Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι''' ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Pachakutiq Inka Yupanki'', ήταν ο ένατος αυτοκράτορας των [[Ίνκας]]. Το όνομα Pachakutiq σημαίνει "αυτός που θα αναδομήσει ξανά τον κόσμο", ενώ το Yupanki σήμαινε "λογιστής", θέλοντας με αυτό το τρόπο να δείξουν οι Ίνκας ότι ευελπιστούν στο πρόσωπο του νέου αυτοκράτορα να βρούν έναν ηγέτη που θα ανασυγκροτήσει την αυτοκρατορία τους. Ήταν γιος του [[Βιρακότσα Ίνκα]] και της Μάμα ΡουνούΡούνου. Ήταν ο τέταρτος βασιλέας της δυναστεία Ουανάν, που ίδρυσε ο [[Ίνκα Ρόκα]]. Βασίλεψε από το [[1438]] έως το [[1471]] αν και κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι παρέδωσε την εξουσία του ένα χρόνο αργότερα. Το κανονικό του όνομα ήταν Κούσι Ίνκα ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Cusi Inka'') και η γυναίκα του ονομαζόταν Μάμα ΑναουάρκιΑναουάρκε (ισπ. Mama Anahuarque).

Πριν την ενθρόνιση του ως αυτοκράτορας, ο Πατσακούτι που τότε λεγόταν ακόμα Κούσι Ίνκα, υπηρέτησε τον πατέρα του ως στρατηγός-διοικητής στα νότια σύνορα του βασιλείου των [[Ίνκας]]. Ο Κούσι Ίνκα ήταν τριτότοκος γιος του αυτοκράτορα Βιρακότσα οπότε και δεν είχε ελπίδες να τον διαδεχθεί νόμιμα στο θρόνο της αυτοκρατορίας ωστόσο δεν είχε σκεφτεί ποτέ να εκθρονίσει τον πατέρα του και να αμφισβητήσει την πρωτοκαθερδία του αδερφού του, του Ίνκα ΟυρκόνΟύρκον ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Inka Urcon'').

Όμως τα αποτελέσματα της λανθασμένης κατακτητικής και εξωτερικής πολιτικής του πατέρα του τον οδήγησαν στην ανάληψη της εξουσίας με τη βία. Συγκεκριμένα, ύστερα από λανθασμένες κινήσεις του Βιρακότσα Ίνκα ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Viracocha Inca''), η φυλή των Τσάνκας εισέβαλε, από τα δυτικά, στην επαρχία του [[Κούσκο]] και βάδιζαν προς την πρωτεύουσα των Ίνκας. Ο αυτοκράτορας με τον διάδοχο του είχαν εγκαταλείψει το Κούσκο, την πρωτεύουσα δηλαδή, για να οχυρωθούν στο οχυρό του Κάλκα, στα ανατολικά. Τότε οι θείοι του Βιρακότσα, οι στρατηγοί ΑπόΆπου ΜάυταΜάιτα ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] Apu Mayta) και ΒικακιράοΒικακίραο Ίνκα ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] Vicaquirao Inca), έστεψαν αυτοκράτορα τον Κούσι Ίνκα και τον διόρισαν ηγέτη των στρατευμάτων της αυτοκρατορίας. Οι τρεις άνδρες μαζί, επικεφαλής της νότιας στρατιάς των Ίνκας και της φρουράς του Κούσκο, αναμετρήθηκαν με τους Τσάνκας έξω από την πρωτεύουσα και τους νίκησαν. Στη συνέχεια τους κατεδίωξαν έξω από την επικράτεια των Ίνκας.

Ο πατέρας του Κούσι Ίνκα δεν δέχτηκε να παραδώσει την εξουσία του υπέρ του γιου του που νίκησε τους Τσάνκας και έσωσε την αυτοκρατορία, ενώ μάλιστα ο λαός τον είχε ήδη μετονομάσει από Κούσι σε Πατσακούτι βλέποντας στην προσωπικότητα του ότι δεν κατάφερε να δει στο πρόσωπο του Βιρακότσα. Ωστόσο, ο Βιρακότσα πέθανε, πιθανότατα από γηρατεία, στο οχυρό της Κάλκα. Έτσι ανέλαβε την ηγεσία της μερίδας που δεν ήθελε για αυτοκράτορα τον Πατσακούτι, ο νόμιμος διάδοχος, Ίνκα ΟυρκόνΟύρκον. Ο Πατσακούτι ήδη είχε ξεκινήσει να βαδίζει με το στρατό του εναντίον της Κάλκα για να υποτάξει την ατίθαση μερίδα των αριστοκρατών. Ο Ίνκα ΟυρκόνΟύρκον συγκέντρωσε και αυτός τα πιστά του στρατεύματα και τα οδήγησε στο πεδίο της μάχης. Εκεί όμως βρήκε τραγικό θάνατο αφήνοντας στον Πατσακούτι το σύνολο της αυτοκρατορίας να το διοικήσει δίχως έτερους διεκδικητές του στέμματος.

Ανάμεσα στα έτη [[1441]] και [[1450]] ο Πατσακούτι Ίνκα έστειλε τον στρατηγό ΚαπάκΚάπακ Γιουπάνκι ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Qhapaq Yupanki''), που ήταν αδερφός του και συνονόματος με τον παλαιό αυτοκράτορα των [[Ίνκας]], στα νότια σύνορα με εντολή να περάσει τον ορεινό όγκο και να εγκαθιδρύσει την επιρροή των Ίνκας στα νότια παράλια. Αυτή αποτελούσε την πρώτη επαφή των Ίνκας με ναυτικούς λαούς της [[Νότια Αμερική|Νότιας Αμερικής]] και πιστεύεται ότι, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Πατσακούτι Ίνκα, ήταν η πρώτη απόπειρα των Ίνκας να κατασκευάσουν πλοία και να ανοιχτούν στον [[Ειρηνικός Ωκεανός|Ειρηνικό Ωκεανό]].

Η επιχείρηση έληξε με επιτυχία και ο στρατηγός ΚαπάκΚάπακ Γιουπάνκι επέστρεφε στο [[Κούσκο]]. Στη διαδρομή όμως λεηλάτησε περιοχές που ανήκαν στους Τσάνκας παραβιάζοντας τη συνθήκη ειρήνης. Με τη σειρά τους οι Τσάνκας κατέλαβαν την περιοχή των ΚόλλαςΚόγια (ισπ. Colla) στα βόρεια της [[Τιτικάκα|λίμνης Τιτικάκας]]. Ο αυτοκράτορας Πατσακούτι δυσαρεστήθηκε με αυτήν την εξέλιξη αλλά συγχώρεσε τον αδερφό του για την ανόητη πράξη του. Για να σώσει την κατάσταση ο αυτοκράτορας έπεισε τους Τσάνκας να εκστρατεύσουν από κοινού στα εχθρικά βασίλεια του βορρά ενώ διόρισε πάλι αρχηγό του εκστρατευτικού σώματος των [[Ίνκας]], τον αδερφό του. Του έδωσε μάλιστα και μια συμβουλή, να μην προχωρήσει με το στρατό του βορειότερα της τοποθεσίας Γιαναμάγιο (ισπ. Yanamayo).

Στη διάρκεια της εκστρατείας δεν έλειψαν τα "θερμά επεισόδια" μεταξύ των Τσάνκας και των Ίνκας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απόφαση να δολοφονήσουν τους αξιωματικούς του στρατού των Τσάνκας. Οι τελευταίοι το πληροφορήθηκαν έγκαιρα αυτό και βάδισαν με το στρατό τους στο τροπικό δάσος βορειοανατολικά του Γιαναμάγιο με σκοπό να σώσουν τις ζωές τους. Ο ΚαπάκΚάπακ Γιουπάνκι αρνούμενος να δεχτεί τέτοια ταπείνωση, τους κατεδίωξε πέραν του Γιαναμάγιο, κάτι που του είχε απαγορεύσει ο Πατσακούτι. Το τροπικό δάσος έκρυβε θανάσιμες παγίδες για τα, ασυνήθιστα σε τέτοιο περιβάλλον, στατεύματα του Γιουπάνκι και έτσι ο στρατηγός αποφάσισε με έναν ελιγμό να κινηθεί βορειοδυτικά και να καταλάβει την πόλη της Καχαμάρκας, της φυλής Τσιμού. Ο Γιουπάνκι άφησε φρουρά στην πόλη και βάδισε προς το Κούσκο για να αναφερθεί στον αυτοκράτορα. Οι Τσιμού όμως συγκέντρωσαν στρατό και πολιόρκησαν τη φρουρά των Ίνκας στην Καχαμάρκα όταν έφυγε ο Γιουπάνκι.

Όλες οι ενέργειες του ΚαπάκΚάπακ Γιουπάνκι εξόργισαν τον Πατσακούτι διότι παραβίασε συνθήκη ειρήνης, αγνόησε τις εντολές του, κατέλαβε μια ουδέτερη πόλη και άνοιξε δυο μέτωπα πολέμου, με τους Τσάνκας και τους Τσιμού. Φήμες ήθελαν τον ΚαπάκΚάπακ Γιουπάνκι να τα προκαλεί όλα αυτά για να σφετεριστεί το θρόνο του Πατσακούτι και έτσι ο αυτοκράτορας έστειλε αξιωματικούς του να τον δολοφονήσουν ώστε να μην αποτελεί πλέον απειλή, πράγμα που εκτελέστηκε με επιτυχία.

Έτσι χρησιμοποίησε μια παρεμφερή τακτική με εκείνη που χρησιμοποίησε τότε. Συγκέντρωσε όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις και τις χώρισε σε δυο στρατεύματα. Το ένα το έθεσε υπό τη διοίκηση του [[ΤόπαΤούπακ Ίνκα Γιουπάνκι]], που ήταν δευτερότοκος γιος του, την οποία την έστειλε στα δυτικά εναντίον των Τσάνκας ενώ τη δεύτερη στρατιά την ανέλαβε ο ίδιος ο Πατσακούτι με τον πρωτότοκο γιο του και την οδήγησε στη λίμνη [[Τιτικάκα]] ώστε να την απελευθερώσει από τους Τσάνκας και να καλύψει τα νώτα του.

Ο σωστός σχεδιασμός της επιχείρησης δικαίωσε τον Πατσακούτι διότι η νότια στρατιά απελευθέρωσε τους ΚόλλαΚόγια στην Τιτικάκα και υπέταξε τους Λουπάκα. Αντίστοιχα ο γιος του ΤόπαΤούπακ Ίνκα κατάφερε να υποτάξει οριστικά τους Τσάνκας ενώ αργότερα κατευθύνθηκε προς το βορρά και έλυσε την πολιορκία της πόλης Καχαμάρκα. Στη συνέχεια οδήγησε το στρατό του εναντίον της πόλης Τσαν Τσαν, που ήταν πρωτεύουσα των Τσιμού. Αφού την υπέταξε και αυτή κατευθύνθηκε προς τα νότια και υπέταξε και όλες τις πόλεις σε όλα τα νότια παράλια έως την πόλη Πατσακάμακ.

Καθώς η αυτοκρατορία επεκτείνοταν εδαφικά ήταν επιτακτική ανάγκη και ο στρατός να μεγαλώσει αριθμητικά αλλά ούτε αυτό δεν έφτανε. Έπρεπε και οι υποταγμένοι λαοί να αισθανθούν ως μέλος της αυτοκρατορίας και όχι ως υποβαθμισμένοι πολίτες. Έτσι, ο Πατσακούτι, επέβαλε την [[Κέτσουα γλώσσα|γλώσσα ΚετσούαΚέτσουα]] ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας. Η επιλογή της γλώσσας δεν ήταν τυχαία καθώς οι Ίνκας εθνολογικά ανήκαν στην οικογένεια ΚετσούαΚέτσουα, μαζί με τις φυλές γύρω από το [[Κούσκο]]. Με αυτό το σχέδιο, μπορούμε να πούμε, ότι ο Πατσακούτι προσπάθησε και ως ένα βαθμό το πέτυχε, να "εκ-κετσουανίσει" τους λαούς της αυτοκρατορίας του. Ήθελε με αυτό το τρόπο να πετύχει να θυμίσει στους γείτονες λαούς ότι είναι συγγενικά φύλα ώστε να τροφοδοτήσουν το στρατό του Πατσακούτι με νέους στρατιώτες. Ταυτόχρονα όμως έδωσε στους άλλους λαούς να καταλάβουν ότι αποτελούν και αυτοί μέρος της ίδιας αυτοκρατορίας αλλά και ότι μοιραζόνταν τις ίδιες ανησυχίες με τους άλλους λαούς ως υπηκόοι.

Εκτός από τον διαχωρισμό των ομάδων για το Κούσκο έκανε και άλλα ζωτικά έργα όπως τη δημιουργία καναλιών στους ποταμούς Ουκαγιάλι (Ucayali), ΟυατανάυΟυατανάι και ΤουλυμάυοΤουλυμάγιο ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Huakaqiali'', ''Huatanay'' και ''Tulumayo'' αντίστοιχα) για να εμποδίσει τις συχνές πλημμύρες στην περιοχή ενώ ταυτόχρονα μπόρεσε να δώσει στους καλλιεργητές περισσότερες καλλιεργήσιμες γαίες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο επέκτασεις και μετεγκατάστασεις ορισμένων φυλών ή ομάδων, κυρίως για την τόνωση ορισμένων αραιοκατοικημένων περιοχών, ο Πατσακούτι έκτισε αρκετές πόλεις ενώ κορυφαίο παράδειγμα για τη σημασία που έδινε στην ορθή δόμηση των πόλεων αποτελεί το [[Μάτσου Πίτσου]] που κτίστηκε επί ημερών του και συγκεκριμένα το [[1460]]. Στην πόλη έχουν βρεθεί οργανωμένοι τομείς εργασίας, αποθήκευσης, λατρείας και μελέτης που εξυπηρετούσαν καλύτερα το διοικητικό προσωπικό, τους κατοίκους και τους εργάτες.

Ο Πατσακούτι ήταν τριτότοκος γιος του αυτοκράτορα [[Βιρακότσα Ίνκα|Βιρακότσα]] και ανέβηκε στο θρόνο χάρις σε μια στρατιωτική και πολιτική συγκυρία αλλά ήταν ιδιαίτερα διορατικός και μπορούσε να καταλάβει τις ανάγκες της αυτοκρατορίας πέρα από πρωτόκολλα και παραδόσεις. Ο Πατσακούτι είχε δυο γιους, τον πρωτότοκο ΑμαρούΑμάρου Γιουπάνκι ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Amaru Yupanqui'') ο οποίος όμως ήταν φιλήδονος και ανίκανος να διοικήσει και τον δευτερότοκο [[ΤόπαΤούπακ Ίνκα Γιουπάνκι]] ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Tupaq Inka Yupanki'') ο οποίος είχε ήδη δείξει την αξία του ως πολεμιστής και διοικητής στρατιωτών με επιτυχία.

Έτσι ο σώφρων αυτοκράτορας για να αποφύγει διενέξεις και για να διατηρήσει τη συνοχή του βασιλείου που έχτισε, παραιτήθηκε από το θρόνο υπέρ του ΤόπαΤούπακ Ίνκα Γιουπάνκι το [[1471]].