Τριπόταμος Φλώρινας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το μόνοχωριό στοιχείομνημονεύεται πουσε έχουμε[[Οθωμανική σχετικάΑυτοκρατορία|Οθωμανικά]] μεκατάστιχα τηναπό ίδρυσητον του15ο οικισμούαιώνα. είναιΟ η ηλικία της παλιάς εκκλησίαςναός του Αγίου Γεωργίου, που χρονολογείται από το [[1839]]. Αν υποθέσουμευποτεθεί ότι τότε έγιναν τα εγκαίνια της εκκλησίας, δηλαδή άρχισε να χτίζεται νωρίτερα, μπορούμε ναναεξάγεται συμπεράνουμετο συμπέρασμα ότι ηέγινε πρώτηκάποια νέα εγκατάσταση των κατοίκων έγινε μέσα στη δεκαετία του [[1830]] ή του [[1820]]. Οι πρώτες οικογένειες αυτές που ήρθαν στο χωριό τότε, οι εκτάσεις του οποίου τότε ήταν τσιφλίκι του Γιουσούφ Μπέη, σαν κολίγοι, πολύ πιθανόν να μεταφέρθηκαν από άλλο τσιφλίκι. Η παράδοση λέει ότι πρωτοεγκαταστάθηκαν στο χωριό πέντε οικογένειες. Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμευπάρχουν για το ποιες ήταν αυτές, λέγεται όμως ότι η πρώτη οικογένεια ήταν αυτή του Αθανασίου Πέτκου (Μηλούση) η οποία ήρθε από την [[Υδρούσα Φλώρινας|Υδρούσα]]. Αυτό είναι λογικό, αν λάβουμεληφθεί υπ’ όψιν ότι ο Μπέης είχε επίσης τσιφλίκια στην [[Υδρούσα ΦΛώρινας|Υδρούσα]] και την [[Άνω Υδρούσα Φλώρινας|Άνω Υδρούσα]] και θα προτιμούσε στην καινούργια του ιδιοκτησία να έχει για επιστάτη ή υποτακτικό κάποιον που γνώριζε. Για τις υπόλοιπες οικογένειες δεν γνωρίζουμεείναι γνωστό πότε ακριβώς και με ποια σειρά εγκαταστάθηκαν στο χωριό. ΓνωρίζουμεΕίναι γνωστό όμως ότι ήρθαν από διαφορετικά μέρη: από το [[Μορίχοβο]], τη [[Βεύη Φλώρινας|Βεύη]], τη [[Σκοπιά, Φλώρινας|Σκοπιά]] και το [[Σκοπός Φλώρινας|Σκοπό]].

Κρίνοντας από το μέγεθος του οικισμού και τον αριθμό των οικογενειών συμπεραίνουμεσυμπεραίνεται ότι αυτός ήταν μικρός. Η θέση του ήταν, όπως άρεσε στους [[Τούρκοι|Τούρκους]], κοντά σε ποτάμια, σε πεδινό, λασπώδες έδαφος, κοντά στα πιο γόνιμα χωράφια, σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από το δρόμο [[Φλώρινα|Φλώρινας]] - [[Μελίτη ΦΛώρινας|Μελίτης]] - [[Σκοπός Φλώρινας|Σκοπού]].

Ο οικισμός, όπως και ή ευρύτερη περιοχή του κάμπου ήταν μάλλον ασφαλής γιατί είχε εκκαθαριστεί από τους [[Αλβανοί|Αλβανούς]] ληστές στο τέλος του 18ου αρχές του 19ου αιώνα - ίσως ο Μπέης βοήθησε στην εκκαθάριση αυτή και σαν ανταμοιβή του παραχωρήθηκε το τσιφλίκι). Επίσης το χωριό βρισκόταν στη μέση του κάμπου και ήταν δύσκολη η διαφυγή και η ανεύρεση κρυψώνας σε περίπτωση που κάποιος ήταν κυνηγημένος.

Τα σπίτια, εκτός από αυτά του Μπέη και των άλλων [[Τούρκοι|Τούρκων]] [[Αγάς|Αγάδων]] που ήταν φτιαγμένα από τούβλα και σοβατισμένα, ήταν πλινθόκτιστα. Το χτίσιμο των σπιτιών αναλάμβαναν [[Αλβανοί]] [[Γκέγκηδες]], ενώ τα πλιθιά έφτιαχναν οι χριστιανοί κάτοικοι στις όχθες των ποταμών.

Η δομή των σπιτιών ήταν απλή. Δύο δωμάτια τα οποία χώριζε ένας μικρός διάδρομος. Πολλές φορές χτιζόντουσαν το ένα δίπλα στο άλλο ή το ένα πίσω από το άλλο με εισόδους σε αντίθετες πλευρές και κοινό τοίχο. Αυτό γινόταν για λόγους οικονομίας αφού φτιαχνόταν κοινή σκεπή. Οι τοίχοι είχαν πάχος τουλάχιστον μισό μέτρο. ΣταυλαχερώναςΣταυλαχυρώνας και φούρνος ήταν πολλές φορές χτισμένα δίπλα και κολλητά στο σπίτι. Το αμπάρι ήταν συνήθως ξεχωριστή κατασκευή (όταν υπήρχε).

Οι [[Τούρκοι]] μάλλον δεν ζούσαν στο χωριό, αλλά προτιμούσαν το [[Μοναστήρι (ΠΓΔΜ)|Μοναστήρι]] και τη [[Φλώρινα]]. Ο Ισμαήλ αγάς ήταν αστός του [[Μοναστήρι (ΠΓΔΜ)|Μοναστηρίου]], ενώ ο Γιουσούφ μπέης δικαστικός. Φυσικά δεν αδιαφορούσαν οι [[Τούρκοι]] για τα τσιφλίκια τους: Όριζαν κάποιον από τους κατοίκους για επιστάτη κι αυτός τους ενημέρωνε για οτιδήποτε έκτακτο, ή μη, συνέβαινε. Έκαναν συχνές επισκέψεις στα τσιφλίκια τους και μόνο τους θερινούς μήνες έμεναν εκεί.

Τα χωράφια, τα σπίτια, τα ζώα, ακόμα και οι χριστιανοί κάτοικοι, θεωρούνταν ιδιοκτησία του Αγά ή του Μπέη, στον οποίο δούλευαν. Αυτό άλλαξε μετά το [[1856]], όταν με φιρμάνι του Σουλτάνου, αναγνωρίστηκε πλήρης ισότητα όλων των υπηκόων της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικής Αυτοκρατορίας]], ανεξάρτητα από τη φυλή και τη θρησκεία τους (Χάττι [[Χαττ-ι Χουμαγιούν|Χαττ Ι Χουμαγιούν]]). Η διοικητική αυτή μεταρρύθμιση, μάλλον δεν έγινε αισθητή στον τόπο μας. Οι [[Τούρκοι]] τσιφλικούχοι συνέχιζαν να μεταχειρίζονται τους καλλιεργητές τους σαν σκλάβους. Δεν τους πλήρωναν και στο τέλος του χρόνου, όχι μόνο δεν έπαιρναν τα ανάλογο μερίδιο της σοδειάς που δικαιούνταν, αλλά ούτε και το μισθό τους. Με αποτέλεσμα να εργάζονται σαν δουλοπάροικοι. Θυμούνται οι γεροντότεροι, από διηγήσεις παλαιότερων, ότι μεταφέρονταν χριστιανοί από το ένα τσιφλίκι στο άλλο (Τριπόταμος - [[Υδρούσα Φλώρινας|Υδρούσα]]), για να βοηθήσουν στο θερισμό. Επίσης, ότι για το θέρος έρχονταν και δούλευαν [[Γκέγκηδες]] και ότι αυτοί έφεραν δρεπάνια μεγαλύτερα σε μέγεθος, τα οποία εδώ δεν χρησιμοποιούνταν παλαιότερα. Αφού τελείωνε ο αλωνισμός, οι εργάτες φόρτωναν τα κάρα και οι επιστάτες ξεκινούσαν πριν ξημερώσει να μεταφέρουν το γέννημα στα αμπάρια των μπέηδων στο [[Μοναστήρι (ΠΓΔΜ)|Μοναστήρι]] και τη [[Φλώρινα]].

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η ζωή ήταν πολύ δύσκολη, λιτή και φτωχική. Έτσι οι άντρες άρχισαν να ξενιτεύονται στη [[Ρουμανία]], τη [[Βουλγαρία]], τη [[Μικρά Ασία]] και αργότερα, μετά το [[1887]], αλλά περισσότερο μετά το [[1904]], στην [[ΗΠΑ|Αμερική]]. Δεν ξέρουμε αν κάποιοι από τους ξενιτεμένους έμειναν τότε στις χώρες αυτές, εκτός από τον Αλέκο Στεπάνη (Στεφανίδη), ο οποίος μετά από περιπλανήσεις κατέληξε σιδηροδρομικός υπάλληλος στη [[Σμύρνη]]. Με την [[Καταστροφή της Σμύρνης|καταστροφή το ‘22]] πέρασε με την οικογένειά του στην [[Ελλάδα]] και εγκαταστάθηκε στον [[Πειραιάς|Πειραιά]].

Μετά την επιστροφή τους από την ξενιτιά και έχοντας εξοικονομήσει λίγα χρήματα, άρχισαν να αγοράζουν χωράφια, ενώ αυτοί που έμεναν στο χωριό δούλευαν σαν επιστάτες των [[Τούρκοι|Τούρκων]] και κατάφεραν κι αυτοί να τους παραχωρηθούν μερικά στρέμματα. Έτσι, μετά την απελευθέρωση το [[1912]] αρκετές οικογένειες κατείχαν ιδιόκτητα χωράφια.

Μετά το [[1900]], με τη δράση των αντάρτικων ομάδων και τον [[Μακεδονικός αγώνας|Μακεδονικό Αγώνα]], οι κάτοικοι ξεθάρρεψαν κι άρχισαν να μη φοβούνται τους [[Τούρκοι|Τούρκους]]. Αυτό δείχνει και το ακόλουθο περιστατικό όπως το διηγείται απόγονος ενός από τους πρωταγωνιστές:

Μπροστά από το σπίτι του Χρήστου Παπά αλώνιζαν σιτάρι. Ο [[αγάς]] είχε στείλει το μικρό γιο του να επιβλέπει. Ο μικρός όμως είχε το μυαλό του στο παιχνίδι και δεν πρόσεχε ότι τον κλέβουν. Μόλις ο αγάς κατάλαβε τι γίνεται, πήγε κι άρχισε να χτυπάει το γιο του. Αγρίεψε τότε ο Χρήστος κι άρχισε αυτός να χτυπάει τον αγά βρίζοντάς τον. Φεύγοντας ο [[ΤΟύρκοι|Τούρκος]] συνάντησε στο δρόμο το Γιώργο Δουγιάκη ο οποίος τον ρώτησε τι έγινε. Τότε ο αγάς του εξιστόρησε τα γεγονότα και πως τον έδειρε ο Χρήστος επειδή χτύπαγε το γιο του. Αντί για άλλη απάντηση, ο Γιώργης έδειρε με τη σειρά του και αυτός τον Τούρκο αγά και του είπε: "Καλά σου έκανε". Το επεισόδιο έμεινε χωρίς συνέχεια, πιθανότατα επειδή ο αγάς φοβήθηκε την αντίδραση των άλλων κατοίκων και των ανταρτών.

Την εποχή εκείνη η και ίσως λίγο αργότερα κάποιες οικογένειες έφυγαν από το χωριό και εγκαταστάθηκαν στον [[Παπαγιάννης Φλώρινας|Παπαγιάννη]] και την [[Ιτέα Φλώρινας|Ιτιά]]. Αυτές ήταν: Βέρτκα στην [[Ιτέα Φλώρινας|Ιτέα]], Ρούση η Ρουσίδη, Ραπασάνη, Μητάνη, Τόλκου στον [[Παπαγιάννης Φλώρινας|Παπαγιάννη]].

Στον [[Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος|απελευθερωτικό αγώνα]] του [[1912]], φαίνεται ότι ο Τριπόταμος ήταν διεκδικούμενη περιοχή και από τους δύο σύμμαχους στρατούς, σέρβικο[[Σερβία|Σέρβικο]] και ελληνικό[[Ελλάς|Ελληνικό]]. Σύμφωνα με τον Τραϊανό Στεφανίδη, από διηγήσεις του πατέρα του, το Νοέμβριο του [[1912]] το χωριό καταλήφθηκε από τους [[Σέρβοι|Σέρβους]], όπως και ο [[Παπαγιάννης Φλώρινας|Παπαγιάννης]] και η μισή [[Ιτέα ΦΛώρινας|Ιτέα]]. Στα πρακτικά της μικτής ελληνοσερβικήςΕλληνοσερβικής επιτροπής για τη χάραξη των συνόρων, [[Μοναστήρι (ΠΓΔΜ)|Μοναστήρι]] 6 - 11 Ιανουαρίου 1913[[191]]3, αναφέρεται ότι οι [[Σέρβοι]] ζητούσαν τα σύνορα να περνάνε νότια των χωριών [[Ιτέα Φλώρινας|Ιτέα (παλιό όνομα Βέρμπιανη)]] και [[Παπαγιάννης Φλώρινας|Παπαγιάννη (παλιό όνομα Βακούφκιοϊ)]].

Με την τελική χάραξη των συνόρων, το καλοκαίρι του [[1913]], ο Τριπόταμος περιήλθε οριστικά στο ελληνικό[[Ελλάς|Ελληνικό]] κράτος. Οι [[Τούρκοι]] του χωριού δεν έφυγαν αμέσως, διατήρησαν την κυριότητα των χωραφιών τους, αλλά υποχρεώθηκαν πλέον να νοικιάζουν τα χωράφια με συμβόλαια και με πιο ευνοϊκούς όρους για τους [[Έλληνες]]. Άρχισαν να οργανώνονται οι Αρχέςαρχές και η ζωή να παίρνει καινούργιο ρυθμό.

Δεν κράτησε πολύ η ησυχία και το [[1916]] νέα δοκιμασία: [[Α’ παγκόσμιοςΠαγκόσμιος πόλεμοςΠόλεμος]]. Επί ένα μήνα το χωριό είχε καταληφθεί από τους [[Βούλγαροι|Βούλγαρους]]. Χαρακώματα από εκείνη την περίοδο σώζονται ακόμα στο λόφο δυτικά του χωριού. Τα βουλγάρικαΒουλγάρικα χαρακώματα κατέβαιναν από το λόφο, περνούσαν από τον αυλόγυρο της εκκλησίας και προχωρούσαν βορειοανατολικά δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή, μέχρι το εκκλησάκι και μετά προς το λόφο της [[Ιτέα Φλώρινας|Ιτέας]]. Τα συμμαχικά (σερβογαλλικάΣερβογαλλικά) χαρακώματα ακολουθούσαν την πορεία του δρόμου [[Αρμενοχώρι Φλώρινας|Αρμενοχώρι]] - [[Μελίτη Φλώρινας|Μελίτη]], στην τοποθεσία Γκόριτσα. Οι κάτοικοι αυτό το διάστημα είχαν όλοι εγκαταλείψει το χωριό και μόνο ο Μηνάς Τζώγας έμεινε σε αυτό και διηγήθηκε στους άλλους τι συνέβη. Έγινε τότε φοβερή μάχη σώμα με σώμα, με πολλούς νεκρούς. Για πολλά χρόνια μετά, στα χωράφια όπου θάφτηκαν οι νεκροί (στη περιοχή ανάμεσα στο εκκλησάκι της [[Ιτέα Φλώρινας|Ιτιάς]] μέχρι τη σιδηροδρομική γέφυρα), στη διάρκεια γεωργικών εργασιών βρίσκονταν κόκαλα, παπούτσια, πορτοφόλια και άλλα αντικείμενα των νεκρών.

Το [[1917]] επιστρατεύθηκαν οι Ηλίας Παπάς, Ιωάννης Τζώγας, Κώστας Παπάς, Γιώργος Τόλκος, Γιώργος Σακουλέβας, Δημήτρης Τζώγας και Στέφανος Στεπάνης, οι οποίοι απολύθηκαν μετά τη λήξη του πολέμου. Το [[1919]] και πάλι συμμετοχή του Τριποτάμου στη [[Μικρασιατική Εκστρατεία]] με τους Παύλο Παπά, Αλέκο Κουσμάνη, Σπύρο Τόλκο, Κώστα Μητάνη και Δημήτρη Παπά, ο οποίος και σκοτώθηκε.

Από το [[1923]] αρχίζει η αποχώρηση των [[Τούρκοι|Τούρκων]], τα χωράφια τους, όσα δεν πρόλαβαν να πουλήσουν, δεσμεύτηκαν και θεωρήθηκαν ανταλλάξιμα, εκτός από εκείνα του Ισμαήλ που κατάφερε να τα κρατήσει και να τα πουλήσει αργότερα στη δεκαετία του ’50.

Το 1923 - 1924 εγκαταστάθηκε στο χωριό ο παπα-Σωτήρης Γώγος με τους δυο γιους του από το [[Πληκάτι Ιωαννίνων|Πληκάτι]] της [[Δήμος Κόνιτσας|Κόνιτσας]]. Το [[1924]] γίνεται η εγκατάσταση των προσφύγων από τον [[Πόντος|Πόντο]] και συγκεκριμένα από το χωριό Σαράφ του [[Καρς]]. Το [[1926]] ολοκληρώνεται ο εποικισμός με 6 οικογένειες από την περιοχή της [[Κορυτσά|Κορυτσάς]] της [[Βόρεια Ήπειρος|Βορείου Ηπείρου]]. Στην προσαρμογή των νεοφερμένων οικογενειών δεν υπήρξαν αξεπέραστες δυσκολίες και δεν είχαμευπήρχαν, πέρα από κάποια φραστικά επεισόδια, συγκρούσεις των γηγενών με τους καινούργιους εποίκους.

Το [[1928]] έγινε η διανομή των χωραφιών και το [[1932]] η οριστική διανομή τίτλων ιδιοκτησίας των οικοπέδων. Το [[1940]] το χωριό συμμετέχει στον ελληνοϊταλικό[[Ελληνοϊταλικός πόλεμος (1940-1941)|Ελληνοϊταλικό πόλεμο]] και στην άμυνα κατά της [[Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα|Γερμανικής εισβολής]] με νεκρούς τους Κωνσταντίνο Ζιώγα και Τραϊανό Κύρκο. Επίσης σημαντική ήταν και η συμμετοχή στην [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|Εθνική Αντίσταση]] κατά των [[Γερμανοί|Γερμανών]].