Δίπτερα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ νέο κλειδί για την Κατηγορία:Δίπτερα: " " (με το HotCat)
μ Διόρθωση ISBN με λάθος σύνταξη + επιμέλεια + εξελληνισμός με τη χρήση AWB (9873)
Γραμμή 17:
*Nematocera
}}
Τα '''δίπτερα''' είναι μια από τις τέσσερις μεγαλύτερες [[Τάξη (βιολογία)|τάξεις]] ολομετάβολων [[Έντομο|εντόμων]] με μέχρι τώρα περίπου 124 χιλιάδες καταγεγραμμένα [[είδος (βιολογία)|είδη]]. Εκτιμάται πως αυτά είναι περίπου το μισό των σωζόμενων ειδών. Τα δίπτερα που κατατάσσονται σε δυο [[Τάξη (βιολογία)|υποτάξεις]]. Στα δίπτερα ανήκουν η [[μύγα]], το [[κουνούπι]] και η [[αλογόμυγα]].
 
Από τη [[Μεγάλη Βρετανία]] αναφέρονται σχεδόν επτά χιλιάδες είδη, και μπορούμε να συμπεραίνουμε, πως στην Ελλάδα συναντούμε περισσότερα.
 
[[Αρχείο:Helophilus trivittatus.ogg|280px|thumb|right|Εικ.1: Μύγα ''Helophilus trivittatus'' πίνοντας νέκταρ]]
==Μορφολογικά χαρακτηριστικά των ακμαίων==
Τα δίπτερα διακρίνονται από τις άλλες τάξεις εντόμων με δύο βασικά χαρακτηριστικά. Όπως λέει το όνομά τους, έχουν μόνο δυο πτέρυγες. Αυτό το φαινόμενο συναντούμε και στα [[στρεψίπτερα]], αλλά σε αυτά οι μπροστινές πτέρυγες μεταμορφώθηκαν στους λεγόμενες αλτήρες, ενώ στα δίπτερα κατά την πορεία της εξέλιξης οι οπίσθιες πτέρυγες έχουν τροποποιηθεί σε αλτήρες (Εικ. 5). Αυτά τα ροπαλοειδή όργανα βοηθούν μόνο έμμεσα στην πτήση, βελτιώνοντας την ισορροπία. Οι μπροστινές πτέρυγες είναι μεμβρανώδεις κατά κανόνα διαφανείς με φτωχή νεύρωση.
 
Δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η δομή των [[στοματικά μόρια (έντομα)|στοματικών μορίων]]. Μπορούν να τελειώνουν σε δέσμη στιλέτων που παλινδρομώντας πάνω κάτω τρυπούν και τσιμπούν (κουνούπι). Ή μπορούν να τελειώνουν σε είδος σφουγγάρι και να γλείφουν (μύγα) ή μπορούν να κόβουν (αλογόμυγα). Αλλά οπωσδήποτε η τροφή απορροφάται με ένα είδος προβοσκίδας μεταξύ άνω και κάτω [[στοματικά μόρια (έντομα)|χείλους]], που έχουν επιμηκυνθεί και σχηματίζουν τροφικό αγωγό. Και μέσα στην προβοσκίδα αυτή απαντάται το εκτεταμένο [[στοματικά μόρια (έντομα)| υποφάρυγγα]] με το σιελικό πόρο (Εικ. 2-4). Τα στοματικά μόρια είναι λοιπόν μυζητικού τύπου με σιελικό πόρο και ένα σχετικό μυικό σύστημα για την άντληση (Εικ. 1). Πιο ορθά λέγονται κόπτων μυζητικού τύπου (αλογόμυγα), λείχων μυζητικού τύπου (μύγα) και νύσσων μυζητικού τύπου (κουνούπι).
Πάλι υπάρχουν άλλα έντομα με στοματικά μόρια μυζητικού τύπου, αλλά σε αυτά η προβοσκίδα διαθέτει διαφορετική δομή.
 
Τα μικρότερα είδη αποκτούν μήκος μισού χιλιοστού, τα μεγαλύτερα μπορούν να φτάνουν μερικά εκατοστόμετρα. Μια ιδέα για την ποικιλία ευρωπαϊκών μορφών δίνουν οι εικόνες 6 μέχρι 17. Ο μεσοθώρακας είναι μεγάλος γιατί περιέχει τους ισχυρούς μυς της πτήσης, ενώ ο προθώρακας και ο μεταθώρακας είναι μικροί και στενά ενωμένοι με το μεσοθώρακα. Το κεφάλι είναι ευκίνητο. Οι [[Σύνθετος οφθαλμός|σύνθετοι οφθαλμοί]] είναι καλά αναπτυγμένα και αποτελούνται από πολλά οφθαλμίδια. Σε μερικά είδη οι οφθαλμοί είναι τόσο μεγάλοι, πως οι δυο ενώνονται στο μέτωπο. Οι [[πόδι (έντομα)|ταρσοί]] είναι σχεδόν πάντα πενταμερείς. Τα [[πόδι (έντομα)|πόδια]] μπορούν να είναι αρπακτικού τύπου. Η κοιλία συνίσταται αρχικά από ένδεκα ουρομερή, αλλά κατά κανόνα φαίνονται μόνο τέσσερα ή πέντε από αυτά. Από το τελευταίο απέμεινε μόνο ο πρωκτός και ως κοιλιακά εξαρτήματα δυο κέρκοι. Στα αρσενικά το όργανο οχείας, ο φαλλός, εκφύεται στην κάτω πλευρά της κοιλίας μεταξύ του ένατου και δέκατου ουρομερούς, το θηλυκό γενετικό άνοιγμα μεταξύ όγδοου και ένατου ουρομερούς .
 
{|class="prettytable" style="float:left;"
Γραμμή 49 ⟶ 48 :
|}
==Μορφολογικά χαρακτηριστικά των προνυμφών==
Οι προνύμφες είναι σαν σκουλήκια, άχρωμες και άποδες. Μόνο μερικά είδη έχουν προεκτάσεις στο θώρακα ή στην κοιλία που μοιάζουν με πικρά πόδια και βοηθούν στη μετακίνηση (Εικ. 20). Κατά κανόνα το κεφάλι είναι μικρό ή λείπει (Εικ. 19) και από τα στοματικά μόρια απέμειναν μόνο ένα είδος άγκιστρο. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός, πως στα ανοίγματα του αναπνευστικού σύστημα (τα στίγματα) λείπει μηχανισμό για να τα κλείνουν. Ο αριθμός και η θέση των στιγμάτων ποικίλει από μηδέν έως τέσσερις.
 
==Νύμφες==
Οι νύμφες των διπτέρων είναι ελεύθερες, δηλαδή οι νύμφες δείχνουν πλέον τα περιγράμματα του ενήλικου, όχι όμως σε όλες τα ταξινομικές ενότητες. Στα Brachycera οι νύμφες βρίσκονται μέσα σε ένα καλά σκληρυμένο προνυμφικό δερμάτιο, το λεγόμενο πουπάριο (Εικ. 21).
 
==Βιολογία==
Η προβοσκίδα επιτρέπει στα ακμαία, να απορροφούν φυτικά ή ζωικά υγρά όπως νέκταρ, αίμα, ή οι χυμοί που προκύπτουν από την αποσύνθεση σάπιων φρούτων ή ζωικών ιστών. Με αυτήν την άνοιξη νέων πηγών τροφής εξηγείται η επιτυχής ακτινωτή προσαρμοστική κλαδογένεση και ο σημερινός μεγάλος αριθμός ειδών. Σήμερα μερικά ακμαία δεν παίρνουν καμία τροφή, άλλα χρησιμοποιούν και στερεά τροφή, που ρευστοποιήθηκε με πεπτικά ένζυμα και με σίελο.
 
Στις προνύμφες συναντούμε κάθε είδος διατροφής. Ανάλογα με το είδος οι προνύμφες των διπτέρων είναι φυτοφάγα, κοπροφάγα, σαπροφάγα, φιλτράρουν νερό, απορροφούν ως παράσιτα τα υγρά του σώματος του ξενιστή ή καταναλώνουν το ιστό αυτού ή είναι θηρευτές .
 
Σε πολλά είδη παρατηρούνται φόρμες της προξενιάς, π.χ το αρσενικό προσφέρει νηπτικό λεία στο θηλυκό. Τα θηλυκά αποθέτουν τα αυγά στα υποστρώματα που χρησιμοποιούνται από τις προνύμφες για τη διατροφή τους.
Στα αρχέγονα είδη παρατηρούνται μέχρι εννέα προνυμφιακά στάδια, συνήθως για να συμπληρωθεί ο βιολογικός κύκλος χρειάζονται τέσσερα προνυμφιακά στάδια, το τελευταίο συμπληρώνεται καμιά φορά στο πουπάριο. Ο βιολογικός κύκλος συμπληρώνεται καμιά φορά σε λίγες εβδομάδες, ώστε υπάρχουν μερικές γενιές ανά χρόνο. Αυτό μαζί με μεγάλο αριθμό αυγών ανά θηλυκό μπορεί να οδηγεί σε πληθυσμιακή έκρηξη. Λίγα είδη είναι ζωοτόκα ή παρθενογενετικά.
 
Με λίγες εξαιρέσεις τα ενήλικα ενεργούν κατά την ημέρα και το βράδυ.
Γραμμή 84 ⟶ 83 :
</gallery>
==Σημασία για τον άνθρωπο==
Επτά είδη διπτέρων καταγράφονται στην [[Κόκκινη Λίστα της IUCN]] γιατί έχουν πια εξαφανισθεί ή απειλούνται με εξαφάνιση.
 
Τα δίπτερα έχουν τεράστια σημασία για τους ανθρώπους. Μερικά είδη μεταδίδουν νοσήματα στον άνθρωπο ή στα κατοικίδια ζώα, όπως η [[μαλάρια]] στον άνθρωπο ή ο [[καταρροϊκός πυρετός]] στα πρόβατα. Παραπάνω μερικά είδη χρησιμοποιούν τον άνθρωπο και διάφορα ζώα ως ξενιστή προκαλώντας την [[μύαση]] (Εικ.&nbsp;18). Τα φυτοφάγα είδη προκαλούν τεράστιες ζημιές στη γεωργία, ιδιαίτερα τρυπώνοντας φρούτα και ρίζες. Πολλά είδη είναι ενοχλητικά.
 
Στην άλλη πλευρά τα δίπτερα βοηθούν στην επικονίαση και τέτοιων φυτών, που δεν επισκέπτονται από τις μέλισσες. Παίζουν σημαντικό ρόλο στις [[τροφική αλυσίδα|τροφικές αλυσίδες]] και βοηθούν στην αποσύνθεση οργανικών ουσιών. Μερικά είδη χρησιμοποιούνται στο έλεγχο παρασίτων με βιολογικά μέσα (οι [[συρφίδες]] τρέφονται με αφίδες). Έμμεσα ωφελούν οι άνθρωποι στη επιστήμη. Το πιο σπουδαίο ζώο στη έρευνα της Γενετικής είναι η [[δροσόφιλα]] (drosophila melanogaster). Η ποιότητα νερού ελέγχεται μεταξύ άλλων με προνύμφες διπτέρων. Πρόσφατα χρησιμοποιούνται και προνύμφες ορισμένων ειδών για τη φροντίδα πληγών στην ιατρική ([[:en:Maggot therapy]]).
 
==Γεωγραφική εξάπλωση και βιότοποι==
Γραμμή 120 ⟶ 119 :
==Παρατηρήσεις στην εξέλιξη και ταξινομία==
Ενώ τα πιο παλαιά ευρήματα της τάξεως βρέθηκαν στην [[Τριαδική περίοδος|Μέσω Τριαδική]], υποτίθεται πως τα δίπτερα αποσπάστηκαν πια στην [[Πέρμια περίοδος|Πέρμια]] από κοινούς προγόνους με τα [[μηκόπτερα]]. Μια πτέρυγα ενός είδους που ονομάστηκε ''Permotipula patricia''
βρέθηκε στην [[Πέρμια περίοδος|Πάνω Πέρμια]] της [[Αυστραλία]]ς και κατατασσόταν παλαιότερα στα δίπτερα, τώρα θεωρείται να ανήκει στα μηκόπτερα. Στην Κατω Τριαδική υπάρχουν πια πολλά διάφορα είδη της υποτάξης Nematocera. Η ουσιαστική ακτινωτή προσαρμοστική κλαδογένεση έγινε στην [[Κρητιδική περίοδος|Κρητιδική]] σε [[συνεξέλιξη]] με τα [[αγγειόσπερμα]] και τα [[θηλαστικό|θηλαστικά]].
 
Από τη νεύρωση των πτερύγων προκύπτει μια στενή συγγένεια της τάξης των δίπτερων με τα [[μηκόπτερα]]. Τα χαρακτηριστικά των προνυμφών όμως βάλει τα δίπτερα στα [[σιφωνάπτερα]]. Άλλοι εντομολόγοι υποστηρίζουν πως τα σιφωνάπτερα σχετίζονται πιο στενά με τα μηκόπτερα παρά με τα δίπτερα. Οπωσδήποτε οι τρεις τάξεις δίπτερα, σιφωνάπτερα και μηκόπτερα συνοψίζονται ως αντλιοφόρα, που μαζί με [[τριχόπτερα]] και [[λεπιδόπτερα]] κατατάσσονται στις πανορποειδείς τάξεις. Η σημερινή ευρέως αποδεκτή άποψη για της ταξινομικές σχέσεις συγγενών τάξεων απεικονίζεται στον Πιν. 1. Μερικά στοιχεία υποστηρίζουν και στενές σχέσεις μεταξύ δίπτερα και [[στρεψίπτερα]].
Γραμμή 134 ⟶ 133 :
<ref name="FE Nem">[http://www.faunaeur.org/full_results.php?id=11630 Fauna Europaea, ινφρατάξεις της υποτάξεις Nematocera]</ref>
<ref name="FE Brach">[http://www.faunaeur.org/full_results.php?id=10878 Fauna Europaea, οικογένειες της υποτάξεις Brachycera]</ref>
</references>
 
==Ιστοσελίδες==
Γραμμή 140 ⟶ 139 :
{{Commons|Diptera|Δίπτερα}}
 
[[Κατηγορία: Έντομα]]
[[Κατηγορία:Δίπτερα| ]]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Δίπτερα"