|
Wheres my ryver *
{{πηγές|16|07|2011}}
[[Αρχείο:Keplers_supernova.jpg|thumb|300px|right|Υπολείμματα από τη [[Υπερκαινοφανής αστέρας 1604|Σουπερνόβα Kepler, SN 1604]].]]
Ο όρος '''υπερκαινοφανείς αστέρες''' ή '''σουπερνόβα (supernova)''' αναφέρεται σε διάφορους τύπους '''εκρήξεων''' που συμβαίνουν στο τέλος της ζωής των αστέρων κατά τις οποίες παράγουν εξαιρετικά φωτεινά αντικείμενα, αποτελούμενα από [[Πλάσμα (Φυσική)|πλάσμα]], (ιονισμένη ύλη) και των οποίων η αρχική φωτεινότητά τους στη συνέχεια αδυνατίζει μέχρι του σημείου της αφάνειας μέσα σε λίγους μήνες.
== Τρόποι δημιουργίας ==
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί δρόμοι για αυτή την κατάληξη: είτε όταν ένας αστέρας μεγάλης μάζας παύει να παράγει [[ενέργεια]] στον πυρήνα του, οπότε και καταρρέει κάτω από τη δύναμη της ίδιας του της βαρύτητας (περίπτωση υπερκαινοφανούς '''Τύπου Ib''' και '''Τύπου II'''), είτε όταν ένας [[λευκός νάνος]], ήδη συρρικνωμένος και παγομένος αστέρας, που απορροφά το υλικό (τη μάζα) από ένα συνοδό αστέρα όταν φτάσει στο κρίσιμο όριο απορόφησης μάζας, το λεγόμενο [[Όριο Τσαντρασεκάρ]] (Chandrasekhar), οπότε και θα υποστεί ομοίως θερμοπυρηνική έκρηξη καταρρέοντας κάτω από τη δύναμη της βαρύτητας (περίπτωση υπερκαινοφανούς '''Τύπου Ia'''). Και στις δύο αυτές περιπτώσεις η θερμοπυρηνική έκρηξη εκτινάσσει μεγάλο μέρος του αστρικού υλικού με μεγάλη δύναμη και ταχύτητα που υπερβαίνει τα 3.000 χλμ/δευτερόλεπτο (ή τα 10,8 εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα), προς όλες τις κατευθύνσεις. Θεωρείται μάλιστα ότι η λάμψη τέτοιων εκρήξεων είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτή ολόκληρου του γαλαξία.
== Χαρακτηριστικά ==
Οι υπερκαινοφανείς Τύπου Ia πιστεύεται ότι έχουν παντού την ίδια μέγιστη απόλυτη λαμπρότητα ([[απόλυτο μέγεθος]]), και έτσι χρησιμεύουν ως δείκτες-υπολογιστές τεράστιων (κοσμολογικών) αποστάσεων στο Σύμπαν.<br />
Αντίθετα, οι υπερκαινοφανείς Τύπου Ib και II έχουν ποικίλες απόλυτες λαμπρότητες, ανάλογα με τη μάζα του αστέρα που τους παράγει, του λεγόμενου '''προγεννήτορα''' (αστέρα).
== Επιπτώσεις ==
Η έκρηξη υπερκαινοφανούς δημιουργεί ένα κύμα στον γύρω χώρο, αφήνοντας ένα είδος [[νεφέλωμα|νεφελώματος]] που είναι γνωστό ως [[υπόλειμμα υπερκαινοφανούς]]. Οι εκρήξεις σουπερνόβα είναι η κύρια πηγή όλων των βαρύτερων του [[οξυγόνο|οξυγόνου]] στοιχείων, και η μοναδική πηγή πολλών σημαντικών στοιχείων. Για παράδειγμα, όλο το [[ασβέστιο]] στα οστά μας και όλος ο [[σίδηρος]] του οργανισμού μας έχουν παραχθεί σε κάποια έκρηξη υπερκαινοφανούς, εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Η έκρηξη μεταφέρει αυτά τα βαρέα στοιχεία στο μεσοαστρικό χώρο, εμπλουτίζοντας τα [[μοριακό νέφος|μοριακά νέφη]] ([[αστρική σκόνη]] ή αστρόσκονη) που αποτελούν την πρώτη ύλη για τον σχηματισμό των αστέρων και των πλανητών. Αυτή η διαδικασία εμπλουτισμού είναι που καθόρισε τη σύνθεση του [[Ηλιακό Σύστημα|Ηλιακού Συστήματος]] πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, και τελικά έκανε εφικτή τη χημεία της ζωής στη [[Γη]]. Κάθε άτομο του σώματός μας, κάθε μόριο του αέρα που αναπνέουμε δημιουργήθηκαν σ' ένα άστρο κι έφτασαν ως εδώ με μια έκρηξη υπερκαινοφανούς. Κατά μια έννοια, είμαστε κυριολεκτικά «παιδιά των αστεριών».
Η έκρηξη υπερκαινοφανούς δημιουργεί ασύλληπτα μεγάλες [[θερμοκρασία|θερμοκρασίες]], και κάτω από τις σωστές συνθήκες, οι αντιδράσεις σύντηξης που λαμβάνουν χώρα μπορούν να δημιουργήσουν ορισμένα από τα βαρύτερα στοιχεία, όπως το [[καλιφόρνιο]].
Οι επιπτώσεις μιας πολύ κοντινής έκρηξης σουπερνόβα θα ήταν καταστροφικές για τη [[ζωή]] πάνω στη [[Γη]]. Το ωστικό κύμα από μια τέτοια έκρηξη μπορεί να καταστρέψει το προστατευτικό στρώμα του όζοντος. Χωρίς το [[όζον]] η ζωή στη στεριά και στα ρηχά νερά θα είναι εκτεθειμένη στις υπεριώδεις ακτινοβολίες, οι οποίες καταστρέφουν το [[DNA]] των ζωντανών οργανισμών.
Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει τα αστέρια αυτά να βρίσκονται σε απόσταση ίση ή μικρότερη από 500 έτη φωτός. Μέχρι στιγμής στην ανθρώπινη ιστορία καμία έκρηξη σουπερνόβα δεν ήταν τόσο κοντά. Η πιο κοντινή έκρηξη που παρατηρήθηκε στην Ιστορία της ανθρωπότητας σημειώθηκε το [[1054]] στον αστερισμό [[Ταύρος (αστερισμός)|Ταύρο]] και ξέσπασε από απόσταση 6.300 ετών φωτός. Στην Προϊστορία, η έκρηξη που δημιούργησε τον [[αστέρας νετρονίων|αστέρα νετρονίων]] '''Geminga''' στον αστερισμό [[Δίδυμοι (αστερισμός)|Δίδυμοι]] πρέπει να έγινε σε απόσταση περίπου 510 ετών φωτός από τη Γη. Υπολογίζεται πως στα επόμενα 1.000 χρόνια κάποια από τα αστέρια που απέχουν μόλις μερικές εκατοντάδες έτη φωτός, όπως ο [[Betelgeuse]] που απέχει από εμάς 427 έτη φωτός, θα εκραγούν πιθανότατα ως υπερκαινοφανείς.
''Nova'' στα [[λατινικά]] σημαίνει «νέα» και αναφέρεται σε αυτό που μοιάζει να είναι ένα πολύ φωτεινό νέο αστέρι (το ουσιαστικό stella στη Λατινική, που σημαίνει αστέρας, είναι θηλυκό) στην ουράνια σφαίρα. Οι αστρονόμοι του [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]], μη γνωρίζοντας ότι παρατηρούσαν μια έκρηξη, θεωρούσαν ότι επρόκειτο για την εμφάνιση ενός νέου αστεριού, εξ ου και το όνομα, που πρωτοχρησιμοποιήθηκε απ' τον [[Τύχο Μπράχε]]. Το πρόθεμα «υπερ-» ("Super") ξεχωρίζει αυτό το γεγονός από τους απλούς '''[[καινοφανείς αστέρες]]''' ή '''νόβες (novae)''', που είναι αστρικές εκρήξεις οι οποίες επίσης σχετίζονται με την αύξηση της φωτεινότητας ενός είδους διπλού αστέρα, αλλά σε μικρότερη κλίμακα και μέσω ενός διαφορετικού μηχανισμού. Παρ' όλα αυτά είναι λάθος να θεωρούμε τη σουπερνόβα ένα νέο αστέρι, επειδή στην πραγματικότητα είναι ο '''''θάνατος''''' ενός αστεριού (η τουλάχιστον η ριζική μετατροπή του σε κάτι τελείως διαφορετικό, ένα '''αστρικό πτώμα''' με το πιο φαντασμαγορικό στο σύμπαν κύκνειο άσμα.
== Σημειώσεις ==
* Οι φαντασμαγορικές φωτογραφίες που δημοσιεύονται κατά καιρούς σε διάφορα σχετικά άρθρα, ομιλίες και παρουσιάσεις των παραπάνω αστέρων, όπως και αυτή του άρθρου, δεν προέρχονται από μία φωτογραφική μηχανή αλλά αποτελούν σύνθετες φωτογραφίες δύο, τριών ή και περισσοτέρων διαστημομηχανών ή διαστημικών τηλεσκοπίων που το καθένα "κωδικοποιεί" μέρος του φάσματος με συγκεκριμένο χρώμα π.χ. (ενδεικτικά), ο "Χαμπλ" κωδικοποιεί στο πράσινο, ο "Σπίτσερ" στο κόκκινο, ο "Σάντρα" σε γαλάζιο. Αυτών ακολουθεί η σύνθεση των επιμέρους φωτογραφιών το αποτέλεσμα της οποίας είναι αυτό που βλέπουμε.
[[Κατηγορία:Αστροφυσική]]
[[Κατηγορία:Αστέρες]]
[[Κατηγορία:Αστρική εξέλιξη]]
[[Κατηγορία:Είδη αστέρων]]
{{Link FA|en}}
{{Link FA|zh}}
{{Link FA|ro}}
[[af:Supernova]]
[[ar:مستعر أعظم]]
[[az:İfrat yeni ulduz]]
[[be:Звышновая зорка]]
[[bg:Свръхнова]]
[[bn:অতিনবতারা]]
[[bs:Supernova]]
[[ca:Supernova]]
[[cs:Supernova]]
[[da:Supernova]]
[[de:Supernova]]
[[en:Supernova]]
[[eo:Supernovao]]
[[es:Supernova]]
[[et:Supernoova]]
[[eu:Supernoba]]
[[fa:ابرنواختر]]
[[fi:Supernova]]
[[fr:Supernova]]
[[fy:Supernova]]
[[ga:Ollnóva]]
[[gl:Supernova]]
[[he:סופרנובה]]
[[hi:महानोवा]]
[[hr:Supernova]]
[[ht:Sipènova]]
[[hu:Szupernóva]]
[[ia:Supernova]]
[[id:Supernova]]
[[is:Sprengistjarna]]
[[it:Supernova]]
[[ja:超新星]]
[[jv:Supernova]]
[[ka:ზეახალი ვარსკვლავი]]
[[ko:초신성]]
[[la:Supernova]]
[[lb:Supernova]]
[[lt:Supernova]]
[[lv:Pārnova]]
[[mg:Kinta-mazavabe]]
[[mk:Супернова]]
[[ml:സൂപ്പര്നോവ]]
[[mr:अतिनवतारा]]
[[ms:Supernova]]
[[mt:Supernova]]
[[my:စူပါနိုဗာ]]
[[nl:Supernova]]
[[nn:Supernova]]
[[no:Supernova]]
[[pl:Supernowa]]
[[pt:Supernova]]
[[ro:Supernovă]]
[[ru:Сверхновая звезда]]
[[scn:Supernova]]
[[sh:Supernova]]
[[simple:Supernova]]
[[sk:Supernova]]
[[sl:Supernova]]
[[sr:Supernova]]
[[su:Supernova]]
[[sv:Supernova]]
[[ta:மீயொளிர் விண்மீன் வெடிப்பு]]
[[te:సూపర్ నోవా]]
[[th:มหานวดารา]]
[[tl:Supernoba]]
[[tr:Süpernova]]
[[uk:Наднова]]
[[ur:سپر نووا]]
[[vi:Siêu tân tinh]]
[[war:Supernova]]
[[zh:超新星]]
[[zh-yue:超新星]]
| 