Ελληνικά μουσικά όργανα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Γραμμή 21:
Το πλέον αντιποσωπευτικό όργανο των νυκτών εγχόρδων και της οικογένειας της λύρας ήταν η [[λύρα]] ή ''χέλυς'', όπως είναι το δεύτερο όνομά της εξαιτίας της κατασκευής της από όστρακο [[χελώνα]]ς του είδους ''testudo marginata'', κρηπιδωτής χελώνας δηλαδήΠ<ref>απαοικονόμου-Κηπουργού Κ. 2003, ''ό.π.'' σ. 106.</ref>. Η επτάχορδη λύρα της κλασικής αρχαιότητας χρησιμοποιείτο σε πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως σε χορούς, θυσίες και συμπόσια. Συναρτήθηκε εύκολα στην καθημερινότητα των Ελλήνων, μια και η χρήση της ήταν σχετικά εύκολη. Ανήκει στα όργανα για τα οποία διαθέτουμε αρχαιολογική μαρτυρία από τις αρχές του 19ου αιώνα σε ταφικό πεδίο κοντά στη [[μονή Δαφνίου]]<ref>Παπαοικονόμου-Κηπουργού Κ. 2003, ''ό.π.'', 109.</ref>. Για παραλλαγές της λύρας όπως ο ''κλεψίαμβος'', το ''εννεάχορδον'', η ''ιαμβύκη'', η ''κίθαρις'' και ο ''κινδαψός'' δε διαθέτουμε ασφαλείς πληροφορίες για την [[τεχνολογία]] και το πλαίσιο χρήσης τους<ref>Παπαοικονόμου-Κηπουργού Κ. 2003, ''ό.π.'', 109.</ref>.
Διαφέροντας σχηματικά η [[βάρβιτος]] από τη λύρα ως προς το μήκος των βραχιόνων<ref>Οι βραχίονες της βαρβίτου εκτός του ότι είναι είναι μακρείς και ευθείς, με αποκλίνουσα διεύθυνση, στο τελείωμά τους καμπυλώνουν ο ένας προς τον άλλον.</ref>. Χρησιμοποιείτο από τους βαρβιτιστές σε [[συμπόσιο|συμπόσια]], ξεφαντώματα, ερωτικές περιπέτειες και υπήρξε κεντρικό θέμα της αγγειογραφικής εικονογραφίας, αν και εξαφανίζεται από τα αττικά αγγεία περί το 400 ΠΚΕ<ref>Βλ. για παράδειγμα, αττικό ερυθρόμορφο κύλικα του 480 ΠΚΕ στο [[Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (Νέα Υόρκη)|Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης]].</ref>.
Η [[φόρμιγγα|φόρμιγξ]], τύπος κιθάρας με κοίλη βάση κατά Sachs<ref>Παπαοικονόμου-Κηπουργού Κ. 2003, ''ό.π.'', σ. 108.</ref>, με την οποία συνόδευε το [[τραγούδι]] του ο αοιδός του [έπος|έπους]], χρησιμοποιείτο ήδη από τον 8ο αιώνα [[ΠΚΕ]] Ήταν όργανο τετράχορδο και ευμεγέθες, όπως παριστάνεται στην αγγειογραφία, αλλά φαίνεται πως αντικαταστάθηκε κατά τον 7ο αιώνα από τις επτάχορδες κιθάρες. Οι κοίλης βάσης κιθάρες σε αγγεία της πρώιμης κλασικής περιόδου<ref>Βλ. για παράδειγμα, για το μέγεθος και τη χρονολόγηση νέα γυναίκα ή μούσα με κοιλόσχημη κιθάρα σε κύλικα, που χρονολογείται από τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. στο Λούβρο. Στον αντίποδα βρίσκεται ο ραψωδός τοιχογραφίας του ανακτόρου της Πύλου, που χρονολογείται από το 1300 ΠΚΕ Βλ. Παπαοικονόμου-Κηπουργού Κ. 2003, ''ό.π.'' σ. 109.</ref>. Η φόρμιγξ σε αρχαιότερες περιόδους ήταν συνδεδεμένη με τους ραψωδούς των ομηρικών χρόνων, ενώ στην κλασική περίοδο φαίνεται να συνδέεται με τις [[μούσες]] ή γυναίκες καλλιτέχνιδες.
Ως εξελιγμένο όργανο η κιθάρα της κλασικής εποχής είχε επτά χορδές, επίπεδη βάση και ξύλινους, σύνθετους βραχίονες ή περίτεχνα σκαλισμένους<ref>Βλ. για παράδειγμα, τον κιθαρωδό που απεικονίζεται σε ερυθρόμορφο αμφορέα του πρώιμου 5ου αι. ΠΚΕ, έργο του ζωγράφου του Βερολίνου,
Ο ''τρίπους'' του [[Πυθαγόρας ο Ζακύνθιος|Πυθαγόρα του Ζακυνθίου του 5ου ΠΚΕ αι. παρουσιάζει, επίσης, λειτουργικό ενδιαφέρον παρά τη σχετική σύντομη εξαφάνισή του, καθώς αποτελούσε σύνθετο όργανο με τρεις κιθάρες προσαρμοσμένες σε τρίποδα, τονισμένες σε διαφορετικές διατονικές αρμονίες, δωρική, φρυγική και λύδια<ref>Βλ. Παπαοικονόμου-Κηπουργού Κ. 2003, ''ό.π.'' σ. 111.</ref>.
Από την οικογένεια των πολύχορδων ενδιαφέρον παρουσιάζει η [[άρπα]] και το ψαλτήριον. Η άρπα φαίνεται πως ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην ανατολική [[Μεσόγειος|Μεσόγειο]], όχι όμως στην Ελλάδα, όπου απαντάτο ένα είδος άρπας τριγωνικού σχήματος, το τρίγωνο, που ως επί το πλείστον φαίνεται ότι παιζόταν χωρίς χωρίς συνοδεία φωνής και συνδεόταν με αισθησιακή ή ερωτική δραστηριότητα και φέρεται ότι έμεινε σε χρήση ακόμη και στον 2ο ΠΚΕ αι.
Λίγες πληροφορίες διαθέτουμε για άλλα πολύχορδα, όπως το επιγόνειο, επινόηση του Επίγονου, με 40 χορδές, το 35χορδο σιμίκιον, την 20χορδη μάγαδι προσφιλή στη [[Λέσβος|Λέσβο]], με χορδές τονισμένες σε ζεύγη, την επίσης 20χορδη πήκτι με τονισμένες χορδές κατά τον ίδιο τρόπο και την νάβλα, για την οποία υφίσταται [[αρχαιολογική μαρτυρία]], εκτός των φιλολογικών μαρτυριών από μικρή ανάγλυφη επιτύμβια πλάκα στην οποία είναι σχεδιασμένο το όργανο, επιβεβαιωμένο από σχετική επιγραφή .
Από την ομάδα του λαούτου ξεχωρίζει η [[πανδουρίς]] ή πανδούρα, τρίχορδο όργανο με σχετικά μικρό και κοίλο συνήθως ηχείο, που φαίνεται ότι παιζόταν συνήθως από γυναίκες και για το οποίο διαθέτουμε, επίσης, αρχαιολογική μαρτυρία .
Εξετάζοντας τα αερόφωνα στην κλασική Ελλάδα, τα έμπνευστα ή εμπνεόμενα αλλιώς, βλέπουμε πως χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες, σε εκείνα που διέθεταν και εκείνα που δε διέθεταν επιστόμιο. Στους αυλούς ή φλάουτα, που δε διέθεταν επιστόμιο, περιλαμβάνονται όσοι έχουν ανοικτό και όσοι έχουν κλειστό ή φραγμένο άκρο, ενώ στα πνευστά με επιστόμιο ταξινομούνται οι αυλοί με γλωττίδες ή οι σάλπιγγες με επιχείλιο επιστόμιο .
Ενδιαφέρον για την κλασική Ελλάδα συγκεντρώνουν ο μονός και οι διπλός αυλός από τα ανοικτά φλάουτα, η πολυκάλαμη σύριγξ του Πανός από τα κλειστά ή φραγμένα φλάουτα και η [[ύδραυλις του Κτησίβιου]]. Όσον αφορά στα γλωττιδοφόρα, όπως περιγράφονται, σημαντικός θεωρείται ο αυλός, όχι μόνο γιατί συνόδευε πολλαπλές όψεις της ζωής κατά την κλασική αρχαιότητα, αλλά και ως όργανο αναφοράς με σημαντική κατασκευαστική εξέλιξη. Ωστόσο, δεν έχει διασωθεί καμία γλωττίδα καλαμένια, εξαιτίας του μη ανθεκτικού στη φθορά του χρόνου υλικό.
Πιθανώς το σημαντικότερο πνευστό όργανο είναι ο αυλός, καθώς συνδεόταν στενά με πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως είναι οι [[παιάνας|παιάνες]], οι θρήνοι, τα πολεμικά εμβατήρια ή οι γιορταστικοί χοροί. Αναφέρεται η χρήση του σε βακχικές και άλλες εκστατικές λατρείες. Από τον απλό βασικό αυλό που παράγει το αυλητικό τετράχορδο ή πεντάχορδο έως τον σύντονο μετονομασμένο σπονδειακό αυλό από [[ντο]], που χαρακτηρίζει την αρχαιοελληνική φθογγολογία ο αυλός σε όλες τις μορφές του υπήρξε βασικό εργαλείο για την απόδοση του πυθαγόρειου και του φυσικού συστήματος .
Όργανο των ποιμένων και των συναφών θεοτήτων η σύριγξ αποτελείται από μια ομάδα σωλήνων συνδεδεμένων μεταξύ τους, από καλάμι ή από άλλο υλικό, χωρίς οπές, από τους οποίους ο καθένας έχει διαφορετικό μήκος, παράγοντας και διαφορετικό τονικό ύψος. Το όργανο συνδεόταν με την καθημερινότητα της ποιμενικής ζωής και αναπαρίστατο σε σχέση κυρίως με τον [[Πάνας|Πάνα]], με τον οποίο συνδεόταν [[μυθολογία|μυθολογικά]] .
Η σάλπιγξ με τη σειρά της, αν και δε χρησιμοποιείτο ως μουσικό όργανο, αλλά για πολεμικά σαλπίσματα, ήταν όργανο κατά κανόνα χάλκινο. Αποτελείτο από μακρύ σωλήνα με άκρο κωνόσχημα διεσταλμένο και έφερε επιχείλιο επιστόμιο. Όταν χρησιμοποιείτο για τελετουργικούς σκοπούς αποδιδόταν ως ιερά σάλπιγξ .
Γραμμή 46 ⟶ 47 :
Τα τύμπανα, τα κρόταλα, τα κύμβαλα και τα σείστρα, ως εκπρόσωποι των μεμβρανόφωνων και των ιδιόφωνων θεωρούνται λιγότερο σημαντικά στο εννοιολογικό πλαίσιο της χρήσης των μουσικών οργάνων ως συνοδευτικών της ανθρώπινης φωνής.
Το τύμπανο στην [[αρχαία Ελλάδα]] φαίνεται πως ήταν ανοιχτός ρηχός κύλινδρος, στη μία πλευρά του οποίου τεντωνόταν ένα δέρμα. Το όργανο χρησιμοποιείτο σε οργιαστικές τελετές της
==Ιδιαίτερες χρήσεις των οργάνων στη βυζαντινή περίοδο==
| |||