγματα ασφαλείας (σύμφωνα με την άποψη της αριστεράς) δικαίωσε τις πράξεις τους αφού απ΄ αυτούς ζητούσαν προστασία τα θύματα του ΕΑΜ. Τέλος, όταν αναφέρθηκε στην ανταρσία της Αλεξάνδρειας, που αποτελούσε μια σκοτεινή υπόθεση, φέρεται να την υιοθέτησαν οι εαμικοί αντιπρόσωποι ότι αποτελούσε προβολή παρά δημιούργημά τους, εξ ου και η στάση τους επ΄ αυτού υπήρξε όχι μόνο διαλλακτική, αλλά και με αποκήρυξη αυτής. Έτσι, στο τέλος συμφώνησαν όλοι την τιμωρία των υποκινητών, αυτό δηλαδή που ζητούσαν ο Γεώργιος Β΄, ο Εμ. Τσουδερός, ο Γ. Παπανδρέου και οι σύμμαχοι. Οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ και του ΚΚΕ ζήτησαν τουλάχιστον οι "άφρονες" να μην εκτελεστούν.<br />
Η στάση της Αλεξάνδρειας είχε προκαλέσει πρόβλημα στις συμμαχικές επιχειρήσεις της Μέσης Ανατολής, καθώς και την οργή των συμμάχων. Συγκεκριμένα ο Τσόρτσιλ είχε δηλώσει ότι "η λάμψη της Ελλάδος μεταξύ των εθνών αμαυρώθηκε", ενώ ο Ρούσβελτ με πιο σκληρό τρόπο δήλωσε ότι "η Ελλάς εξήλθε του συμμαχικού στρατοπέδου" (πρέπει να σημειωθεί ότι έπειτα από τη στάση της Αλεξάνδρειας διακόπηκε η συμμαχική/Βρετανική βοήθεια προς το ΕΑΜ).
Για το λόγο αυτό ακολούθησαν δραματικές συζητήσεις και ενστάσεις επί τετραήμερο. Ιδιαίτερα όμως επικριτικοί κατά του ΕΑΜ υπήρξαν στους λόγους τους ο Σ. Βενιζέλος και ο Π. Κανελλόπουλος. Εκπληκτική λέγεται πως υπήρξε, τη δεύτερη ημέρα των εργασιών, η αγόρευση του Π. Ρούσου στη προσπάθειά του ν΄ αποκρούσει τον Παπανδρέου, πλην όμως ο λόγος του έπεσε στο κενό, αφού δεν μπορούσε ν΄ αντιπαρατεθεί για τη δολοφονία του Δ. Ψαρρού για την οποία ο Γ. Καρτάλης δεν έπαψε σχεδόν ούτε λεπτό, σε έντονη συγκινησιακή φόρτιση, επί δύο συνεχείς ώρες να κατηγορεί και να αποκαλύπτει τις πραγματικές προθέσεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Ιδιαίτερα όταν αποκάλυψε κατά τη συνάντηση που είχε με τον Σιάντο στο ορεινό αεροδρόμιο Νεράιδας, τον Αύγουστο του 1943, όταν του αρνήθηκε την ένταξη του 5/42 ΣΕ στον ΕΛΑΣ, ο Σιάντος του απάντησε "''Πας τις αρνούμενος να συνεργαστεί με το ΚΚΕ θα θεωρηθεί Γκεσταμπίτης''". Σε μία μάλιστα αποστροφή του λόγου του ο Γ. Καρτάλης αναφερόμενος στον Σαράφη του είπε: "''Ανηγορεύθης αρχιστράτηγος του ΕΛΑΣ δι΄ εμπτυσμού''" (υπονοώντας τις ταπεινωτικές συνθήκες προσχώρησής του). Όταν στη συνέχεια ο Σαράφης πήρε το λόγο προσπαθώντας ν΄ αποσείσει τις κατηγορίες επιτέθηκε στους εκπροσώπους των άλλων οργανώσεων, καταλήγοντας "''Οικοδομήσαμε τη δύναμή μας μαχόμενοι και δημιουργώντας την Ελεύθερη Ελλάδα''". Τον λόγο πήραν και όλοι οι άλλοι αντιπρόσωποι όπου ακούστηκαν διάφορα φοβερά κατά του ΕΛΑΣ, όπως του τύπου ο ΕΔΕΣ πρώτος εχθρός αντί των Γερμανών. Παίρνοντας τον λόγο ο Ι. Σοφιανόπουλος υποστήριξε την ανάγκη δημιουργίας εθνικού στρατού και τη συνδιαλλαγή όλου του ελληνικού πολιτικού κόσμου για την εξασφάλιση ομαλού πολιτικού βίου και της δημοκρατικής εξέλιξης. Τελικά μέσα σ΄ ένα κλίμα ενθουσιασμού έγιναν δεκτές ομόφωνα οι προγραμματικές αρχές.
Το βράδυ της 20ης Μαΐου το κείμενο που προέκυψε ως κοινή δήλωση των 25 συνέδρων το οποίο και υπέγραψαν όλοι χαρακτηριζόμενο από τον Γ. Παπανδρέου «Εθνικό Συμβόλαιο» βασιζόταν στις αρχικές προγραμματικές διακηρύξεις του ίδιου.
=== "Εθνικόν Συμβόλαιον" ===
|
