Φιλοσοφία της επιστήμης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Επιμέλεια εισαγωγής |
Επιμέλεια |
||
Γραμμή 1:
<!--(Η μετάφραση της αγγλικής ορολογίας στα ελληνικά βρίσκεται στο γλωσσάρι [[Βικιπαίδεια:Μεταφράσεις όρων/Φιλοσοφία της επιστήμης]]).-->
Η '''φιλοσοφία της επιστήμης''' είναι ο κλάδος της [[φιλοσοφία|φιλοσοφίας]] που μελετά τις φιλοσοφικές αρχές, τις αξιώσεις, και τις επιπτώσεις της [[επιστήμη|επιστήμης]], συμπεριλαμβανομένων των ''[[Φυσικές επιστήμες|φυσικών επιστημών]]'', όπως η [[φυσική]] και η [[βιολογία]], καθώς και των ''[[Κοινωνικές επιστήμες|κοινωνικών επιστημών]],'' όπως η [[ψυχολογία]] και τα [[οικονομικά]]. Από αυτή την άποψη, η φιλοσοφία της επιστήμης συνδέεται με την [[επιστημολογία]] και την [[οντολογία]]. Προσπαθεί να αναλύσει θέματα όπως: την ουσία και τις προϋποθέσεις των επιστημονικών δηλώσεων και σκέψεων, τον τρόπο με τον οποίο παράγονται, πώς η επιστήμη εξηγεί, προβλέπει και, δια μέσου της τεχνολογίας, χαλιναγωγεί
Για ορισμένες επιμέρους επιστήμες ορίζεται ένας ξεχωριστός τομέας της φιλοσοφίας της επιστήμης αφιερωμένος σε αυτές (π.χ. [[φιλοσοφία της φυσικής]], [[φιλοσοφία των μαθηματικών]], [[φιλοσοφία των κοινωνικών επιστημών]] κοκ.), όμως η φιλοσοφία της επιστήμης είναι ένας κλάδος ευρύτερος από το άθροισμα των εν λόγω μερών του. Σε παλαιότερες εποχές, καθώς πριν από την [[επιστημονική επανάσταση]] του [[17ος αιώνας|17ου αιώνα]] δεν
== Επιστημονικές δηλώσεις ==
Η επιστήμη εξάγει συμπεράσματα για το πως λειτουργεί
=== Εμπειρισμός ===
Μια κεντρική αρχή της φιλοσοφίας της επιστήμης είναι ο [[εμπειρισμός]], ή η εμπιστοσύνη στην τεκμηρίωση. Ο
Οι παρατηρήσεις εμπεριέχουν την [[φιλοσοφία της αντίληψης|αντίληψη]], κατά συνέπεια αποτελούν [[Γνωσιοθεωρία|γνωστικές πράξεις]]. Δηλαδή, οι παρατηρήσεις είναι και αυτές μέρος της κατανόησής μας για τον τρόπο σύμφωνα με τον οποίο ο κόσμος λειτουργεί· καθώς η κατανόηση αυτή του κόσμου αλλάζει, οι ίδιες οι παρατηρήσεις μπορεί φαινομενικά να αλλάξουν. Ακριβέστερα, θα έλεγε κανείς ότι οι ερμηνείες μας επί των παρατηρήσεων μπορεί να αλλάξουν. Ένα καλά σχεδιασμένο πείραμα θα δώσει ταυτόσημα αποτελέσματα όταν επαναληφθεί με ταυτόσημο τρόπο. Όποτε το κοινωνικό πλαίσιο του παρατηρητή επηρεάζει την παρατήρηση, χάνεται η αντικειμενικότητα και η παρατήρηση δεν είναι πλέον χρήσιμη επιστημονικά.
Οι επιστήμονες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν επαγωγή, [[απαγωγή]] και [[ημιεμπειρική μέθοδος|ημιεμπειρικές μεθόδους]],
=== Επιστημονικός ρεαλισμός και ινστρουμενταλισμός ===
Ο [[
Σε αντίθεση με
▲Ο [[Επιστημονικός ρεαλισμός]], ή [[απλοϊκός εμπειρισμός]], είναι η άποψη ότι το σύμπαν είναι έτσι ακριβώς όπως το περιγράφουν οι επιστημονικές θέσεις. Οι ρεαλιστές πιστεύουν ότι πράγματα όπως τα ηλεκτρόνια και τα μαγνητικά πεδία όντως υπάρχουν. Έιναι απλοϊκός με την έννοια ότι παίρνει τα επιστημονικά μοντέλα "της μετρητοίς" και είναι η άποψη που οι περισσότεροι επιστήμονες υιοθετούν.
▲Σε αντίθεση με το ρεαλισμό, ο [[ινστρουμενταλισμός]] υποστηρίζει πως η αντίληψή μας, οι επιστημονικές μας ιδέες και θεωρίες δεν απεικονίζουν απαραίτητα τον αληθινό κόσμο επακριβώς, αλλά είναι χρήσιμα εργαλεία για να εξηγήσουν, να προβλέψουν και να ελέγξουν τις εμπειρίες μας. Για έναν ινστρουμενταλιστή, τα [[ηλεκτρόνιο|ηλεκτρόνια]] και τα [[ηλεκτρομαγνητισμός|μαγνητικά πεδία]] είναι χρήσιμες ιδέες που μπορεί στην πραγματικότητα να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν καθόλου. Για τους ινστρουμενταλιστές, η εμπειρική μέθοδος χρησιμοποιείται μόνο για να δείξει πως οι θεωρίες είναι συνεπείς με τις παρατηρήσεις. Ο ινστρουμενταλισμός βασίζεται κυρίως στη φιλοσοφία του [[Τζον Ντιούϊ]] και, γενικά, στον [[πραγματισμό]], ο οποίος ήταν επηρεασμένος από φιλόσοφους όπως ο [[Ουίλιαμ Τζέιμς]] και ο [[Τσαρλς Σάντερς Πιρς]].
=== Κοινωνικός κονστρουκτιβισμός ===
Ένα πεδίο ενδιαφέροντος που είναι κοινό ανάμεσα στους ιστορικούς, τους φιλόσοφους και τους κοινωνιολόγους της επιστήμης είναι ο βαθμός στον οποίο οι επιστημονικές θεωρίες καθορίζονται από το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο. Αυτή η προσέγγιση είναι συνήθως γνωστή ως [[κοινωνικός κονστρουκτιβισμός]]. Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός είναι κατά μια έννοια μια προέκταση του ινστρουμενταλισμού που ενσωματώνει τις κοινωνικές πλευρές της επιστήμης. Στην πιο ισχυρή της μορφή, αντιμετωπίζει την επιστήμη σαν μια απλή συζήτηση θεμάτων μεταξύ επιστημόνων, με τα αντικειμενικά γεγονότα να παίζουν μικρό ή και κανένα ρόλο: αυτή η εκδοχή συνδέεται με τον [[μεταμοντερνισμός|μεταμοντερνισμό]] στη φιλοσοφία του ύστερου [[20ος αιώνας|20ου αιώνα]]. Μία πιο
Σύμφωνα με μία ισχυρότερη
▲Ένα πεδίο ενδιαφέροντος που είναι κοινό ανάμεσα στους ιστορικούς, τους φιλόσοφους και τους κοινωνιολόγους της επιστήμης είναι ο βαθμός στον οποίο οι επιστημονικές θεωρίες καθορίζονται από το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο. Αυτή η προσέγγιση είναι συνήθως γνωστή ως [[κοινωνικός κονστρουκτιβισμός]]. Ο κοινωνικός κονστρουκτιβισμός είναι κατά μια έννοια μια προέκταση του ινστρουμενταλισμού που ενσωματώνει τις κοινωνικές πλευρές της επιστήμης. Στην πιο ισχυρή της μορφή, αντιμετωπίζει την επιστήμη σαν μια απλή συζήτηση θεμάτων μεταξύ επιστημόνων, με τα αντικειμενικά γεγονότα να παίζουν μικρό ή και κανένα ρόλο. Μία πιο μετριοπαθής μορφή της κονστρουκτιβιστικής άποψης θεωρεί ότι οι κοινωνικοί παράγοντες παίζουν μεγάλο ρόλο στην αποδοχή των νέων επιστημονικών θεωριών.
Σύμφωνα με την
▲Σύμφωνα με μία ισχυρότερη θεώρηση, η ύπαρξη του πλανήτη Άρη είναι ανούσια, εφόσον ό,τι έχουμε είναι οι παρατηρήσεις, θεωρίες και οι μύθοι, που είναι όλα συνδεδεμένα μεταξύ τους και παράγονται από την κοινωνική αλληλεπίδραση. Έτσι, οι επιστημονικές εκθέσεις σχετίζονται μεταξύ τους και αναφέρονται η μία στην άλλη και ένας εμπειρικός έλεγχος δεν είναι τίποτα παραπάνω από το να εξετάζεται η συνέπεια μεταξύ διαφορετικών συνόλων από κοινωνικά συντεθειμένες θεωρίες. Αυτή η άποψη απορρίπτει το ρεαλισμό. Γίνεται λοιπόν δύσκολο να εξηγηθεί το πως η επιστήμη διαφέρει από οποιαδήποτε άλλο επιστημονικό κλάδο. Όμως με την ίδια λογική, γίνεται επίσης δύσκολο τo να αντιληφθούμε το μέγεθος της εξαιρετικής επιτυχίας της επιστήμης στο να παράγει χρησιμοποιήσιμη τεχνολογία.
▲Σύμφωνα με την όχι τόσο ισχυρή θεώρηση, ο πλανήτης Άρης, μπορεί να ειπωθεί ότι έχει πραγματική ύπαρξη, που είναι ξεχωριστή και διακριτή από τις παρατηρήσεις, θεωρίες και μύθους μας για αυτόν. Παρόλο που οι θεωρίες και οι παρατηρήσεις συντίθενται σε κοινωνικό πλαίσιο, μέρος της διαδικασίας σύνθεσης περιλαμβάνει την εξασφάλιση μιας κάποιου είδους αντιστοιχίας με την πραγματικότητα μας. Έτσι οι επιστημονικές θέσεις είναι ''για'' τον πραγματικό κόσμο. Το κρίσιμο ζήτημα για αυτήν την άποψη είναι η επεξήγηση αυτής της αντιστοιχίας. Τι αιτιολόγηση υπάρχει στον ισχυρισμό ότι οι φωτογραφίες από το τελευταίο ερευνητικό σκάφος είναι κατά μία έννοια περισσότερο αληθινές από τους [[ρωμαϊκός μύθος|Ρωμαϊκούς μύθους]] για τον Άρη; Είναι σημαντικό λοιπόν, για τους Κοινωνικούς Κονστρουκτιβιστές να λαμβάνουν υπόψιν τους το πως οι επιστημονικές θέσεις δικαιολογούνται.
=== Ανάλυση και αναγωγή ===
Η [[
▲Η [[Ανάλυση]] είναι η πράξη της κατάτμησης μίας παρατήρησης ή θεωρίας σε απλούστερες έννοιες με σκοπό την κατανόησή της. Η ανάλυση έχει ζωτική σημασία τόσο στην επιστήμη όσο και σε κάθε ορθολογικό εγχείρημα. Θα ήταν αδύνατο, για παράδειγμα, να περιγράψουμε μαθηματικά την κίνηση ενός βλήματος, χωρίς να διαχωρίσουμε τη δύναμη της [[βαρύτητα|βαρύτητας]], τη γωνία προβολής και την αρχική ταχύτητα. Μόνο μετά την ανάλυση είναι δυνατό να διατυπώσουμε μία κατάλληλη θεωρία της κίνησης.
Η [[αναγωγή (φιλοσοφία)|αναγωγή]] στην επιστήμη μπορεί να σημαίνει πολλά και διαφορετικά πράγματα. Ένας τύπος αναγωγής είναι η άποψη ότι τα πάντα μπορούν μέχρι τέλους να εξηγηθούν με επιστημονικούς όρους. Σύμφωνα με αυτήν, ένα ιστορικό γεγονός μπορεί ενδεχομένως να εξηγηθεί με κοινωνιολογικούς και ψυχολογικούς όρους, οι οποίοι μπορούν να περιγραφούν με όρους της φυσιολογίας του ανθρώπου, που κι αυτή με τη σειρά της μπορεί να περιγραφεί με όρους της χημείας και της φυσικής. Έτσι, το ιστορικό γεγονός θα έχει αναχθεί σε ένα φυσικό γεγονός. Αυτό φαίνεται ίσως σαν υπαινιγμός πως το ιστορικό γεγονός δεν ήταν "τίποτα άλλο από" το φυσικό γεγονός, αρνούμενης της ύπαρξης των παρεπόμενων φαινομένων.
| |||