Εφημερόπτερα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Διόρθωση ISBN με λάθος σύνταξη + επιμέλεια + εξελληνισμός με τη χρήση AWB (9873) |
|||
Γραμμή 18:
[[Αρχείο:Ephemeroptera and ghost.jpg|thumb|Εικόνα 2: Αρσενικό δίπλα στο [[έκδυμα]].]]
Το σώμα είναι μαλακό με σχετικά μεγάλη [[κοιλία]], που καταλήγει σε ένα ζεύγος αρθρωτών [[κέρκος|κέρκων]]. Πολλές φορές ως τρίτο εξάρτημα τις κοιλίας υπάρχει η μεσαία ουραία [[απόφυση]] (''caudal filament'', Εικόνα 1). Οι αποφύσεις μπορεί να είναι πολύ μακρύτερες από το κορμί (Εικόνα 2). Τα χρώματα μπορεί να είναι ζωηρά.
[[Αρχείο:
Από το κεφάλι ξεπροβάλλουν τα μεγάλα μάτια. Ο [[σύνθετος οφθαλμός]] στα αρσενικά των περισσότερων ειδών διαιρείται στο πλευρικό μέρος, που βρίσκεται στη συνηθισμένη χαμηλή θέση, και στο μέρος στην κορυφή του κεφαλιού, όπου τα [[σύνθετος οφθαλμός|ομματίδια]] βρίσκονται σε ένα υπερυψωμένο επίπεδο, είναι μεγαλύτερα και ειδικευμένα στη λειτουργία στο ημίφως (Εικόνα 3). Πιο πέρα υπάρχουν τρία σχετικά μεγάλα [[σύνθετος οφθαλμός|οφθαλμίδια]] (στη Εικόνα 3 σκούρα). Οι κοντές [[Έντομα#Κεφάλι|κεραίες]] των εφημερόπτερων είναι τριχοειδείς.
Πολλά εφημερόπτερα, αλλά όχι όλα, ζουν μόνο μια μέρα, γεγονός από το οποίο πήραν και το όνομά τους. Η διάρκεια της ζωής των ενήλικων είναι πάντως σε κάθε περίπτωση πολύ περιορισμένη. Ανάλογα με το είδος, ζουν μεταξύ μερικών ωρών και μερικών ημερών. Τα στοματικά μόρια είναι υποτυπώδη και δεν επιτρέπουν την υποδοχή τροφής. Το πεπτικό σύστημα απέκτησε άλλη λειτουργία. Το μεσαίο μέρος του [[έντερο|εντέρου]] είναι γεμάτο με αέρα, πράγμα που διευκολύνει την πτήση από άποψη μείωσης του βάρους και αύξησης της σταθερότητας. Μέσω των μυών του [[οισοφάγος|οισοφάγου]] η πίεση του αέρα στο έντερο μπορεί να αυξάνεται. Με αυτό το τρόπο μειώνεται το [[ειδικό βάρος]] του εντόμου.
Οι [[πτέρυγα (έντομα)|πτέρυγες]], η δομή των οποίων συνήθως είναι χαρακτηριστική για μια τάξη εντόμων, κατά τη στάση ηρεμίας δεν μπορούν να διπλωθούν, αλλά το έντομο τις κρατάει κατακόρυφα πάνω στη ράχη. Αυτή την αδυναμία για δίπλωση πτερύγων τη συναντάμε μόνο στα [[Παλαιόπτερα]]. Συνδέεται με μια αρχέγονη άρθρωση των πτερύγων στο μεσοθώρακα και μεταθώρακα που επιτρέπει μόνο μια απλή κίνηση των πτερύγων άνω και κάτω, ενώ στα [[Νεόπτερα]] η άκρη των πτερύγων καταγράφει μια κίνηση σε σχήμα του αριθμού 8. Η νεύρωση των πτερύγων είναι πλούσια, χαρακτηριστικό που επίσης θεωρείται αρχέγονο. Το πίσω ζεύγος πτερύγων είναι πολύ μικρότερο από το πρόσθιο και σε μερικά είδη απουσιάζει πλήρως. Για αυτό ο μεσοθώρακας είναι πολύ μεγαλύτερος από τα δυο άλλα θωρακικά μεταμερή.
Τα πόδια δεν είναι καλά αναπτυγμένα, γιατί τα ενήλικα χρησιμοποιούν τα φτερά τους για να μετακινούνται. Μια εξαίρεση είναι τα μπροστινά πόδια των αρσενικών. Είναι ειδικευμένα, ώστε να μπορούν να αρπάζουν τα θηλυκά κατά την πτήση. Είναι πολύ μακριά και στη στάση ηρεμίας κρατιούνται μπροστά ή προς τα πάνω. Σε μερικά είδη η δομή του [[Πόδι (έντομα)|ισχίου]] είναι πολύπλοκη και θεωρείται αρχέγονο χαρακτηριστικό, γιατί σε πολλά έντομα που ξέρουμε μόνο από απολιθώματα, τα πόδια αποτελούνται από περισσότερα τμήματα από όσα τα έντομα έχουν σήμερα.
Άλλο αρχέγονο χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως στα αρσενικά οι δυο [[σπερματικός πόρος|σπερματικοί πόροι]] (''Vasa deferentia'') δεν ενώνονται, αλλά καταλήγουν σε δύο χωριστά [[πέος|πέη]]. Και στα θηλυκά οι ωαγωγοί δεν ενώνονται και καταλήγουν χωριστοί στο εξωτερικό του σώματος.
Γραμμή 31:
== Χαρακτηριστικά των προνυμφών ==
[[Αρχείο:Ecdyonurus tobiironis Kurotanigawakagerou larva.jpg|thumb|Εικόνα 4: Προνύμφη]]
Τα Εφημερόπτερα ανήκουν στα [[Ημιμετάβολα]]. Σε αυτά γενικά οι [[προνύμφη|προνύμφες]] μοιάζουν πολύ με τα ενήλικά τους. Μόνο ορισμένα όργανα όπως οι πτέρυγες και το αναπαραγωγικό σύστημα σχηματίζονται προοδευτικά και στα πρώτα προνυμφιακά στάδια σχεδόν δεν φαίνονται. Στα Εφημερόπτερα όμως μόνο οι προνύμφες ζουν στο νερό και είναι πολύ καλά προσαρμοσμένες για διαβίωση μέσα σε αυτό το περιβάλλον. Μοιάζουν λιγάκι με τις προνύμφες των [[Οδοντόγναθα|Οδοντογνάθων]]. Τα ενήλικα είναι χερσαία και γι' αυτό διαφέρουν πολύ από της προνύμφες.
Οι προνύμφες είναι καμποδεόμορφες (Εικόνα 4). Όπως και στα ενήλικα, το σώμα καταλήγει σε δυο ή τρεις αποφύσεις. Όλα τα είδη έχουν δυο πλάγιους μακριούς κέρκους και πολλά είδη έχουν άλλη μια μεσαία ουραία απόφυση. Ανάλογα με τον τρόπο ζωής του κάθε είδους υπάρχει μια ποικιλία μορφών. Στην υπόταξη ''Carapacea'' ο μεσοθώρακας στο νότο έχει μεγάλη προέκταση που καλύπτει και προστατεύει τα [[βράγχια]] των προνυμφών, που πολλές φορές ζουν στα αμμώδη βάθη στάσιμων νερών. Οι προνύμφες της υπόταξης Setisura είναι πλακωτές. Προσκολλώνται σε πέτρες σε νερά που κυλούν γρήγορα. Στη υπόταξη Furcatergalia τα βράγχια είναι σχισμένα. Η προσαρμογή στους διάφορους βιότοπους όμως δεν συμβαδίζει απαραίτητα με τη συστηματική κατάταξη των Εφημεροπτέρων. Στην κοιλία υπάρχουν από τέσσερα μέχρι επτά ζεύγη εξωτερικών βράγχιων. Τα βράγχια στην κοιλία είναι ελασματοειδούς τύπου, υπάρχουν όμως και βράγχια νηματοειδή τύπου στην περιοχή του ισχίου.
Γραμμή 37:
Τα [[Στοματικά μόρια (έντομα)#Τα στοματικά μόρια μαστικού τύπου|στοματικά μόρια]] είναι μαστικού τύπου. Ελάχιστα μόνο είδη είναι [[σαρκοφάγο|σαρκοφάγα]], ενώ τα εφημερόπτερα με τη σειρά τους αποτελούν σημαντική πηγή τροφής για πολλούς κυνηγούς του νερού.
Ο αριθμός [[Έκδυση|εκδύσεων]] ανάλογα με το είδος και τη θερμοκρασία του νερού μπορεί να κυμαίνεται σε αριθμό από 12 μέχρι 45. Και η διάρκεια των προνυμφικών σταδίων κυμαίνεται πολύ. Στα περισσότερα είδη διαρκεί μερικούς μήνες.
Τα Εφημερόπτερα αποτελούν τη μοναδική [[ομοταξία]] εντόμων που περνούν δυο στάδια πτερωτών εντόμων. Στο πρώτο (''Subimago'') τα γεννητικά όργανα ακόμα δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένα. Υποτίθεται πως στα αρχέγονα πτερωτά έντομα τα τελευταία νυμφικά στάδια μπορούσαν να πετούν, γεγονός που αποδείχτηκε μειονέκτημα. Γιαυτό κατά την πορεία της εξέλιξης η ανάπτυξη των πτερύγων περιοριζόταν στα ενήλικα.
Γραμμή 50:
== Εφημερόπτερα και άνθρωπος ==
Τα Εφημερόπτερα χρησιμοποιούνται ως δείκτες για την ποιότητα του νερού. Αυτό δεν σημαίνει μόνο πως σε μολυσμένα νερά δεν απομένουν προνύμφες, που με τη σειρά τους είναι αναγκαίες για την ύπαρξη ορισμένων ψαριών, λ.χ. [[πέστροφα|πέστροφων]], αλλά ανάλογα με τα είδη των Εφημεροπτέρων που συναντούνται στο νερό, αυτό μπορεί να κατατάσσεται σε διάφορες κατηγορίες. Το νερό της κατηγορίας 1 είναι πόσιμο.
Η προσέλκυση των ενήλικων από τα φώτα μπορεί να προκαλεί ενόχληση στους ανθρώπους. Από βιολογική και οικολογική άποψη πολύ προτιμότερος, σε σχέση με τη χρήση [[εντομοκτόνο|εντομοκτόνων]], είναι ο οπλισμός των παραθύρων με κατάλληλα [[παντζούρι
Σε ορισμένες χώρες τα νεκρά σώματα συλλέγονται και χρησιμοποιούνται για τρόφιμα πτηνών η για [[λίπασμα|λιπάσματα]]. Βέβαια είναι και ιδανικό δόλωμα για [[ψάρεμα]], και πολλά τεχνητά δολώματα μιμούνται τη μορφή Εφημεροπτέρων.
| |||