|
== Η ποδοσφαιρική δραστηριότητα πριν από την ΕΠΟ ==
=== Εμβρυϊκές διεργασίες ===
Το ποδόσφαιρο πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα το [[1894]] και άρχισε να διαδίδεται ευρέως με την Ολυμπιάδα του [[1896]], όταν και συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα των αγώνων με αναμετρήσεις επιδείξεως του αθλήματος. Πήραν μέρος η εθνική ομάδα της Δανίας, ο Απόλλων από την Σμύρνη, το Σπορτ Κλουμπ Θεσσαλονίκης και ο Φιλαθλητικός (πρόγονος του Ηρακλή). Πολλοί σύλλογοι άρχισαν να ιδρύουν τμήματα ποδοσφαίρου, ενώ ιδρύθηκαν και οι πρώτοι αμιγώς ποδοσφαιρικοί σύλλογοι. Υπάρχουν αναφορές για διοργάνωση δύο τουρνουά την περίοδο 1897-99, για τα οποία δεν διασώζονται σήμερα λεπτομερείς πληροφορίες. Οι πρωταθλήτριες ομάδες αυτής της περιόδου αναφέρονται παρακάτω:
{| class="wikitable"
|-
!width="50" | Σεζόν
!width="230" | Πρωταθλητής
|-
| align="center" |'''1897-98'''
|Ποδηλατικός Όμιλος <ref name="Stathopoulos">Τάσσου Σταθόπουλου, ''Αχαϊκό ποδόσφαιρο εκατόν είκοσι χρόνια (1891-2010)'', Εκδόσεις Γιάννης Πικραμένος, Πάτρα 2010, ISBN 978-960-6628-27-6</ref>
|-
| align="center" |'''1898-99'''
|[[Πανελλήνιος Γ.Σ.]] ή [[Εθνικός Γ.Σ.|Εθνικός Αθηνών]] <ref name="Stathopoulos"/>
|}
=== Η υπαγωγή στον ΣΕΓΑΣ, η ΕΠΣΑΠ και η ΕΠΣΕ ===
Για μεγάλο διάστημα και ως το [[1922]], το ελληνικό ποδόσφαιρο υπαγόταν στον [[ΣΕΓΑΣ]] (ΣΕΑΓΣ), στον οποίο ανήκουν και οι πρώτες συστηματικές ενέργειες για τη διοργάνωση πρωταθλήματος.<ref>Βασιλείου Περλίγκου ''Αθλητική ιστορία των Τρικάλων, τόμος Β΄ποδόσφαιρο'', Εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993</ref> Η προσπάθεια ευδοκίμησε το 1906 με την διοργάνωση πρωταθλήματος στο οποίο συμμετείχαν οι [[Εθνικός Γ.Σ.|Εθνικός Αθηνών]], [[Πανελλήνιος Γ.Σ.|Πανελλήνιος]] και [[Πειραϊκός Σύνδεσμος|Πειραϊκός]]. Οι "ετήσιοι ποδοσφαιρικοί αγώνες", όπως αποκαλούνταν οι διοργανώσεις, είχαν τη μορφή τουρνουά που διεξαγόταν σε τρεις ή τέσσερις συνεχόμενες Κυριακές ανάλογα και με τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Όλοι οι αγώνες διεξάγονταν στο Ποδηλατοδρόμιο, στο [[Νέο Φάληρο]], το μόνο ποδοσφαιρικό γήπεδο που υπήρχε τότε. Τη διοργάνωση αναλάμβανε είτε ο ΣΕΓΑΣ ή η [[Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων]] υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ. Μέχρι το 1912 έχουμε συνεχόμενες ετήσιες διοργανώσεις, οι οποίες φαίνεται ότι σταμάτησαν με την έναρξη των [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικών Πολέμων]]. Τα επόμενα χρόνια συναντάμε μερικές αναφορές στον τύπο για κάποια άτυπα τουρνουά στα οποία δεν φαίνεται να έχει καμία ανάμειξη ο ΣΕΓΑΣ.
Η προσπάθεια ευδοκίμησε το 1906 με την διοργάνωση πρωταθλήματος στο οποίο συμμετείχαν οι [[Εθνικός Γ.Σ.|Εθνικός Αθηνών]], [[Πανελλήνιος Γ.Σ.|Πανελλήνιος]] και [[Πειραϊκός Σύνδεσμος|Πειραϊκός]]. Οι "ετήσιοι ποδοσφαιρικοί αγώνες", όπως αποκαλούνταν οι διοργανώσεις, είχαν τη μορφή τουρνουά που διεξαγόταν σε τρεις ή τέσσερις συνεχόμενες Κυριακές ανάλογα και με τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Όλοι οι αγώνες διεξάγονταν στο Ποδηλατοδρόμιο, στο [[Νέο Φάληρο]], το μόνο ποδοσφαιρικό γήπεδο που υπήρχε τότε. Τη διοργάνωση αναλάμβανε είτε ο ΣΕΓΑΣ είτε η [[Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή|Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων]] υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ είτε η [[ΕΠΣΑΠ]]. Μέχρι και το [[1923]] η μοναδική αναγνωρισμένη Ένωση ήταν της Αττικής και όλες οι άλλες περιοχές θεωρούνταν ότι έχουν συλλόγους δεύτερης κατηγορίας.<ref>[http://www.palaimaxoipanathinaikou.gr/7255/aspida-stous-titlous-mas/ Αναδημοσίευση του άρθρου της εφημερίδας Πράσινη από τη σελίδα Παλαιμάχων του Παναθηναϊκού]</ref> Η Μακεδονία συμπεριλήφθηκε ως Ένωση πρώτης κατηγορίας από το 1923 και αργότερα ακολούθησαν και οι υπόλοιπες ενώσεις. Καθολικό δικαίωμα συμμετοχής για όλες τις Ενώσεις υπήρξε μόνο από το [[1959]] καθώς θεωρήθηκε προαπαιτούμενο από την ΟΥΕΦΑ<ref>Η ΟΥΕΦΑ σεβόμενη το αυτοδιοίκητο δεν αμφισβήτησε τον τίτλο του πρωταθλητή Ελλάδας όπως τον αντιλαμαβανόταν η ΕΠΟ παρά το ότι το πρωτάθλημα έως το 1959 δεν παρείχε στις ελληνικές ομάδες το δικαίωμα της ευρωπαϊκής συμμετοχής.</ref> για την εκπροσώπηση των ελληνικών ομάδων στις διοργανώσεις της.
Το 1922-23 έγινε μια νέα προσπάθεια για διοργάνωση πανελλήνιου πρωταθλήματος με την δημιουργία της [[Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ελλάδος|ΕΠΣΕ]]. Η νέα ένωση διοργάνωσε πρωτάθλημα για πρώτη φορά με συμμετοχή συλλόγων εκτός Αττικής και συγκεκριμένα αυτών της [[Θεσσαλονίκη]]ς. Η προσπάθεια όμως αντιμετώπισε πολλά προβλήματα (οικονομικής φύσης, συγκοινωνίας, αδυναμίας των ποδοσφαιριστών να απουσιάσουν από τις δουλειές τους για πολλές ημέρες), εξαιτίας των οποίων έγινε μόνο ένας αγώνας για την ανάδειξη του πρωταθλητή, ανάμεσα στο νικητή Αθηνών-Πειραιώς και αυτόν της Θεσσαλονίκης. Ο [[Πειραϊκός Σύνδεσμος]] νικώντας τον [[ΑΣ Άρης|Άρη Θεσσαλονίκης]] με 3-1 αναδείχτηκε πρωταθλητής Ελλάδος. Η προσπάθεια δεν συνεχίστηκε αφού η ένωση διαλύθηκε την επόμενη χρονιά.<ref>Βιβλίο''100 χρόνια ποδόσφαιρο'' Γιάννης Διακογιάννης ISBN 960-8460-08-5 Σελίδες 5,6,7<br />Βιβλίο ''Γκολ 2000 Ένας αιώνας ποδόσφαιρο'' Εκδοση Πελεκάνος 2000 Ανδρέα Μπόμπη σελίδες 38,39,40,41<br />Βιβλίο ''Ιστορία του Ολυμπιακού'' Έκδοση Γ.Χ. Αλεξανδρής 1998 Τόμος Α΄σελίδες 4,5,8<br />Βιβλίο ''Παναθηναϊκός 90 χρόνια ιστορικής πορείας'' 1998 Έκδοση Γ Γεωργιάδης Ε.Π.Ε. σελίδες 14,15,16,18,87</ref><ref name=auto1 />
Πρέπει να σημειωθεί πως η [[ΕΠΟ]] δεν λαμβάνει υπόψιν της τις ποδοσφαιρικές διοργανώσεις που έχουν διεξαχθεί πριν από τη σύστασή της. Οι τίτλοι αυτής της περιόδου (1906 - 1927) συνοψίζονται ως εξής:<ref>Βιβλίο''100 χρόνια ποδόσφαιρο'' Γιάννης Διακογιάννης ISBN 960-8460-08-5 Σελίδες 5,6,7 <br /> Βιβλίο ''Γκολ 2000 Ένας αιώνας ποδόσφαιρο'' Εκδοση Πελεκάνος 2000 Ανδρέα Μπόμπη σελίδες 38,39,40,41<br />Βιβλίο ''Ιστορία του Ολυμπιακού'' Έκδοση Γ.Χ. Αλεξανδρής 1998 Τόμος Α΄σελίδες 4,5,8<br />Βιβλίο ''Παναθηναϊκός 90 χρόνια ιστορικής πορείας'' 1998 Έκδοση Γ Γεωργιάδης Ε.Π.Ε. σελίδες 14,15,16,18,87</ref><ref name=auto1>[http://64.233.183.104/search?q=cache:QbevhWRgTz8J:www.tovima.gr/print_article.php%3Fe%3DB%26f%3D12414%26m%3DB02%26aa%3D1+%CE%A0%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82+%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82&hl=el&ct=clnk&cd=33&gl=gr Το Βήμα].</ref><ref>[http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html Εφημερίδες "Εμπρός" και "Σκριπ"]</ref>
Πρέπει να σημειωθεί πως η [[ΕΠΟ]] δεν λαμβάνει υπόψιν της τις ποδοσφαιρικές διοργανώσεις που έχουν διεξαχθεί πριν τη σύσταση της πρώτης.<ref>Τα πρωταθλήματα πριν την ΕΠΟ αποτελούσαν επίσημες διοργανώσεις υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ, ανεξαρτήτως αν τα διοργάνωνε ο ίδιος ή ανέθετε τη διεξαγωγή τους στην Ολυμπιακή Επιτροπή ή σε άλλους φορείς (αυτό ισχύει βέβαια στις περιπτώσεις όπου υπάρχει καταγραφή της εμπολοκής του ΣΕΓΑΣ στις ανάλογες περιπτώσεις ως φορέα ή διοργανωτή). Υπάρχουν καταγραφές για πρωταθλήματα που αναγνωρίζει ο ΣΕΓΑΣ ως επίσημα και ως πανελλήνια όπως και πρωταθλήματα που εκρεμεί παραπομπή και δεν έχει γραφτεί άρθρο ακόμη. Η ΕΠΟ αφενός δεν αποτελεί το φορέα που θα αναγνωρίσει ως έγκυρα ή οτιδήποτε άλλο τα πρωταθλήματα καθώς δεν κατείχε την εποπτεία τους. Αφετέρου δεν υπάρχει πουθενά τοποθέτηση της ΕΠΟ που να προβαίνει σε μη αναγνώριση των πρωταθλημάτων. Ο όρος δε αναγνώριση, δεν πορεί να τοποθετηθεί αυθαίρετα καθώς πρέπει να συνοδεύεται από τον προσδιορισμό. Να αναγνωρίσει δηλαδή τα πρωταθλήματα ως έγκυρα, νόμιμα, πανελλήνια, διασυλλογικά ή ότι άλλο μπορεί να υποστηρίξει κανείς αλλά γεγονός είναι ότι αν είχε αυτό το δικαίωμα θα έπρεπε να τα αναγνωρίσει ως κάτι. Οπότε το μόνο που μπορεί να κάνει η ΕΠΟ είναι να τα λάβει υπόψιν της ή όχι. Υπάρχουν ομοσπονδίες που έχουν λάβει υπόψιν τους τα πρωταθλήματα πριν την ύπαρξη τους όμως έχουν κάθε δικαίωμα να μην το κάνουν. Το δικαίωμα όμως αυτό περιορίζεται χρονικά στο σημείο που ανέλαβαν τη διοργάνωση και έπειτα. Δεν συνεπάγεται ότι δεν υπήρχε ποδοσφαιρική δραστηριότητα 30 έτη πριν την ΕΠΟ ούτε ότι αυτή η δραστηριότητα δεν ήταν εναρμονισμένη με τους παγκόσμιους κανόνες που χαρακτήριζαν το άθλημα εκείνη την εποχή. Η στάση της ΕΠΟ δεν είναι παράνομη ούτε καταχρηστική καθώς είχε κάθε δικαίωμα να ανεξαρτητοποιηθεί πλήρως από το ΣΕΓΑΣ και διεκδικήσει εξολοκλήρου τα οφέλη και τις υποχρεώσεις που συνοδεύουν το προϊόν της πλέον. Η καταγραφή όμως του πρωταθλήματος σε μια εγκυκλοπαίδεια αποτελεί μια εντελώς διαφορετική υπόθεση από την καταγραφή ενός φορέα που διαχειρίζεται το προϊόν του από το 1928 και μετά. Για την εγκυκλοπαίδεια το θέμα πρωτάθλημα Ελλάδος αφορά όλες τις εξελίξεις που αφορούν τις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές εξελίξεις που συνοδεύουν το άθλημα και ειδικά την περίοδο 1897-1928 παρατηρούνται έντονα, φαινόμενα αλληλεπίδρασης του ποδοσφαίρου με τις πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές δραστηριότητες. Δεν πρόκειται λοιπόν για την προώθηση ενός αθλητικού προϊόντος όπως αφορά την ΕΠΟ που έκρινε ότι για το προϊόν που διαχειρίζεται έχει άποψη από το 1928 και μετά. Σχετικά με την αναγνώριση από την ΟΥΕΦΑ ή την ΦΙΦΑ πρόκειται για άτοπη θέση καθώς βάσει του αυτοδιοίκητου του ποδοσφαίρου η ΕΠΟ διατηρεί το δικαίωμα εξ' ολοκλήρου να κατακυρώσει οποιοδήποτε πρωτάθλημα ή να αφαιρέσει τον τίτλο του πρωταθλητή αν παρατηρήσει οτιδήποτε δεν τη βρει σύμφωνη. Η ΟΥΕΦΑ και η ΦΙΦΑ το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να δεχθούν τις αποφάσεις της ΕΠΟ. Μπορούν μόνο να επέμβουν αν η ΕΠΟ στις αποφάσεις δεν επικαλεστεί τους κανόνες που έχουν ορίσει, ανεξαρτήτως τον τρόπο που θα τους ερμηνεύσει η ίδια. Εισάγοντας τη δήθεν θέση της ΟΥΕΦΑ και της ΦΙΦΑ ουσιαστικά αποκρύπτουμε την απόλυτη εποπτεία που κατέχει η ΕΠΟ καθώς και την αποκλειστική ευθύνη της για τα εντός χώρας προβλήματα που καλείται να επιλύσει όπως η βια, η διαιτησία και ο παράνομος στοιχηματισμός για τα οποία οι παραπάνω φορείς δεν έχουν παρομοίως κανένα δικαίωμα να επέμβουν.</ref> Οι τίτλοι αυτής της περιόδου συνοψίζονται ως εξής:<ref>Βιβλίο''100 χρόνια ποδόσφαιρο'' Γιάννης Διακογιάννης ISBN 960-8460-08-5 Σελίδες 5,6,7 <br /> Βιβλίο ''Γκολ 2000 Ένας αιώνας ποδόσφαιρο'' Εκδοση Πελεκάνος 2000 Ανδρέα Μπόμπη σελίδες 38,39,40,41<br />Βιβλίο ''Ιστορία του Ολυμπιακού'' Έκδοση Γ.Χ. Αλεξανδρής 1998 Τόμος Α΄σελίδες 4,5,8<br />Βιβλίο ''Παναθηναϊκός 90 χρόνια ιστορικής πορείας'' 1998 Έκδοση Γ Γεωργιάδης Ε.Π.Ε. σελίδες 14,15,16,18,87</ref><ref name=auto1>[http://64.233.183.104/search?q=cache:QbevhWRgTz8J:www.tovima.gr/print_article.php%3Fe%3DB%26f%3D12414%26m%3DB02%26aa%3D1+%CE%A0%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82+%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82&hl=el&ct=clnk&cd=33&gl=gr Το Βήμα].</ref><ref>[http://efimeris.nlg.gr/ns/main.html Εφημερίδες "Εμπρός" και "Σκριπ"]</ref>
{| class="wikitable"
| [[Αρχείο:600px Verde con trifoglio Verde su cerchio Bianco.png|24px]] [[Παναθηναϊκός Α.Ο.#1908-1910 Π.Π.Ο.|Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός Όμιλος]]
|-
| align="center" | '''[[Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου ανδρών 1912-1913|1912-13]]22'''
| [[Αρχείο:600px Rosso e Nero Strisce Orizzontali.PNG|24px]] [[Π.Σ. Γουδί|Αθηναϊκός Σ.Π.]] ▼|-
| align="center" | '''[[Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου ανδρών 1913-1914|1913-14]]'''
| [[Αρχείο:600px Rosso e Nero Strisce Orizzontali.PNG|24px]] [[Π.Σ. Γουδί|Αθηναϊκός Σ.Π.]]
|-
| align="center" | '''[[Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου ανδρών 1914-1915|1914-15]]'''
| [[Αρχείο:600px Verde con trifoglio Verde su cerchio Bianco.png|24px]] [[Παναθηναϊκός Α.Ο.#1908-1910 Π.Π.Ο.|Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός Όμιλος]]
|-
| align="center" | '''[[Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου ανδρών 1915-1916|1915-16]]'''
| [[Αρχείο:600px Rosso e Nero Strisce Orizzontali.PNG|24px]] [[Π.Σ. Γουδί|Αθηναϊκός Σ.Π.]]
|-
| align="center" | '''1916-17'''
| ''Δεν ολοκληρώθηκε''<ref>[http://www.palaimaxoipanathinaikou.gr/7259/aspida-stous-titlous-mas-entipi-morfi/ Εφημερίδα Πράσινη, 29 Μαρτίου 2012 σελ.6]</ref>
|-
| align="center" | '''1917-18'''
| ''Δεν υπάρχουν στοιχεία''<ref>[http://www.palaimaxoipanathinaikou.gr/7259/aspida-stous-titlous-mas-entipi-morfi/ Εφημερίδα Πράσινη, 29 Μαρτίου 2012 σελ.6]</ref>
|-
| align="center" | '''1918-19'''
| ''Δεν υπάρχουν στοιχεία''<ref>[http://www.palaimaxoipanathinaikou.gr/7259/aspida-stous-titlous-mas-entipi-morfi/ Εφημερίδα Πράσινη, 29 Μαρτίου 2012 σελ.6]</ref>
|-
| align="center" | '''1919-20'''
| ''Δεν διεξήχθη''<ref>[http://www.palaimaxoipanathinaikou.gr/7259/aspida-stous-titlous-mas-entipi-morfi/ Εφημερίδα Πράσινη, 29 Μαρτίου 2012 σελ.6]</ref>
|-
| align="center" | '''[[Πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Αθηνών-Πειραιώς 1920-1921|1920-21]]'''
| [[Αρχείο:600px Verde con trifoglio Verde su cerchio Bianco.png|24px]] [[Παναθηναϊκός Α.Ο.#1908-1910 Π.Π.Ο.|Πανελλήνιος Ποδoσφαιρικός Αγωνιστικός Όμιλος]]
|-
| align="center" | '''[[Πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Αθηνών-Πειραιώς 1921-1922|1921-22]]'''
| [[Αρχείο:600px Verde con trifoglio Verde su cerchio Bianco.png|24px]] [[Παναθηναϊκός Α.Ο.#1908-1910 Π.Π.Ο.|Πανελλήνιος Ποδoσφαιρικός Αγωνιστικός Όμιλος]]
|-
| align="center" | '''[[Πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου ανδρών 1922-1923|1922-23]]'''
| [[Αρχείο:Wycombe Wanderers footie flag.png|24px]] [[Πειραϊκός Σύνδεσμος]]
|-
| align="center" | '''1923-2427'''
|-
| align="center" | '''1924-25'''
| ''Δεν διεξήχθη''
|-
| align="center" | '''1925-26'''
| ''Δεν διεξήχθη''
|-
| align="center" | '''1926-27'''
| ''Δεν διεξήχθη''
|-
!width="350"|Χρονιές
|-
| [[Αρχείο:600px Verde con trifoglio Verde su cerchio Bianco.png|24px]] [[ΠΑΕ Παναθηναϊκός|Παναθηναϊκός]] (Π.Ο.Α., Π.Π.Ο., Π.Π.Α.Ο.)<ref name="gazettapanath">[http://www.gazzetta.gr/super-league/article/item/277359-oi-%C2%ABxamenoi%C2%BB-titloi-toy-panathinaikoy gazzetta.gr, Οι «χαμένοι» τίτλοι του Παναθηναϊκού]</ref><ref name="prasinipanath">[http://www.palaimaxoipanathinaikou.gr/7259/aspida-stous-titlous-mas-entipi-morfi/ Η ΠΡΑΣΙΝΗ, "Ασπίδα στους τίτλους μας!"]</ref>
| <center>'''63
| 1909, 1911, 1912, 1915, 1921, 1922
|-
▲| [[Αρχείο:600px Rosso e Nero Strisce Orizzontali.PNG|24px]] [[Π.Σ. Γουδί |Αθηναϊκός Σ.Π.]]
| [[Αρχείο:600px Rosso e Nero Strisce Orizzontali.PNG|24px]] [[Π.Σ. Γουδί|Γουδί]] (Π.Σ. Γουδί, Αθηναϊκός Σ.Π., Νέο Γουδί)<ref>Από το 1912 έως το 1917 ο σύλλογος χρησιμοποιούσε την ονομασία Αθηναϊκός Σύλλογος Ποδοσφαιρίσεως που προέκυψε μετά τη συγχώνευση του με τον ΠΟΑ. Από το 1917 και έπειτα αναφέρεται και πάλι ως Γουδί.</ref>
| <center>'''52
| 1908, 1910, 1913, 1914, 1916
|-
| [[Αρχείο:Nero con stella Bianca Ethnikos Athinon.png|24px]] [[Εθνικός Γ.Σ.|Εθνικός Αθηνών]]
| 