Αρχαία Ελλάδα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

{{Ελληνική ιστορία}}

Ο όρος '''Αρχαία Ελλάδα''' χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον ελληνικό κόσμο κατά την περίοδο της αρχαιότητας. Αναφέρεται όχι μόνο στις περιοχές του σύγχρονου [[Ελλάδα|ελληνικού κράτους]], αλλά όπου εγκαταστάθηκαν στους αρχαίους χρόνους ελληνικοί πληθυσμοί, συμπεριλαμβανομένων της [[Κύπρος|Κύπρου]], της [[Ιωνία]]ς, της [[Μεγάλη Ελλάδα|Μεγάλης Ελλάδας]] και των διάσπαρτων ελληνικών εγκαταστάσεων στις ακτές της Μεσογείου, αλλά μέχρι και τον Εύξεινο Πόντο.

==Πηγές για την αρχαία ελληνική ιστορία==

Η τεκμηρίωση των ιστορικών γεγονότων που συνοδεύουν την ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού, πέραν των φιλολογικών μαρτυριών ιστορικών όπως ο [[Ηρόδοτος]], ο [[Θουκυδίδης]], ο [[Ξενοφών]], ή ρητόρων όπως ο [[Δημοσθένης]] και ο [[Ισοκράτης]] ή φιλοσόφων όπως ο [[Πλάτων]] και ο [[Αριστοτέλης]] είναι εφικτή και μέσω της ερμηνείας των αρχαιολογικών ευρημάτων. Επίσης,παρόλο που σε γενικές γραμμές η αρχαία ιστοριογραφία επικεντρώνεται κυρίως στην ανάπτυξη της [[αρχαία Αθήνα|Αθήνας]], σύγχρονοι ερευνητές έχουν δημοσιεύσει σωρεία μελετών για τις άλλες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας, παρέχοντάς μας πλέον μια σφαιρική εικόνα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

 

==Η προέλευση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού==

{{Κύριο|Αρχαϊκή εποχή}}

Τον 8ο αιώνα εμφανίστηκε ως ανώτατη μονάδα ανεξάρτητης πολιτικής οργάνωσης η ''[[πόλις]]''. Οι ελληνικές ''πόλεις'' ήταν αστικοί οικισμοί που λειτουργούσαν ως πολιτικά κέντρα. Οι συνθήκες και η διαδικασία δημιουργίας των πόλεων μένουν αδιευκρίνιστες, αλλά την περίοδο της δημιουργίας τους παρατηρείται πληθυσμιακή αύξηση και η δημιουργία των πρώτων ναϊκών οικοδομημάτων<ref>{{harvnb|Schuller|2006|p=33-4}}</ref>

Η οικονομική και δημογραφική ανάπτυξη του ελλαδικού χώρου αλλά και οι ενδοκοινοτικές πολιτικές συγκρούσεις οδήγησαν ένα τμήμα του ηπειρωτικού και του νησιωτικού πληθυσμού σε ένα ρεύμα αποικισμών, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεταναστευτικού κύματος προς όλες τις περιοχές της Μεσογείου. Από το [[750 π.Χ.]] έως το [[550 π.Χ.]] οι Έλληνες δημιούργησαν αποικίες προς όλες τις κατευθύνσεις. Προς την ανατολή αποκίστηκε αρχικά η [[Κύπρος|Κύπρο]], προς το βορρά η [[Χαλκιδική]], οι [[Ερέτρια|Ερετριείς]] ίδρυσαν τη [[Μεθώνη Πιερίας|Μεθώνη]], ενώ κυρίως η [[Μίλητος]] ίδρυσε πολυάριθμες αποικίες στις ακτές της [[Θράκη]]ς, τον [[Βόσπορος|Βόσπορο]] και τις νότιες ακτές της [[Μαύρη Θάλασσα|Μαύρης Θάλασσας]]. Προς τη δύση οι Έλληνες αποίκισαν τις ακτές του [[Ιόνιο πέλαγος|Ιονίου]] (η Κόρινθος αποίκισε την ([[Κέρκυρα]], την [[Επίδαμνος|Επίδαμνο]], την [[Απολλωνία η Ιλλυρική|Απολλωνία]] κ.λπ.), την [[Ιλλυρία]], τη [[Σικελία]] και τη Νότια [[Ιταλία]], την [[Κορσική]] και τις βόρειες μεσογειακές ακτές ως τις [[Ηράκλειες Στήλες]]. Ελληνικές αποικίες απαντώνται, επίσης, στην [[Αίγυπτος|Αίγυπτο]] και τη [[Λιβύη]]. Πόλεις όπως οι [[Συρακούσες]], η [[Νάπολη]], η [[Μασσαλία]] ή η [[Κωνσταντινούπολη]] προέκυψαν από τις ελληνικές αποικίες των [[Συρακούσες|Συρακουσών]], [[Νάπολη|Νεάπολης]], ή του [[Βυζάντιο]]υ, αποικίας των [[Μέγαρα|Μεγαρέων]].

 

Με την ολοκλήρωση του αποκισμού, η κατανομή του ελληνισμού στη [[Μεσόγειος|Μεσόγειο]] έχει ολοκληρωθεί. Έως τα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα, η Ελλάδα έγινε το πολιτισμικό και γλωσσικό κέντρο μιας γεωγραφικής περιοχής πολύ μεγαλύτερης των φυσικών ορίων της. Αν και οι αποικίες δεν ελέγχονταν πολιτικά από τις μητροπόλεις τους, λόγω της απόστασης από αυτές, η διατήρηση των εμπορικών, θρησκευτικών και πολιτισμικών δεσμών βοήθησε στη δημιουργία ενός ζωντανού ιστού αλληλεπίδρασης.

 

==Κλασική εποχή==

===Η αθηναϊκή ηγεμονία===

Μετά τους Περσικούς πολέμους η πόλη της [[Αθήνα]]ς έγινε ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης στη θάλασσα και το εμπόριο, αν και σοβαρός ανταγωνιστής της παρέμεινε η [[Αρχαία Κόρινθος|Κόρινθος]] με τη γεωργική παραγωγή και τα φημισμένα κεραμικά της εργαστήρια. Ηγετική φυσιογνωμία του χρυσού αιώνα όπως αποκαλείται για την αθηναϊκή ανάπτυξη και την κυριαρχία της στις άλλες πόλεις υπήρξε ο [[Περικλής]], για τον οποίο πληροφορίες συλλέγουμε από τον [[Θουκυδίδης|Θουκυδίδη]] και τον [[Πλούταρχος|Πλούταρχο]]. Είναι εκείνος που χρησιμοποιεί τα χρήματα των συμμάχων του, προκειμένου να χτίσει τον [[Παρθενώνας|Παρθενώνα]] και άλλα λαμπρά μνημεία της κλασικής [[Αθήνα]]ς. Ως τα μέσα, καθοδηγούμενη από την απληστία της Αθήνας η [[συμμαχία της Δήλου]] μετατράπηκε ουσιαστικά σε ''αθηναϊκή αυτοκρατορία'', γεγονός που επικυρώθηκε από τη μεταφορά του συμμαχικού θησαυρού από τη Δήλο στον Παρθενώνα το 454 π.Χ.

Όπως ήταν φυσικό ο πλούτος της Αθήνας προσέλκυσε χαρισματικούς ανθρώπους από όλη την Ελλάδα, παρ' όλη την αυστηρότητα του καθεστώτος των [[Μέτοικος|μετοίκων]]. Η ίδια η αθηναϊκή πολιτεία προώθησε τη γνώση και τις τέχνες. Έγινε το κέντρο της αρχαιοελληνικής λογοτεχνίας, της [[φιλοσοφία]]ς και των τεχνών (βλ. [[Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο|θέατρο]] και [[αρχαιοελληνική μνημειακή γλυπτική|γλυπτική]]). Ορισμένα από τα μεγαλύτερα ονόματα των τεχνών και των γραμμάτων έζησαν στην Αθήνα αυτής της περιόδου: ανάμεσά τους δραματικοί ποιητές όπως ο [[Αισχύλος]], o [[Σοφοκλής]], o [[Ευριπίδης]] και ο κωμωδιογράφος [[Αριστοφάνης]], φιλόσοφοι όπως ο [[Αριστοτέλης]], ο [[Πλάτων]] και ο [[Σωκράτης]], ιστοριογράφοι όπως ο [[Ηρόδοτος]], ο [[Θουκυδίδης]] και ο [[Ξενοφών]], ποιητές όπως ο [[Σιμωνίδης ο Κείος|Σιμωνίδης]] και γλύπτες όπως ο [[Φειδίας]]. Η πόλη έγινε -σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Περικλή- "το σχολείο της Ελλάδας", (βλ. επίσης [[Εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα]]).

 

 

==Η άνοδος του μακεδονικού βασιλείου==

Ο [[Μακεδονικό βασίλειο|βασιλιάς της Μακεδονίας]] [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φίλιππος Β΄]] (359-336 π.Χ.) μετά από την [[Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.)|νίκη]] του στην Χαιρώνεια επί των Θηβαίων, το [[338 π.Χ.]], και των Αθηναίων επιβάλλει την ηγεμονία του στον ελληνικό χώρο. Μετά την δολοφονία του τον διαδέχεται ο [[Μ. Αλέξανδρος]] ο οποίος το [[334 π.Χ.]] θα ξεκινήσει την μεγάλη προέλαση του στην Ασία καταλύοντας την Περσική Αυτοκρατορία (νίκες επί των Περσών στον Γρανικό το 334 π.Χ., στην Ισσό το 333 π.Χ., στα Γαυγάμηλα το 331 π.Χ., κατάληψη Σογδιανής και Βακτριανής το 329 π.Χ. και εκστρατεία στην Ινδία το 326 π.Χ.). Το [[323 π.Χ.]] πεθαίνει από άγνωστα, σήμερα, αίτια στη Βαβυλώνα.

 

==Ελληνιστικός κόσμος==

{{Κύριο|Ελληνιστική εποχή}}

Μετά από τον θάνατο του [[Μ. Αλέξανδρος|Μεγάλου Αλεξάνδρου]] το [[323 π.Χ.]], οι κατακτήσεις του διαμοιράστηκαν μεταξύ των διαδόχων του. Από τις συγκρούσεις μεταξύ των διαδόχων, προέκυψαν τα τέσσερα ελληνιστικά βασίλεια: το [[δυναστεία των Πτολεμαίων|πτολεμαϊκό]] στην [[Αρχαία Αίγυπτος|Αίγυπτο]], το βασίλειο των Ατταλιδών ή βασίλειο της Περγάμου, το βασίλειο των [[Αυτοκρατορία των Σελευκιδών|Σελευκιδών]] και το βασίλειο της Μακεδονίας το οποίο, από το [[294 π.Χ.]] και εξής, διοικούσαν μέλη της [[δυναστεία των Αντιγονιδών|δυναστείας των Αντιγονιδών]]. Ο τρίτος προχριστιανικός αιώνας είναι η εποχή της ακμής και της ισχύος των ελληνιστικών βασιλείων, κατά τη διάρκεια του οποίου επικρατεί σχετική σταθερότητα. Η σταθερότητα αυτή διαταράσσεται από το [[200 π.Χ.]] με την έναρξη του [[Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος|Β’ μακεδονικού πολέμου]], ο οποίος εγκαινίασε την ανάμιξη και τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις της ανερχόμενης δύναμης της εποχής, της [[Ρωμαϊκή δημοκρατία|Ρώμης]], στις διενέξεις των ελληνιστικών πόλεων και βασιλείων. Παρόλο που το [[μακεδονικό βασίλειο]] προσπάθησε να αποκρούσει τις ρωμαϊκές δυνάμεις, η ήττα του [[Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας|Φιλίππου Ε']] στις [[Μάχη στις Κυνός Κεφαλαί (197 π.Χ.)|Κυνός Κεφαλαί]] το [[197 π.Χ.]] και του [[Περσέας της Μακεδονίας|Περσέα]] στην [[μάχη της Πύδνας|Πύδνα]] το [[168 π.Χ.]] σήμαναν την κατάλυση του βασιλείου. Την ίδια μοίρα ακολούθησαν και τα υπόλοιπα κράτη της ηπειρωτικής Ελλάδας, η οποία βρέθηκε ολόκληρη υπό ρωμαϊκή κυριαρχία το [[146 π.Χ.]]. Η επέκταση της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην ελληνιστική Ανατολή ολοκληρώθηκε το [[30 π.Χ.]] με την κατάλυση του τελευταίου εναπομείναντος ελληνιστικού βασιλείου, του [[Δυναστεία των Πτολεμαίων|πτολεμαϊκού]].