Ιάννης Ξενάκης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

 

=== Μουσική ηχητικών μαζών ===

Στην προσπάθειά του να ξεφύγει από αυτό που έβλεπε ως αδιέξοδο της σειραϊκής μουσικής στη δεκαετία του 1950, ο Ξενάκης στράφηκε στα [[μαθηματικά]] και στην [[αρχιτεκτονική]]. Προσπάθησε, δηλαδή, να εφαρμόσει στη μουσική τους φυσικούς νόμους που διέπουν διάφορα φαινόμενα, όπως π.χ. το θρόισμα των φύλλων ενός δέντρου, την οχλοβοή μιας διαδήλωσης, το τερέτισμα των τζιτζικιών κ.ά., δημιουργώντας μια μουσική «ηχητικών μαζών», «συμπάντων» ή «γαλαξιών».. Το πρώτο έργο που σηματοδοτεί την πρωτοποριακή αυτή κατεύθυνση, που θα ονομάσει αργότερα «στοχαστική μουσική», είναι οι ''Μεταστάσεις'' (1954) για 61 όργανα. Το έργο αυτό, με το οποίο έγινε ευρύτερα γνωστός, χρησιμοποιεί μαζικά ''glissandi'',<ref>''glissando'' στη μουσική ορολογία είναι το «γλίστρημα» από ένα τονικό ύψος σε ένα άλλο</ref> δημιουργώντας την αίσθηση κινούμενων ηχητικών μαζών και είναι βασισμένο σε μια γραφική παράσταση παραβολοειδών υπερβολών που αντιστοιχεί στα glissandi των [[Έγχορδα της συμφωνικής ορχήστρας|εγχόρδων]] με άξονα ''χ'' τον χρόνο (sec) και άξονα ''ψ'' τις συχνότητες των φθόγγων (Hz).<ref>Τις παραβολοειδείς αυτές υπερβολές χρησιμοποίησε ο Ξενάκης λίγα χρόνια αργότερα για τον σχεδιασμό του περιπτέρου της Philips, συνδυάζοντας με αυτόν τον τρόπο την μουσική με την αρχιτεκτονική</ref> Ως αποτέλεσμα, η μελωδία εξαφανίζεται μέσα σε ένα σύνολο από κινούμενες ηχητικές επιφάνειες και οι επιμέρους φωνές των οργάνων δεν έχουν καμία σχέση με τις [[Αντίστιξη|αντιστικτικές]] διαδικασίες που χρησιμοποιεί η τονική, η ατονική ή και [[Δωδεκαφθογγισμός|δωδεκαφθογγική]]/[[Ατονικότητα#Σειραϊσμός|σειραϊκή]] μουσική. Στο ίδιο ηχητικό αποτέλεσμα μιας μουσικής ηχητικών μαζών έφτασαν πάντως, με εντελώς διαφορετική αφετηρία και φιλοσοφία, δύο σύγχρονοι συνθέτες του Ξενάκη λίγα χρόνια αργότερα, ο [[Γκιέργκι Λίγκετι]], με το έργο του ''Ατμόσφαιρες'' (1961), καθώς και ο [[Κριστόφ Πεντερέτσκι]], με το έργο του ''Θρηνωδία για τα θύματα της Χιροσίμα'' (1960). Τα συγκεκριμένα έργα, μαζί με τις ''Μεταστάσεις'' του Ξενάκη, που προηγήθηκε χρονολογικά (1954), είναι τα πρώτα αυτού του νέου μουσικού ακούσματος των «ηχητικών μαζών», αποτελώντας ταυτόχρονα τα έργα που έκαναν και τους τρεις συγκεκριμένους συνθέτες ευρύτερα γνωστούς.