Οψιανός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''οψιανός''' ή '''οψιδιανός''' είναι πέτρωμα που προέρχεται από ηφαιστειογενείς περιοχές νεαρής [[Γεωλογία|γεωλογικά]] ηλικίας. Είναι [[πέτρωμα]] όξινο, σκοτεινόχρωμο με υαλώδη υφή (θεωρείται φυσικό γυαλί) και χρησιμοποιήθηκε εξαιτίας της σύστασης και ανθεκτικότητάς του, ήδη από τα τέλη της Ανώτερης [[Παλαιολιθική περίοδος|Παλαιολιθικής]] περιόδου για την κατασκευή λεπίδων με κοφτερές ακμές, που χρησίμευαν ως μαχαίρια, ξέστρες και ξυράφια. Ενώ στη διεθνή βιβλιογραφία έχει επικρατήσει ο όρος obsidian, στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται και οι δυο όροι, ο όρος «οψιδιανός» συχνότερα (αλλά όχι αποκλειστικά) από όσους έχουν σχέση με γεωλογικές επιστήμες και ο όρος «οψιανός» συχνότερα από τους αρχαιολόγους<ref name="express">{{cite web | url=http://www.express.gr/news/politismos/514716oz_20110906514716.php3 | title=Το Μουσείο Μεταλλευμάτων της Μήλου φιλοξενεί τη συλλογή οψιδιανού του λαογράφου Ζαφείρη Βάου | publisher=Express.gr | date=06/09/11 | accessdate=December 26, 2011}} «Οι γεωλόγοι χρησιμοποιούν την ... οψιδιανός. Οι αρχαιολόγοι την ... οψιανός» «..δύο ονομασίες του ορυκτού.. είναι και οι δύο «σωστές».»</ref>.

 

[[Αρχείο:ObsidianDomeCA.JPG|thumb]]

Ο οψιδιανός ανήκει στους ''Ηφαιστίτες'', δηλαδή στα [[ηφαιστειακά πετρώματα]]. Τα όξινα ηφαιστειακά πετρώµατα συχνά παρουσιάζουν πορφυριτικό ιστό, ενώ δε λείπουν και οι ποικιλίες µε αφυρικό (µη πορφυριτικό) ή υαλώδη ιστό. Ο υαλώδης ιστός οφείλεται στη µεγάλη περιεκτικότητα του µάγµατος σε [[διοξείδιο του πυριτίου]] SiO₂, µε αποτέλεσµα το ιξώδες να είναι τόσο µεγάλο, ώστε να εµποδίζεται η ιοντική διάχυση και η ανάπτυξη των κρυστάλλων. Αυτό το φυσικό γυαλί, ωστόσο, είναι ασταθές και µε την πάροδο του [[γεωλογική χρονολογική κλίμακα|γεωλογικού χρόνου]] µεταπίπτει σε κρυσταλλική κατάσταση. Η τυπική του σκληρότητα είναι 5 έως 5,5. και το [[ειδικό βάρος]] του περίπου 2,6.

Στις περιπτώσεις όπου το όξινο µάγµα ψύχεται πάρα πολύ γρήγορα (υπέρψυξη), προκύπτουν πετρώµατα τα οποία αποτελούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου από ύαλο, όπως είναι ο οψιδιανός και η [[κίσσηρις]]. Ο οψιδιανός εµφανίζει στιλπνό [[µαύρο]] χρώµα και συνήθως κογχώδη θραύση. Λόγω της σχετικά µεγάλης σκληρότητάς του και της εύκολης επεξεργασίας του, χρησιµοποιήθηκε κατά την προϊστορική εποχή ως εργαλείο. Ο οψιδιανός περιέχει λιγότερο από 1% κατά βάρος [[νερό]], διότι το µάγµα, από το οποίο προέρχεται, κατά την έκχυσή του στην επιφάνεια της [[Γη]]ς ή σε µικρό βάθος από αυτήν έχει αρκετά υψηλές θερµοκρασίες (750-950°) και δεν µπορεί να συγκρατήσει πολύ νερό. Υαλώδη πετρώµατα, τα οποία έχουν προσροφήσει νερό µέχρι 5% oνοµάζονται [[περλίτης|περλίτες]] και παρουσιάζουν τη χαρακτηριστική περλιτική υφή. Τόσο ο οψιδιανός όσο και οι περλίτες είναι δυνατόν να περιέχουν φαινοκρυστάλλους [[Χαλαζίας|χαλαζία]], [[Σανίδινο|σανιδίνου]], [[Ολιγόκλαστο|ολιγοκλάστου]] και άλλων [[ορυκτά|ορυκτών]]. Σε υαλώδεις παραλλαγές εµφανίζεται και η σφαιρολιθική υφή. Σε ορισµένους ρυολίθους η υαλώδης θεµελιώδης µάζα αποτελείται σχεδόν ολοκληρωτικά από σφαιρολίθους.

 

 

[[Αρχείο:Arrowhead.jpg|thumb|150 px|left|]]

Ο οψιανός εκτός από την κατασκευή εργαλείων χρησιμοποιήθηκε και για διακοσμητικούς σκοπούς, γιατί ως γυαλί μπορεί να παρουσιάζει διαφορετική εμφάνιση ανάλογα με τον τρόπο που κόβεται.

 

[[Αρχείο:Hofmann 0403b obsianus.jpg|thumb|right|300px|Hofmann, Johann Jacob (1635-1706): Lexicon Universale]]

Το όνομα του οψιανού γράφεται πρώτη φορά στο βιβλίο - εγκυκλοπαίδεια Naturalis historiae (77 μ.Χ.), του [[Πλίνιος ο πρεσβύτερος|Πλινίου του πρεσβυτέρου]], όπου αναφέρεται ότι τον ανακάλυψε κάποιος με το όνομα Obsius στην Αιθιοπία. Στο κείμενο του Πλινίου αναφέρονται επίσης ορισμένες χαρακτηριστικές λεπτομέρειες για τον οψιανό, όπως ότι επρόκειτο για μαύρο γυαλί μεγάλης πυκνότητας, που αντανακλά τη λάμψη και ότι μπορούσε να χρησιμεύσει ως σκίαστρο. Ο Πλίνιος γράφει ότι από αυτό κατασκεύαζαν σφραγιδολίθους, καθώς και ότι ο αυτοκράτορας Αύγουστος είχε αφιερώσει στον ναό τής θεάς Concordia (στη Ρώμη) ομοιώματα ελεφάντων από οψιανό. Ως τοποθεσίες που βρίσκεται καταγράφει ότι ο [[Ξενοκράτης (ιατρός)|Ξενοκράτης]] (πιθανώς ο Ξενοκράτης της [[Αφροδισιάς|Αφροδισιάδος]] της Κιλικίας τον οποίο ανέφερε συχνά) ανέφερε ότι οψιανός βρίσκεται στην Ινδία και στη Σάμνιο της νότιας Ιταλίας (Samnium) και προς τη μεριά του ωκεανού στην Ισπανία (πιθανώς μιλά για την Ισπανία από την πλευρά του Ατλαντικού).

Σήμερα στη διεθνή ορολογία έχει παραμείνει ως obsidian. Στην Ελλάδα βρίσκονται σε χρήση και οι δυο όροι, οψιανός και οψιδιανός<ref name="express"/>.

 

<references/>

 

* [http://el.wikipedia.org/wiki/Μήλος Μήλος]