Οι τάσεις κριτικής αξιολόγησης των αρχαιών πηγών και των μνημείων από τους ουμανιστές του [[15ος αιώνας|15ου αιώνα]] ήδη, είχε ως αποτέλεσμα την πρόκληση μαζικούειδικού ενδιαφέροντος για τις αρχαιότητες. Ιδιαίτερης μνείας αξίζει η περίπτωση του Κυριακού του Αγκωνίτη (Cyriacus de Pizzicolli) ο οποίος συνέλεγε επί 25 περίπου έτη βιβλία, νομίσματα και έργα τέχνης από την Ελλάδα και την Αν. Μεσόγειο<ref>Trigger Bruce G., 2005, 40.</ref>. Στα τέλη του [[16ος αιώνας|16ου αιώνα ]] εμφανίζονται οι πρώτες συλλογές αρχαιοτήτων, ετερόκλητες συνήθως συγκεντρώσεις αντικειμένων από διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς πολιτισμούς. Γνωστότερες από αυτές είναι πιθανώς οι συλλογές του [[Φραντζέσκο Καλτζολάρι]] ή του [[Αθανάσιος Κίρχερ|Αθανάσιου Κίρχερ]]. Οι συλλέκτες ανήκαν σε εύπορες τάξεις και είτε οι ίδιοι είτε μέσω πρακτόρων αγόραζαν έργα τέχνης του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού κατ' αρχήν ή τοπικών ευρωπαϊκών πολιτισμών<ref>Κουκουζέλη Αλ. κ.ά., 2003, 20.</ref>.
