Πείραμα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ως '''Πείραμα''' χαρακτηρίζεται η οποιαδήποτε έμπρακτη δοκιμή ή εφαρμογή θεωρίας προς άσκηση ή μελέτη και γενικά ο κάθε έλεγχος της θεωρητικής γνώσης. Ειδικότερα όμως πείραμα λέγεται η υπό του ανθρώπου μεθοδική αναπαραγωγή ενός φαινομένου με στόχο την εξακρίβωση της φύσης του, των αιτιών που το προκαλούν και των νόμων από τους οποίους διέπεται αυτό το φαινόμενο. Γενικά το πείραμα αποτελεί [[μέθοδος|μέθοδο]] της επιστημονικής έρευνας, εξ ου καλούμενη και ''[[πειραματική μέθοδος]]''. Ο ερευνητής που διεξάγει πείραμα ονομάζεται ''πειραματιστής'', αλλά και πειραματικός. Το πείραμα καθώς και η [[παρατήρηση]] αποτελούν τις δύο ερευνητικές μεθόδους των καλουμένων Εμπειρικών επιστημών<ref>ΜΕΕ τομ.ΙΘ΄, σελ.861.</ref>.

Το ''πείραμα'' συμπληρώνει την [[παρατήρηση]] και παρέχει γνωστικό υλικό με το οποίο ο ερευνητής - επιστήμονας έχει τουλάχιστον την ευκαιρία να παρακολουθήσει πλευρές του φαινομένου που ίσως στη φύση, του είναι αδύνατον. Το πείραμα εκτός της έκδηλης αναγκαιότητάς του, ως εργαλείο έρευνας, εμφανίζει και τα ακόλουθα σημαντικά πλεονεκτήματα, ειδικότερα στην επιστημονική έρευνα<ref>ΜΕΕ τομ.ΙΘ΄, σελ.861.</ref>:

Ειδικότερα στις [[Επιστήμες συμπεριφοράς]] η πειραματική μέθοδος καταλαμβάνει ιδιαίτερη σημαντική θέση με γενικευμένη χρήση<ref>UNESCO "Λεξικό Κοινωνικών Όρων" τομ.2ος, σελ.696.</ref>. Χρησιμοποιείται ευρύτατα από [[ψυχολόγος|ψυχολόγους]] και ψυχαναλυτές, [[κοινωνιολόγος|κοινωνιολόγους]], [[εγκληματολόγος|εγκληματολόγους]] κ.λπ. καθώς και σε πεδία πειραματικής παιδαγωγικής και ψυχοκοινωνιολογίας. Μάλιστα θεωρείται ως η μοναδική μέθοδος, επαλήθευσης ή όχι παρατήρησης θεμελιώνοντας αδιάσειστα την ψυχολογική επιστήμη, καθώς και την γενικότερη προαγωγή των επιστημών συμπεριφοράς, δημιουργώντας αλλά και σφυρηλατώντας ενότητες συναφών κοινωνικών κλάδων.<br />

Βασική διάκριση των πειραμάτων, λαμβάνοντας υπόψη το πεδίο έρευνας, είναι τα πειράματα των θετικών Επιστημών, καλούμενα γενικά επιστημονικά πειράματα καθώς και εκείνα που αφορούν έρευνες συμπεριφοράς, των Συμπεριφορικών επιστημών, (Κοινωνιολογίας, Ψυχολογίας κ.λπ.). Άλλη διάκριση αυτών λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό ερευνητών, τον τόπο και τον τρόπο διεξαγωγής, είναι αντίστοιχα: ατομικά, ή ομαδικά (πειραματικές ομάδες), εργαστηριακά, στατιστικά, φυσικά, καθώς και τα λεγόμενα πειράματα δοκιμής και λάθους. Επίσης σοβαρή διάκριση των πειραμάτων είναι και αυτή που γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές επί των οποίων βασίζονται. Πολλοί τις αρχές αυτές χαρακτηρίζουν ως επιμέρους μεθόδους<ref>ΜΕΕ τομ.ΙΘ΄, σελ.861.</ref>, οι οποίες και είναι:

Παρά των παραπάνω ο όρος πείραμα χρησιμοποιείται πολλές φορές με ποιο γενικευμένη έννοια κυρίως στην εφαρμογή μιας σκόπιμης καινοτομίας<ref>UNESCO "Λεξικό Κοινωνικών Όρων" τομ.2ος, σελ.696.</ref>, ειδικότερα όταν υπονοείται εισαγωγή δοκιμαστικής εφαρμογής επί κάποιας προσδοκίας, όπου τα αποτελέσματα στη περίπτωση αυτή παρακολουθούνται κατά την εφαρμογή.

Στο σημείο αυτό αξίζει ν΄ αναφερθεί η <u>διάκριση μεταξύ παρατήρησης και πειράματος</u><ref>ΜΕΕ τομ.ΙΘ΄, σελ.861.</ref><ref>Θ. Μπέλλας "Η Έρευνα στις Επιστήμες της Συμπεριφοράς" τομ.1ος, σελ.24.</ref>. Η άποψη ότι δεν υφίσταται ουσιαστική διαφορά μεταξύ παρατήρησης και πειράματος ανήκει σήμερα στο παρελθόν. Αυτό που ισχύει σήμερα είναι ότι και οι δύο αυτές έννοιες βρίσκονται πολύ κοντά μόνο από μεθοδολογική άποψη με σαφή όμως όρια η καθεμία σε ερευνητικό πεδίο. Και οι δύο αποτελούν μεθόδους έρευνας ("πειραματικής", ή "μη-πειραματικής") με χρήση κάποιων μεταβλητών που διατηρούν κάποια συνάφεια μεταξύ τους (οι μεταβλητές). Και στις δύο περιπτώσεις προηγείται η εκλογή του αντικειμένου που θα μελετηθεί και η οποία καθορίζεται από τις σχέσεις που υφίστανται μεταξύ του αντικειμένου ή γεγονότος και στην αναμονή της όποιας επιδίωξης. Το πείραμα εν προκειμένω προετοιμάζει, ή ως ένα βαθμό προσδιορίζει την έκταση της παρατήρησης, ενώ από μόνη της η παρατήρηση δεν μπορεί να προσδιορίσει την έκταση του ενδιαφέροντος. Τόσο όμως στη παρατήρηση όσο και στο πείραμα ο παρατηρητής / ερευνητής θέτει κάποιο ερώτημα όπου στη παρατήρηση μπορεί να είναι γενική και αόριστη που την απάντηση να μη γνωρίζει παρά μόνο ως εξίσου γενική και αόριστη, ενώ αντίθετα στο πείραμα ο ερευνητής θέτει ερώτημα υπό μορφή "υπόθεσης", δηλαδή κάποιας εικασίας, βασισμένη σε σχέσεις γεγονότων που εμπλέκονται στη πειραματική έρευνα.<br />