Ιφιγένεια: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

 

[[Αρχείο:Feuerbach Iphigenie1.jpg|right|thumb|''«Ιφιγένεια»''. Ζωγραφικός πίνακας (1862) του Anselm Feuerbach.]]

Ο Αγαμέμνονας είχε προκαλέσει την οργή της θεάς [[Άρτεμις|Αρτέμιδας]] σκοτώνοντας το ιερό [[ελάφι]] της, με αποτέλεσμα η θεά να προκαλέσει άπνοια και να μη μπορεί να αποπλεύσει ο στόλος των [[Αχαιοί|Αχαιών]] από την Αυλίδα για την Τροία. Ρώτησαν τον μάντη Κάλχα τι έπρεπε να κάνουν κι εκείνος απάντησε ότι η οργή της θεάς θα έφευγε μόνο αν ο Αγαμέμνων θυσίαζε τη θυγατέρα του, την Ιφιγένεια, η οποία τότε βρισκόταν στις [[Μυκήνες]]. Αρχικώς ο Αγαμέμνων αρνήθηκε να το πράξει, αλλά πιέσθηκε από τον [[Μενέλαος|Μενέλαο]] και τον [[Οδυσσέας|Οδυσσέα]], καθώς και οι μήνες περνούσαν, και κάλεσε την κόρη του με την πρόφαση ότι θα την αρραβώνιαζε με τον [[Αχιλλέας|Αχιλλέα]]. Η Ιφιγένεια ήρθε στην Αυλίδα και τότε ο Αγαμέμνονας την παρέδωσε στον Κάλχα για να τη θυσιάσει στην Άρτεμι. Η Κλυταιμνήστρα δεν μπόρεσε ποτέ να του συγχωρήσει το γεγονός ότι θυσίασε το ίδιο τους το παιδί για την εκστρατεία «του» και προέβαλε αυτό το τραγικό γεγονός ως δικαιολογία για το φόνο του άντρα της.

 

Την τελευταία όμως στιγμή η θεά λυπήθηκε την Ιφιγένεια, την άρπαξε από τον βωμό της θυσίας και έβαλε στη θέση της ένα [[ελάφι]]. Μετά οδήγησε την κόρη στην [[Ταυρίδα]], όπου την έκανε ιέρειά της. Αυτή είναι η γνωστότερη μορφή του μύθου. Σε άλλες παραλλαγές αναφέρεται αντί της Αυλίδας η [[Βραυρώνα]] της Αττικής ως τόπος της θυσίας. Εκεί η θεά αντικατέστησε την Ιφιγένεια με [[αρκούδα]], αλλά και η ίδια η κόρη τη στιγμή της θυσίας μεταμορφώθηκε σε ταύρο ή δαμάλι ή αρκούδα ή γριά και με αυτή τη μορφή εξαφανίσθηκε. Η εξαφάνισή της δικαιολογείται από το ότι οι παριστάμενοι έστρεψαν αλλού το βλέμμα τους για να μη δουν ένα τόσο μεγάλο έγκλημα. Ακόμα, υπάρχει η εκδοχή πως η θυσία έμεινε στη μέση όταν ξαφνικά εμφανίσθηκε ένας ταύρος ή δαμάλι ή ελάφι ή γριά. Τότε ο ιερέας, ερμηνεύοντας αυτό τον οιωνό, είπε ότι η θυσία δεν ήταν αναγκαία και ότι οι θεοί δεν συμφωνούσαν. Κι έτσι η Ιφιγένεια σώθηκε.

 

Στην Ταυρίδα η Ιφιγένεια έμεινε πολύ καιρό ως ιέρεια της Αρτέμιδας. Είχε ως αποστολή να θυσιάζει όποιο ξένο έφθανε στη χώρα. Κάποια μέρα όμως αναγνώρισε στο πρόσωπο δύο ξένων που τους έφεραν για θυσία τον ίδιο τον αδελφό της, τον [[Ορέστης|Ορέστη]], και τον φίλο του, τον [[Πυλάδης|Πυλάδη]]. Οι δύο φίλοι είχαν πάει στην Ταυρίδα μετά από χρησμό του [[Μαντείο των Δελφών|Μαντείου των Δελφών]] για να αρπάξουν το [[ξόανο]] της Αρτέμιδας. Αυτή ήταν η απαίτηση των θεών για να εξαγνισθεί ο Ορέστης από τον φόνο της μητέρας τους Κλυταιμνήστρας. Η Ιφιγένεια τότε εγκατέλειψε το αξίωμά της, τους παρέδωσε το ιερό ξόανο και δραπέτευσε μαζί τους στην Ελλάδα. Ο [[Σοφοκλής]], στη χαμένη [[τραγωδία]] του ''«Χρύσης»'', περιελάμβανε κάποιο επεισόδιο σχετικό με την επιστροφή των φυγάδων: Η Ιφιγένεια και οι δύο φίλοι έφθασαν στην πόλη [[Σμίνθιο]], όπου ιερέας του Απόλλωνα ήταν ο [[Χρύσης]], γνωστός από την ''[[Ιλιάδα]]''. Ο Χρύσης είχε μαζί του τον γιο της κόρης του, της [[Χρυσηίς|Χρυσηίδας]], και του Αγαμέμνονα. Το παιδί αυτό λεγόταν επίσης Χρύσης. Μόλις έφθασαν οι φυγάδες καταδιωκόμενοι από τον βασιλιά της Ταυρίδας [[Θόας|Θόαντα]], ο νεαρός Χρύσης τους συνέλαβε και ετοιμαζόταν να τους παραδώσει στον Θόαντα. Ο παππούς του τότε του απεκάλυψε ότι ήταν γιος του Αγαμέμνονα και συνεπώς ετεροθαλής αδελφός των δύο από τους τρεις συλληφθέντες. Κατόπιν αυτού ο νεαρός Χρύσης σκότωσε τον Θόαντα και ακολούθησε τα αδέλφια του στις Μυκήνες. Μία παράδοση πάντως εμφανίζει την Ιφιγένεια ως κόρη της Χρυσηίδας και όχι της Κλυταιμνήστρας, και άλλη ως κόρη του [[Θησέας|Θησέως]] και της [[Ωραία Ελένη|Ελένης]].

 

Αναφέρεται ότι η Ιφιγένεια πέθανε στα [[Μέγαρα]], όπου υπήρχε και ιερό της, ενώ από άλλους ότι η Άρτεμις την κατέστησε αθάνατη. Με αυτό τον τρόπο η Ιφιγένεια ταυτίζεται με την [[Εκάτη]]. Κατά μία παράδοση, είχε παντρευτεί τον [[Αχιλλέας|Αχιλλέα]]. Φαίνεται ότι η λαϊκή φαντασία θέλησε να αποκαταστήσει κοντά του την Ιφιγένεια, οπότε μετά τον θάνατό τους οι δυο τους βρέθηκαν παντρεμένοι στη [[Λευκή Νήσος|Λευκή Νήσο]].

 

Ο μύθος της Ιφιγένειας ενέπνευσε τους αρχαίους τραγικούς ποιητές. Σώζονται οι [[τραγωδία|τραγωδίες]] ''«[[Ιφιγένεια εν Αυλίδι]]»'' και ''«[[Ιφιγένεια εν Ταύροις]]»''. Τραγωδία με τον πρώτο τίτλο έγραψε στη νεότερη εποχή ο Γάλλος ποιητής [[Ρακίνας]], ενώ όπερες με αμφότερους τους τίτλους συνέθεσε και ο [[Κρίστοφ Βίλιμπαλντ Γκλουκ|Γκλουκ]]. Συνολικά υπάρχουν 14 όπερες διάφορων συνθετών με τον τίτλο «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» (βλ. [[Κατάλογος έργων όπερας]]). Τραγωδία με τον τίτλο «Ιφιγένεια εν Ταύροις» συνέγραψε και ο [[Γκαίτε]], ένα από τα κλασικότερα έργα του.

 

 

 

* Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος ''Χάρη Πάτση'', Αθήνα 1969