|
Έως αυτό το χρονικό σημείο ο Ακενατόν δεν είχε καταπιέσει τη λατρεία του Άμμωνα και στο 4ο έτος της βασιλείας του ο αρχιερέας του Άμωνα Ρα ήταν ακόμη ενεργός<ref name="Aldred">Aldred, Cyril, ''Akhenaten: King of Egypt'', Thames and Hudson, 1991 (paperback), ISBN 0-500-27621-8 σσ. 259-268</ref> Η αντικατάσταση ωστόσο του Άμωνα Ρα από τον Ρα-Αράκτυ φαίνεται πως ξεσήκωσε τις μεγαλύτερες αντιδράσεις και όχι αποκλειστικά από το ιερατείο του Άμωνα αυτή τη φορά. Το κύμα των αντιδράσεων κορυφώθηκε σε σημείο που ο Aκχενατόν έχασε την ψυχραιμία του. Λίγο μετά τον ένατο χρόνο της βασιλείας του έκλεισε τους ναούς των άλλων θεών, εξαπέλυσε σκληρές διώξεις κατά των ιερέων του Άμωνα και διέταξε τη διαγραφή του ονόματός του, καθώς και της λέξης «θεοί» από όλα τα μνημεία της χώρας.
== Η μεταρρύθμιση πτώση==
Όμως ο Aκχενατόν δεν έζησε αρκετά ώστε η θρησκευτική επανάσταση να προλάβει να ριζώσει. Πέθανε τον δέκατο έβδομο χρόνο της βασιλείας του, αποκαρδιωμένος από το θάνατο της μητέρας του, της γυναίκας και πολύτιμης συμμάχου του Νεφερτίτης και μιας από τις έξι κόρες του. Οι νεαροί διάδοχοί του Ζεμένεκχαρα και Τουταγχατόν –που σύντομα άλλαξε το όνομά του σε [[Τουταγχαμών]]– δεν είχαν το σθένος να αντισταθούν στις πιέσεις του αποδυναμωμένου αλλά ισχυρού ακόμη ιερατείου του Άμωνα. Λίγο μετά το θάνατό του, ο Aκχενατόν χαρακτηρίστηκε «καταραμένος», η πρωτεύουσά του εγκαταλείφθηκε, τα κτίσματά του καταστράφηκαν και το όνομά του διαγράφτηκε από τα επίσημα αρχεία του κράτους. Η λατρεία του Aτόν συνεχίστηκε μερικά χρόνια ακόμη. Όμως χωρίς την υποστήριξη ενός ισχυρού ιερατείου, σύντομα ξεχάστηκε. Ωστόσο, τούτη η πρώιμη ρίζα του ενοθεϊσμού πολύ αργότερα θα βρει το δρόμο της ως ιδεολογία της ανθρώπινης φυλής στην ιστορία της εξέλιξης των θρησκειών.
Αμέσως μόλις ο νεαρός [[Φαραώ]] ανέβηκε στο θρόνο, έβαλε μπροστά ένα μεγαλόπνοο και προσεκτικά οργανωμένο, όπως αποκαλύπτεται, μεταρρυθμιστικό σχέδιο. Αρχικά η επανάστασή του ήταν ειρηνική. Εισηγήθηκε τη λατρεία του Aτόν ως ύψιστου θεού-δημιουργού δίχως να απορρίπτει την ύπαρξη των άλλων θεών, οι οποίοι όμως αυτόματα υποβιβάστηκαν έτσι σε κατώτεροί του. Ο αρχαϊκός [[Ατόν]] εξυψώθηκε σε θεό του φωτός, στοργικό πατέρα του δημιουργημένου κόσμου και ταυτίστηκε με τον γερακοκέφαλο Ρα-Αράκχτυ.
Φαίνεται όμως πως η μετριοπαθής αυτή [[Ενοθεϊσμός|ενοθεϊστική]] στάση δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Αγανακτισμένος από τις αντιδράσεις που ξεσήκωνε στις Θήβες το παλιό ιερατείο του Άμμωνα, ο Φαραώ αποφάσισε να ακολουθήσει ριζοσπαστικότερες λύσεις. Τον έκτο χρόνο από την άνοδο του στο θρόνο μετέφερε την [[πρωτεύουσα]] από τις Θήβες στην καινούργια [[πόλη]] που έχτισε στην περιοχή της σημερινής ελ-Αμάρνα, στα μισά της απόστασης ανάμεσα στη [[Μέμφις (Αίγυπτος)|Μέμφιδα]] και τις [[Θήβαι (Αίγυπτος)|Θήβες]]. Η πόλη ονομάστηκε ΑκχετAτόν («Ορίζοντας του Aτόν») και ήταν αποκλειστικά αφιερωμένη στον Aτέν. Το λαμπρότερο στολίδι της ήταν, φυσικά, ο [[ναός]] του θεού και το σχέδιό του ήταν εντυπωσιακά πρωτοποριακό. Ο [[θεός]] δε λατρευόταν, σύμφωνα με την παράδοση, στο μισοσκόταδου του άδυτου, όπου είχαν πρόσβαση μόνο οι ιερείς, αλλά κάτω από το φως του ήλιου, σε τεράστιους υπαίθριους χώρους, ανοιχτούς σε όλους τους πιστούς. Η φρεσκάδα της [[τέχνη]]ς που αναπτύχθηκε στην καινούργια [[πόλη]], όπως αποτυπώνεται μέσα από τη φυσιολατρική έκφραση και την ελεύθερη επιλογή των θεμάτων, φανερώνει το ανανεωτικό αίσθημα ελευθερίας που ενέπνευσε η καινούργια λατρεία, σπάζοντας τους ασφυκτικούς περιορισμούς του παρελθόντος. Η αγάπη της ομορφιάς, η αγάπη της [[φύση]]ς και ο ρεαλισμός αντικατέστησαν την αυστηρότητα της φόρμας που επέβαλλε η παράδοση. Ο Aκχενατόν και η οικογένειά του είναι ο πρώτος –και για πολλούς αιώνες ο μόνος– βασιλικός οίκος στην [[ιστορία]] της [[Αρχαία Αίγυπτος|αρχαίας Αιγύπτου]] που απεικονίζονται όπως πραγματικά είναι και όχι εξιδανικευμένοι όπως επέβαλλαν τα παραδοσιακά πρότυπα.
Περίπου την εποχή που ο Φαραώ μετέφερε την πρωτεύουσά του, έκανε ένα ακόμη βήμα που σηματοδοτούσε την αποφασιστικότητά του να αντιταχθεί στην παράδοση. Άλλαξε το όνομά του από Αμένοφις (αιγυπτιακά Αμενχοτέπ, «Ο Άμων είναι ικανοποιημένος») σε Aκχενατόν, δηλαδή, «Εκείνος που προσφέρει υπηρεσία στον Aτόν» ή, σύμφωνα με μια εναλλακτική ανάγνωση, «Φωτισμένη εκδήλωση του Aτόν». Το ίδιο έκανε κι η βασίλισσά του, η [[Νεφερτίτη]].
Η γερακοκέφαλη μορφή του Ρα-Αράκχτυ αντικαταστάθηκε τώρα από το σύμβολο ενός ηλιακού δίσκου («Aτόν» σημαίνει στην κυριολεξία «φωτεινός δίσκος»), που οι καθοδικές ακτίνες του κατέληγαν σε ανθρώπινα χέρια, μερικά από τα οποία κρατούσαν το ιερό [[ανκ]]χ, σύμβολο της ζωής. Στην ουσία ο Aτόν δεν αντιπροσώπευε τον ήλιο ως υλικό ουράνιο σώμα αλλά τη Μονάδα, τη Μία ζωοδόχο πηγή που συντηρεί τη δημιουργία με το φως της. Η μορφή της λατρείας του Aτόν, όπως αποκαλύφτηκε στο λαμπρό ναό της νέας πρωτεύουσας, δεν απαιτούσε πλέον τη μεσολάβηση των ιερέων όπως η λατρεία των άλλων μεγάλων θεών κι αυτή ήταν η πιο επαναστατική από όλες τις μεταρρυθμίσεις. Ίσως αυτό ήταν που ξεσήκωσε τις μεγαλύτερες αντιδράσεις κι όχι αποκλειστικά από το ιερατείο του Άμωνα αυτή τη φορά. Το κύμα των αντιδράσεων κορυφώθηκε σε σημείο που ο Aκχενατόν έχασε την ψυχραιμία του. Λίγο μετά τον ένατο χρόνο της βασιλείας του έκλεισε τους ναούς των άλλων θεών, εξαπέλυσε σκληρές διώξεις κατά των ιερέων του Άμωνα και διέταξε τη διαγραφή του ονόματός του, καθώς και της λέξης «θεοί» από όλα τα μνημεία της χώρας.
== Σημειώσεις ==
|
